Prozorliwyj (1899)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Prozorliwyj (Прозорливый)
Ilustracja
„Prozorliwyj” przed 1904
Klasa

niszczyciel / torpedowiec

Typ

Sokoł

Historia
Stocznia

Zakłady Newskie, Petersburg Imperium Rosyjskie

Położenie stępki

1898

Wodowanie

26 czerwca?/8 lipca 1899

 MW Imperium Rosyjskiego
Nazwa

„Gagara” (1899)
„Prozorliwyj” (1902)

Wejście do służby

maj 1902

 Flota Czerwona
Nazwa

„Prozorliwyj”

Wejście do służby

1917

Wycofanie ze służby

kwiecień 1918

 Merivoimat
Nazwa

S2

Wejście do służby

1918

Zatonął

4 października 1925

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 220 ton
pełna: 240 t

Długość

57,91 metra

Szerokość

5,64 m

Zanurzenie

2,29 m

Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania
4 kotły Yarrow, moc 3800 KM, 2 śruby
Prędkość

26,8 węzła

Zasięg

450-660 Mm przy prędkości 13 węzłów

Uzbrojenie
1 działo 75 mm
3 działa 47 mm (3 x I)
Wyrzutnie torpedowe

2 x 381 mm (2 x I)
6 torped

Załoga

52-61

Multimedia w Wikimedia Commons

Prozorliwyj (Прозорливый), później S2 – rosyjski niszczyciel z końca XIX wieku i okresu I wojny światowej, jedna z 27 jednostek typu Sokoł. Okręt został zwodowany 8 lipca 1899 roku w stoczni Zakładów Newskich w Petersburgu pod nazwą „Gagara”, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego wszedł w maju 1902 roku pod nazwą „Prozorliwyj”, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Od 1914 roku jednostkę wykorzystywano jako okręt łącznikowy, a w 1916 roku została przeklasyfikowana na torpedowiec. Opanowany przez bolszewików okręt został w kwietniu 1918 roku pozostawiony w Helsinkach, po czym został wcielony do Fińskiej Marynarki Wojennej, gdzie służył pod oznaczeniem S2. Jednostka zatonęła podczas sztormu 4 października 1925 roku.

Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]

„Prozorliwyj” był jednym z kilkudziesięciu niszczycieli typu Sokoł, który został wykonany przez rodzimy przemysł okrętowy na wzór zbudowanego w Wielkiej Brytanii prototypu – „Sokoła”[1]. Na skutek szybkiego rozwoju tej klasy okrętów na świecie i opóźnień rosyjskich stoczni, w chwili wejścia do służby, okręty te z racji niewielkiej wyporności i uzbrojenia bardziej odpowiadały już klasie torpedowców[2]. Początkowo okręty klasyfikowane były jako torpedowce i dopiero w 1907 roku zaliczono je do nowo wyodrębnionej w Rosji klasy niszczycieli (dosłownie: torpedowców eskadrowych, ros. eskadriennyj minonosiec)[3].

Okręt zbudowany został w Zakładach Newskich w Petersburgu[1][4]. Początkowo otrzymał nazwę „Gagara” (Гагара – nur)[5]. Stępkę niszczyciela położono w 1898 roku, został zwodowany 26 czerwca?/8 lipca 1899 roku, a próby odbiorcze prowadzono w sierpniu 1901 roku[5]. Do służby w Marynarce Wojennej Rosji przyjęto go w maju 1902 roku, już pod nazwą „Prozorliwyj” (Прозорливый – przezorny), zmienioną 9 marca 1902 roku[5].

Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]

Okręt był niewielkim, czterokominowym niszczycielem z taranowym dziobem[6]. Długość całkowita wykonanego ze stali niklowej kadłuba wynosiła 57,91 metra, szerokość 5,64 metra i zanurzenie 2,29 metra[7][8]. Wyporność normalna wynosiła 220 ton, zaś pełna 240 ton[4][9][a]. Okręt napędzany był przez dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy 3800 KM, poruszające dwie śruby, do których parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][4]. Na próbach „Prozorliwyj” osiągnął maksymalną prędkość 26,8 węzła[5]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o masie 58-80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący od 450 do 660 Mm przy prędkości 13 węzłów[1][b].

Okręt wyposażony był w dwie pojedyncze obrotowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, umieszczone w osi podłużnej na pokładzie na rufie, z zapasem sześciu torped[10]. Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiło pojedyncze działo kal. 75 mm Canet o długości 50 kalibrów (L/50), umieszczone na platformie nad pomostem bojowym, strzelające pociskami o masie 4,9 kg, z zapasem 160 pocisków przeciwpancernych[11]. Uzbrojenie uzupełniały trzy pojedyncze działa kal. 47 mm Hotchkiss M1885 L/40 (dwa umieszczone na burtach za pomostem bojowym i jedno na samej rufie)[11]. Strzelały pociskami o masie 1,5 kg, a zapas amunicji wynosił 800 sztuk[11].

Załoga okrętu liczyła początkowo 52 osoby, w tym czterech oficerów[12]. Do początku I wojny światowej załoga wzrosła do 61 osób, w tym czterech oficerów[13].

Służba[edytuj | edytuj kod]

Niszczyciel wszedł w skład Floty Bałtyckiej[9][14]. W 1911 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano obie wyrzutnie torped kal. 381 mm i wszystkie działka kal. 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kal. 450 mm[c] oraz drugą armatę kal. 75 mm (usytuowaną w pobliżu rufy) i dwa pojedyncze karabiny maszynowe kal. 7,62 mm[1]. Prócz tego okręt przystosowano do przenoszenia 10 min[1][4]. W 1914 roku „Prozorliwyj” został pozbawiony uzbrojenia torpedowego i stał się okrętem łącznikowym[1][15]. W październiku 1915 roku jednostka wzięła udział w desancie wojsk rosyjskich na Przylądek Kolka, osłaniając transportowiec lotniczy „Orlica” („Орлица”)[16]. W 1916 roku okręt ponownie został wyposażony w wyrzutnie torped i przeklasyfikowany na torpedowiec[1]. W marcu 1917 roku jednostka była przydzielona do sił podwodnych[17]. W wyniku rewolucji październikowej okręt został przejęty przez bolszewików, po czym, porzucony w Helsinkach, został 13 kwietnia 1918 roku zdobyty przez Finów[1][18].

S2 w służbie fińskiej

Okręt został wcielony do Marynarki Wojennej Finlandii pod nazwą S2[19]. Po zawarciu traktatu pokojowego w Tartu w 1920 roku miał być zwrócony Rosji radzieckiej, lecz zamiast tego został wraz z dwoma innymi (S1 i S5) odkupiony przez Finlandię po cenie złomu[20].

3 października 1925 roku brał udział w jesiennym rejsie szkolnym po Zatoce Botnickiej, w zespole z kanonierkami „Klas Horn”, „Hämeenmaa” i torpedowcem S1, płynąc z Uusikaupunki do Vaasa[21]. Okręty trafiły w silny sztorm z huraganowym wiatrem i się rozdzieliły. S2 próbował dopłynąć do Pori, lecz około 1:25 w nocy 4 października zatonął od przecieków w pobliżu brzegu[21][d]. Zginęła cała 53-osobowa załoga[22]. W sierpniu 1926 roku wrak został wydobyty, po czym złomowany[20]. Zatonięcie S2 było dużym szokiem dla fińskiej opinii publicznej i przyczyniło się do uchwalenia planu modernizacji floty z 1927 roku[22].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według Navypedii wyporność normalna wynosiła 250 ton, zaś pełna 305 ton[1].
  2. ↑ Według Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905 zapas węgla wynosił 60 ton[4].
  3. ↑ Według Afonin 2009 ↓, s. 79, kaliber wyrzutni torpedowych pozostał ten sam (381 mm)
  4. ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: 1980, s. 364. i niektóre inne publikacje podają błędną datę 2 października. Na tablicy pamiątkowej widnieje 4 października 1925 roku

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j Ivan Gogin: KRECHET torpedo boats (1900-1904). Navypedia. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
  2. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 32.
  3. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 4.
  4. ↑ a b c d e Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 206.
  5. ↑ a b c d Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 9.
  6. ↑ Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 205.
  7. ↑ Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: 1979, s. 205-206.
  8. ↑ Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: 2012, s. 247.
  9. ↑ a b T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1905. Portsmouth: 1905, s. 330.
  10. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 11-12.
  11. ↑ a b c Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 11.
  12. ↑ Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 12.
  13. ↑ Afonin 2009 ↓, s. 82.
  14. ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 573.
  15. ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 490.
  16. ↑ Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: 1979, s. 197.
  17. ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 512.
  18. ↑ Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: 1979, s. 376.
  19. ↑ Ivan Gogin: S1 destroyers (1900-1902/1918). Navypedia. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
  20. ↑ a b Afonin i Bałakin 2004 ↓, s. 29.
  21. ↑ a b Kaszejew 2015 ↓, s. 6.
  22. ↑ a b Kaszejew 2015 ↓, s. 7.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Nikołaj Afonin, Siergiej Bałakin. Minonoscy tipa «Sokoł». „Morskaja Kollekcyja”. Nr 2(59)/2004, 2004. (ros.). 
  • Nikołaj Afonin: Minonosiec «Sokoł» i «sokoły». Sankt Petersburg: Gangut, 2009, seria: Midel-Szpangout. nr 18. ISBN 978-5-904180-07-2. (ros.).
  • T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1905. Portsmouth: J. Griffin and Co., 1905. (ang.).
  • Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
  • Ivan Gogin: KRECHET torpedo boats (1900-1904). Navypedia. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
  • Ivan Gogin: S1 destroyers (1900-1902/1918). Navypedia. [dostęp 2017-10-30]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • L. Kaszejew. Wojenno-morskije siły Finlandii 1918 - 1945 gg. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 2/2015 (185), 2015. (ros.). 
  • Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
  • Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-56-6.
Niszczyciele typu Sokoł
Carska MW
Nippon Kaigun
Merivoimat
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Prozorliwyj_(1899)&oldid=72245574”