Przełęk (województwo warmińsko-mazurskie)
53°13′46″N 19°59′28″E/53,229444 19,991111| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
304[2] |
| Strefa numeracyjna |
23 |
| Kod pocztowy |
13-206[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NDZ |
| SIMC |
0122536 |
Położenie na mapie gminy Płośnica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu działdowskiego  | |
| 53°13′46″N 19°59′28″E/53,229444 19,991111[1]
| |
Przełęk (daw. Przełęk Wielki i Przęłek Mały) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Płośnica. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.
Wieś leży przy drodze wojewódzkiej nr 544 Brodnica – Ostrołęka między Lidzbarkiem a Działdowem. Nazwa wsi wywodzi się od podmokłych łęgów, podobnie jak pobliskiej wsie Wielki Łęck i Mały Łęck
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś lokowana w 1328 r. na prawie chełmińskim na 42 włókach, kiedy to zakon krzyżacki nadał Klausowi z Zielenia i Walterowi ze Zgniłego Błota koło Brodnicy ziemie, położone nad rzeką Działdówką między Gródkami a Łęckiem, z obowiązkiem dwóch służb w lekkiej zbroi. W dokumencie lokacyjny nazwę wsi zapisano jako Waltersgut (od imienia jednego z zasadźców), ale ta nazwa się nie przyjęła. Po założeniu wsi powstały dwa majątki: Przełęk Wielki (Przełęk Duży, znajdował się przy obecnej szosie Działdowo-Lidzbark) i Przełęk Mały (znajdował się nad Działdówką). W 1645 r. mieszkali tu Jakub, Feliks i Marcinn Rywoccy, a w 1661 – Mikołaj i Albrecht Bagińscy.
Kościół istniał już w XVI w. W czasie reformacji wieś znalazła się na terenie Prus Książęcych, gdzie obowiązujący był luteranizm. W XVII w. kościół należał do Rościszewskich, którzy posiadali także majątki ziemskie na Mazowszu. Rościszewscy opierając się na prawie patronatu wprowadzili katolicyzm w swoim kościele (kościół podlegał parafii Wielki Łęck). Było to możliwe dzięki wsparciu króla polskiego. W roku 1647 kościół był zrujnowany, ale szybko został odbudowany.
W 1785 r. w Przełęku Małym były 23 domu, natomiast w Przełęku Wielkim – 14 domów. W 1848 r. w Przełęku Małym były 22 i 229 mieszkańców, a w Przełęku Wielkim – 18 domów i 158 mieszkańców.
Po zakończeniu I wojny światowej część mieszkańców wsi wyjechała do Niemiec a w ich miejsce przyjechali z Wołynia koloniści niemieccy, sprowadzeni przez króla Stanisław Augusta na Wołyń. Spośród dawnych mieszkańców pozostali Bagińscy (mieszkający tu od 300 lat) oraz Pszczółkowscy (mieszkający tu od ok. 100 lat).
W latach 1928-1933 wykonano melioracje oraz uregulowano rzekę Działdówkę. W wyniku osuszenia powstały łąki.
W 1931 r. Przełęk Wielki i Przełęk Mały połączono w jedną wieś – Przełęk.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- inne miejscowości to nazwie: Przełęk
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 110950
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1059 [zarchiwizowane 2022-10-26].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ewangelicy na Warmii i Mazurach, Janusz Małłek – rozdz. Życie religijne, Mazurskie Towarzystwo Ewangelickie, Olsztyn, 2001, ISBN 83-915852-0-4 (str. 21)
- Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1966, 383 str.