Puszczyk mszarny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Puszczyk mszarny
Strix nebulosa[1]
Forster, 1772
Puszczyk mszarny
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Podgromada Neornithes
Nadrząd neognatyczne
Rząd sowy
Rodzina puszczykowate
Rodzaj Strix
Gatunek puszczyk mszarny
Podgatunki
  • S. nebulosa nebulosa
  • S. nebulosa laponnica
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka Systematyka w Wikispecies
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Strix nebulosa (Chouette lapone) - 393.jpg

Puszczyk mszarny, sowa mszarna (Strix nebulosa) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny puszczykowatych (Strigidae), zamieszkujący tajgę na dalekiej północy Europy, Azji i Ameryki Północnej. Osiadły, ale w razie niedostatku pokarmu może koczować lub podejmować wędrówki. Dwa podgatunki Strix Nebulosa Nebulosa i Strix Nebulosa Lapponica.

Strix nebulosa lapponica[edytuj]

Podgatunek europejski, występujący na terenach północnych Azji, Europy, charakterystyczna duża okrągła szlara. Nieznacznie większy od Strix Nebulosa Nebulosa.

Strix nebulosa nebulosa[edytuj]

Występuje na północy kontynentu amerykańskiego, mniejsza szlara z słabiej wyróżnionymi prążkami niż u Strix nebulosa lapponica, nieznacznie też od niego mniejszy. Smukła budowa ciała.

Charakterystyka[edytuj]

Wygląd zewnętrzny 
Duża sowa, wielkości zbliżonej do puchacza bengalskiego, ale mniejsza od puchacza europejskiego. Skrzydła i ogon długie i zaokrąglone. W upierzeniu brak dymorfizmu płciowego, jednak samice większe od samców. Głowa duża, okrągła. Szlara kolista, duża, przy oczach i dziobie czarna z jasnymi półksiężycami między oczyma. Pozostała część jasnoszara z drobnymi, ciemnymi, koncentrycznymi pręgami, przypominającymi nieco słoje drzewa. Oczy żółte, stosunkowo małe, dziób żółty. Podbródek czarny. Pióra na wierzchu ciała ciemne z nieregularnymi szarymi i brudnobiałymi plamami. Pióra na spodzie ciała białe, z delikatnie zaznaczonym poprzecznym rysunkiem i ciemnymi, podłużnymi plamami wzdłuż stosin. Sterówki i lotki w kolorze brązowym z jasnymi – od białych po kremowe – plamami. Nogi silnie opierzone. Strix nebulosa lapponica pod względem budowy ciała nieznacznie większy niż Strix nebulosa nebulosa, ma również większą okrągłą szlarę.
Bartkauz 0504025 w +eye.jpg
Rozmiary 
długość ciała ok. 65-70 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 140-145 cm
Masa ciała 
ok. 900-1200 g
Głos 
Głos terytorialny: niskie, głuche "hu" dość szybko powtarzane w seriach po 8-12 razy. Samica może odzywać się podobnie jak samiec (ale bardziej ochryple) lub, częściej, głosem kontaktowym – wysokim, piszczącym "kje". Samce są aktywne głosowo głównie w sezonie lęgowym (od lutego do lipca), a w ciągu doby – o świcie i zmierzchu. Poza sezonem lęgowym ciche. Na intruza zbliżającego się do gniazda reagują kłapaniem dzioba i alarmowym "huch huch huch". Młode osobniki wydają inne dźwięki.
Zachowanie 
Aktywny głównie o zmierzchu i o świcie, a zimą i podczas wychowywania młodych (w czerwcu) – również w dzień. Odpoczywa wtedy w środku nocy. Lot spokojny, z powolnymi uderzeniami skrzydeł (podobnie jak czapla). Całkowicie niepłochliwy, ale przy gnieździe może być agresywny i niebezpieczny dla człowieka, zwłaszcza w okresie lęgowym. Silnie rozwinięty terytorializm. Podczas lęgów nie toleruje innych ptaków swojego gatunku.

Występowanie[edytuj]

Strefa tajgi od Norwegii do pacyficznych wybrzeży Syberii, a także północna część Ameryki Północnej (głównie Alaska i Kanada)[3]. W Polsce po 1945 r. obserwowano rzadko zalatujące ptaki z białoruskiej części Puszczy Białowieskiej, rzadko spotykany tam do dziś. W 2008 roku zaobserwowany został na Śląsku[4][5], a w roku 2010 doszło do stwierdzenia pierwszych w kraju lęgów na Polesiu Lubelskim; w roku 2012 gniazdowało na tym terenie już co najmniej 8 par[6], gatunek ten gniazdował tam także w 2013 r[7]. Ze względu na coraz częstsze przypadki lęgów puszczyka uralskiego w Polsce prognozuje się, że poza Polesiem Lubelskim populacja tych sów może skolonizować Puszczę Solską i Lasy Janowskie, jak również Podlasie i Bagna Biebrzańskie. Wiele tych sów przebywa w ośrodkach edukacji ekologicznej i sokolarniach, gdzie cenione są przez zwiedzających za nietypowy wygląd.

Środowisko[edytuj]

Tajga i inne rozległe bory sosnowe i świerkowe, z domieszką innych drzew iglastych i liściastych. W sąsiedztwie powinny znajdować się tereny otwarte (polany, zręby), na których zdobywa pożywienie.

Bartkauz für wiki.jpg

Pożywienie[edytuj]

Niewielkie gryzonie, głównie norniki. Sporadycznie chwyta też ptaki, płazy, gady i owady. Poluje zwykle z zasiadki, spadając na ofiarę z gałęzi, słupa czy innego wyniesionego punktu o wysokości 1-4 m. Może również zawisać w powietrzu czy wypatrywać ofiar z ziemi lub niskich krzaków i złomów. Często dopada ofiary poruszające się pod śniegiem. Poluje raczej na terenach otwartych – polanach, zrębach, torfowiskach, skrajach lasu.

Wypluwki są duże (7,5-10 cm długości i 2,5-5 cm szerokości). Mają kolor ciemnoszary lub czarny i zwartą strukturę.

Lęgi[edytuj]

Szlara puszczyka mszarnego

Wyprowadza jeden lęg w roku.

Gniazdo 
Charakterystycznym miejscem jest szczyt złamanego pnia, może być to również opuszczone gniazdo ptaków krukowatych lub drapieżnych, zwłaszcza jastrzębia, myszołowa i trzmielojada. Rzadziej gnieździ się bezpośrednio na ziemi. Przed zajęciem gniazda czyści je i wyścieła gałązkami iglastymi, sierścią, korą i mchem, co nie jest typowe dla sów.
Jaja i wysiadywanie 
Samica w kwietniu składa 2 do 5 jaj w odstępach 1-2 dni. Jaja wysiadywane są poczynając od pierwszego jaja przez okres około 30 dni, wyłącznie przez samicę. Samiec przynosi pokarm dla niej i piskląt, kiedy już się wyklują.
Pisklęta 
Pisklęta opuszczają gniazdo po 3-4 tygodniach. Nie potrafią jeszcze wtedy latać, ale dobrze się wspinają. Po ok. 8 tygodniach są już lotne, ale pozostają w okolicy gniazda jeszcze przez kilka miesięcy.

Status i ochrona[edytuj]

Gatunek nie jest zagrożony według danych IUCN (status LC – least concern). Na terenie Polski jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[8].

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

  1. ↑ Strix nebulosa, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Strix nebulosa. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
  3. ↑ Stajszczyk M., 2013: Mszarny w ekspansji. Ptaki Polski, nr 2/2013, strona 19.
  4. ↑ Komisja Faunistyczna, Raport nr. 29, Ornis Polonica 2013, s.136
  5. ↑ Henryk Dec, Marek Stajszczyk Puszczyk mszarny Strix nebulosa – nowy gatunek sowy na Śląsku, Ptaki Śląska 20, 2013
  6. ↑ http://komisjafaunistyczna.pl/wp-content/uploads/2013/11/OP_2013_2_109-150.pdf Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2012
  7. ↑ Stajszczyk M., 2013: Mszarny w ekspansji. Ptaki Polski, nr 2/2013, strona 18.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237

Bibliografia[edytuj]

  • Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław 2003, ​ISBN 83-919626-1-X​, s. 479-480
  • praca zbiorowa pod red. Romualda Mikuska, 2005, Metody badań i ochrony sów, Kraków, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, ​ISBN 83-87331-71-6​, s. 134-137
  • Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, Świat Książki, Warszawa 2003, ​ISBN 83-7311-826-8​, s. 238
  • Klaus Richarz, Anne Puchta Ptaki – Przewodnik, Muza SA, Warszawa 2006, ​ISBN 83-7495-018-8​, ​ISBN 978-83-7495-018-3​, s. 248
  • Peter Hayman, Rob Hume Ptaki drapieżne, Muza SA, Warszawa 2007, ​ISBN 978-83-7495-075-6​, s. 156-157
  • Lars Jonsson Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Muza SA, Warszawa 2006, ​ISBN 83-7319-927-6​, s. 320
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Puszczyk_mszarny&oldid=47705316”