Puszczyk mszarny
|
||
| Strix nebulosa[1] | ||
| Forster, 1772 | ||
 |
||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Nadrząd | neognatyczne | |
| Rząd | sowy | |
| Rodzina | puszczykowate | |
| Rodzaj | Strix | |
| Gatunek | puszczyk mszarny | |
| Podgatunki | ||
|
||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 |
||
| Zasięg występowania | ||
 |
||
_-_393.jpg)
Puszczyk mszarny, sowa mszarna (Strix nebulosa) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny puszczykowatych (Strigidae), zamieszkujący tajgę na dalekiej północy Europy, Azji i Ameryki Północnej. Osiadły, ale w razie niedostatku pokarmu może koczować lub podejmować wędrówki. Dwa podgatunki Strix Nebulosa Nebulosa i Strix Nebulosa Lapponica.
Spis treści
Strix nebulosa lapponica[edytuj]
Podgatunek europejski, występujący na terenach północnych Azji, Europy, charakterystyczna duża okrągła szlara. Nieznacznie większy od Strix Nebulosa Nebulosa.
Strix nebulosa nebulosa[edytuj]
Występuje na północy kontynentu amerykańskiego, mniejsza szlara z słabiej wyróżnionymi prążkami niż u Strix nebulosa lapponica, nieznacznie też od niego mniejszy. Smukła budowa ciała.
Charakterystyka[edytuj]
- Wygląd zewnętrzny
- Duża sowa, wielkości zbliżonej do puchacza bengalskiego, ale mniejsza od puchacza europejskiego. Skrzydła i ogon długie i zaokrąglone. W upierzeniu brak dymorfizmu płciowego, jednak samice większe od samców. Głowa duża, okrągła. Szlara kolista, duża, przy oczach i dziobie czarna z jasnymi półksiężycami między oczyma. Pozostała część jasnoszara z drobnymi, ciemnymi, koncentrycznymi pręgami, przypominającymi nieco słoje drzewa. Oczy żółte, stosunkowo małe, dziób żółty. Podbródek czarny. Pióra na wierzchu ciała ciemne z nieregularnymi szarymi i brudnobiałymi plamami. Pióra na spodzie ciała białe, z delikatnie zaznaczonym poprzecznym rysunkiem i ciemnymi, podłużnymi plamami wzdłuż stosin. Sterówki i lotki w kolorze brązowym z jasnymi – od białych po kremowe – plamami. Nogi silnie opierzone. Strix nebulosa lapponica pod względem budowy ciała nieznacznie większy niż Strix nebulosa nebulosa, ma również większą okrągłą szlarę.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 65-70 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 140-145 cm
- Masa ciała
- ok. 900-1200 g
- Głos
- Głos terytorialny: niskie, głuche "hu" dość szybko powtarzane w seriach po 8-12 razy. Samica może odzywać się podobnie jak samiec (ale bardziej ochryple) lub, częściej, głosem kontaktowym – wysokim, piszczącym "kje". Samce są aktywne głosowo głównie w sezonie lęgowym (od lutego do lipca), a w ciągu doby – o świcie i zmierzchu. Poza sezonem lęgowym ciche. Na intruza zbliżającego się do gniazda reagują kłapaniem dzioba i alarmowym "huch huch huch". Młode osobniki wydają inne dźwięki.
- Zachowanie
- Aktywny głównie o zmierzchu i o świcie, a zimą i podczas wychowywania młodych (w czerwcu) – również w dzień. Odpoczywa wtedy w środku nocy. Lot spokojny, z powolnymi uderzeniami skrzydeł (podobnie jak czapla). Całkowicie niepłochliwy, ale przy gnieździe może być agresywny i niebezpieczny dla człowieka, zwłaszcza w okresie lęgowym. Silnie rozwinięty terytorializm. Podczas lęgów nie toleruje innych ptaków swojego gatunku.
Występowanie[edytuj]
Strefa tajgi od Norwegii do pacyficznych wybrzeży Syberii, a także północna część Ameryki Północnej (głównie Alaska i Kanada)[3]. W Polsce po 1945 r. obserwowano rzadko zalatujące ptaki z białoruskiej części Puszczy Białowieskiej, rzadko spotykany tam do dziś. W 2008 roku zaobserwowany został na Śląsku[4][5], a w roku 2010 doszło do stwierdzenia pierwszych w kraju lęgów na Polesiu Lubelskim; w roku 2012 gniazdowało na tym terenie już co najmniej 8 par[6], gatunek ten gniazdował tam także w 2013 r[7]. Ze względu na coraz częstsze przypadki lęgów puszczyka mszarnego w Polsce prognozuje się, że poza Polesiem Lubelskim populacja tych sów może skolonizować Puszczę Solską i Lasy Janowskie, jak również Podlasie i Bagna Biebrzańskie. Wiele tych sów przebywa w ośrodkach edukacji ekologicznej i sokolarniach, gdzie cenione są przez zwiedzających za nietypowy wygląd.
Środowisko[edytuj]
Tajga i inne rozległe bory sosnowe i świerkowe, z domieszką innych drzew iglastych i liściastych. W sąsiedztwie powinny znajdować się tereny otwarte (polany, zręby), na których zdobywa pożywienie.
Pożywienie[edytuj]
Niewielkie gryzonie, głównie norniki. Sporadycznie chwyta też ptaki, płazy, gady i owady. Poluje zwykle z zasiadki, spadając na ofiarę z gałęzi, słupa czy innego wyniesionego punktu o wysokości 1-4 m. Może również zawisać w powietrzu czy wypatrywać ofiar z ziemi lub niskich krzaków i złomów. Często dopada ofiary poruszające się pod śniegiem. Poluje raczej na terenach otwartych – polanach, zrębach, torfowiskach, skrajach lasu.
Wypluwki są duże (7,5-10 cm długości i 2,5-5 cm szerokości). Mają kolor ciemnoszary lub czarny i zwartą strukturę.
Lęgi[edytuj]
_-_Weltvogelpark_Walsrode_2012-001.jpg)
Wyprowadza jeden lęg w roku.
- Gniazdo
- Charakterystycznym miejscem jest szczyt złamanego pnia, może być to również opuszczone gniazdo ptaków krukowatych lub drapieżnych, zwłaszcza jastrzębia, myszołowa i trzmielojada. Rzadziej gnieździ się bezpośrednio na ziemi. Przed zajęciem gniazda czyści je i wyścieła gałązkami iglastymi, sierścią, korą i mchem, co nie jest typowe dla sów.
- Jaja i wysiadywanie
- Samica w kwietniu składa 2 do 5 jaj w odstępach 1-2 dni. Jaja wysiadywane są poczynając od pierwszego jaja przez okres około 30 dni, wyłącznie przez samicę. Samiec przynosi pokarm dla niej i piskląt, kiedy już się wyklują.
- Pisklęta
- Pisklęta opuszczają gniazdo po 3-4 tygodniach. Nie potrafią jeszcze wtedy latać, ale dobrze się wspinają. Po ok. 8 tygodniach są już lotne, ale pozostają w okolicy gniazda jeszcze przez kilka miesięcy.
Status i ochrona[edytuj]
Gatunek nie jest zagrożony według danych IUCN (status LC – least concern). Na terenie Polski jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[8].
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ Strix nebulosa, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Strix nebulosa. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ Stajszczyk M., 2013: Mszarny w ekspansji. Ptaki Polski, nr 2/2013, strona 19.
- ↑ Komisja Faunistyczna, Raport nr. 29, Ornis Polonica 2013, s.136
- ↑ Henryk Dec, Marek Stajszczyk Puszczyk mszarny Strix nebulosa – nowy gatunek sowy na Śląsku, Ptaki Śląska 20, 2013
- ↑ http://komisjafaunistyczna.pl/wp-content/uploads/2013/11/OP_2013_2_109-150.pdf Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2012
- ↑ Stajszczyk M., 2013: Mszarny w ekspansji. Ptaki Polski, nr 2/2013, strona 18.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237
Bibliografia[edytuj]
- Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław 2003, ISBN 83-919626-1-X, s. 479-480
- praca zbiorowa pod red. Romualda Mikuska, 2005, Metody badań i ochrony sów, Kraków, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, ISBN 83-87331-71-6, s. 134-137
- Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, Świat Książki, Warszawa 2003, ISBN 83-7311-826-8, s. 238
- Klaus Richarz, Anne Puchta Ptaki – Przewodnik, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3, s. 248
- Peter Hayman, Rob Hume Ptaki drapieżne, Muza SA, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7495-075-6, s. 156-157
- Lars Jonsson Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7319-927-6, s. 320
