Rezeda
| ||
 1.Rezeda żółta, 2.Rezeda żółtawa | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | kapustowce | |
| Rodzina | rezedowate | |
| Rodzaj | rezeda | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Reseda L. Sp. Pl. 448. 1753 | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Reseda lutea L.[2] | ||
Rezeda (Reseda L.) – rodzaj roślin zielnych lub krzewinek z rodziny rezedowatych (Resedaceae DC. ex Gray). Należy do niego około 60 gatunków pochodzących z Azji, Europy i Afryki[3]. W Polsce dwa gatunki są rodzime, dwa dalsze występują jako dziczejące trwale lub przejściowo. Jeden gatunek – rezeda wonna – uprawiany jest ze względu na silny aromat. Rezeda żółtawa była ważną rośliną barwierską dostarczając żółtego barwnika[4].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Gatunki tego rodzaju występują na Starym Świecie, przy czym największe zróżnicowanie osiągają w rejonie Morza Śródziemnego i w zachodniej Azji[4]. W Polsce gatunki rodzime to rezeda mała (R. phyteuma) i rezeda żółta (R. lutea). Antropofitem zadomowionym jest rezeda żółtawa (R. luteola), przejściowo dziczeje rezeda biała (R. alba)[5][6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Pokrój
- Rośliny roczne, dwuletnie lub byliny o drobnych białawych lub żółtawych kwiatach zebranych w szczytowych kwiatostanach. Pędy pełzające lub wzniesione, do 1,2 m wysokości[4].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze do pierzasto złożonych[4].
- Kwiaty
- Drobne, zielonkawe, białawe lub żółtawe, zebrane w szczytowe grona. Działki kielicha 4–8, drobne płatki korony w tej samej liczbie są zwężone u nasady, często podzielone (na szczycie frędzlowate[7]). Pręcików jest od 10 do 25. U nasady są zrośnięte, pylniki często są czerwone. Słupek górny, zrośnięty z 3–4 owocolistków i zakończony 3–4 znamionami[4]. Z dna kwiatowego wyrasta łuseczka miodnikowa znajdująca się między koroną i pręcikami[7].
- Owoce
- Torebki, zwykle na szczycie z otworem[4]. Zawierają liczne nasiona[7].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Rośliny zapylane są przez owady wabione zapachem i nektarem, w szczególności często kwiaty odwiedzają motyle. Rośliny z tego rodzaju występują na terenach skalistych, na suchych, nasłonecznionych murawach, często na przydrożach i terenach ruderalnych[4].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)
Należy do rodziny rezedowatych (Resedaceae), która wraz z siostrzana rodziną Gyrostemonaceae wchodzi w skład rzędu kapustowców (Brassicales).
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Resedineae Engl., rodzina rezedowate (Resedaceae DC. ex Gray), podrodzina Resedoideae Eaton, plemię Resedeae Rchb., podplemię Resedinae Müll.-Arg. in DC., rodzaj rezeda (Reseda L.)[8].
- Wykaz gatunków (nazwy zaakceptowane według The Plant List)[9]
- Reseda alba L. – rezeda biała
- Reseda arabica Boiss.
- Reseda aucheri Boiss.
- Reseda barrelieri Bertol. ex Müll.Arg.
- Reseda bucharica Litv.
- Reseda complicata Bory
- Reseda decursiva Forssk.
- Reseda ellenbeckii Perkins
- Reseda glauca L.
- Reseda globulosa Fisch. & C.A.Mey.
- Reseda gredensis (Cutanda & Willk.) Müll.Arg.
- Reseda inodora Rchb. – rezeda bezwonna
- Reseda jacquinii Rchb.
- Reseda lanceolata Lag.
- Reseda lutea L. – rezeda żółta
- Reseda luteola L. – rezeda żółtawa
- Reseda media Lag.
- Reseda muricata C.Presl
- Reseda odorata L. – rezeda wonna
- Reseda orientalis (Müll.Arg.) Boiss.
- Reseda paui Valdés Berm. & Kaercher
- Reseda phyteuma L. – rezeda mała
- Reseda pruinosa Delile
- Reseda stenostachya Boiss.
- Reseda stricta Pers.
- Reseda suffruticosa Loefl.
- Reseda tymphaea Hausskn.
- Reseda undata L.
- Reseda urnigera Webb
- Reseda villosa Coss.
- Reseda virgata Boiss. & Reut.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-11-21].
- ↑ Reseda lutea. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 160. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c Władysław Szafer (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom III. Warszawa, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1927, s. 184.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Reseda (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-25].
- ↑ Reseda. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2015-07-12].