Rożeniec krótkosterny
| Anas eatoni[1] | |||
| (Sharpe, 1875) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
rożeniec krótkosterny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Rożeniec krótkosterny[3] (Anas eatoni) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Występuje na subantarktycznych wyspach Crozeta i Kerguelena. Narażony na wyginięcie.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rożeniec krótkosterny został opisany naukowo przez R.B. Sharpe’a w 1875 roku, był (i wciąż bywa) uznawany za podgatunek rożeńca zwyczajnego (Anas acuta)[4]. Epitet gatunkowy eatoni upamiętnia angielskiego przyrodnika A.E. Eatona[5]. Rożeniec krótkosterny, zwyczajny i żółtodzioby bywają też zaliczane do osobnego rodzaju Dafila[4]. Wyróżniane są dwa podgatunki: rożeniec krótkosterny (Anas eatoni eatoni) i rożeniec południowy (A. e. drygalskii)[3][6].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Rożeniec krótkosterny jest znacznie mniejszy niż rożeniec zwyczajny, jest raczej wielkości cyranki; mierzy od 35 do 45 cm, a jego rozpiętość skrzydeł to 65–70 cm[4]. Z wyglądu przypomina samicę rożeńca zwyczajnego, ale jego upierzenie jest ciemniejsze i ma rudobrązowy odcień. Kaczory mają wydłużone środkowe sterówki i na skrzydłach zielone lusterko z białym obrzeżeniem. Około 1% samców przybiera szatę godową z czekoladowobrązową głową i jasnym paskiem na szyi. Samice mają brązowe lusterko z białym obrzeżeniem. Podgatunek drygalskii ma bardziej blade upierzenie i żółtawą pierś[2]. Masa ciała dorosłego kaczora to 430–502 g, kaczki mają masę 400–500 g, prawie o połowę mniejszą niż samice rożeńca zwyczajnego z Ameryki Północnej[4].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten żyje na wyspach subantarktycznych, na dwóch archipelagach południowego Oceanu Indyjskiego należących do Francuskich Terytoriów Południowych i Antarktycznych. Podgatunek drygalskii zasiedla Wyspy Crozeta, a eatoni występuje na Wyspach Kerguelena. W latach 50. i 60. XX wieku ptaki z Wysp Kerguelena były też introdukowane na wyspę Amsterdam, lecz w latach 70. już ich nie obserwowano[4][2]. Zalatują także do Antarktyki[2].
Rożeńce krótkosterne występują w małych słodkowodnych jeziorach, na terenach podmokłych i nad strumieniami, zimą częściej spotykane są na wybrzeżach – szczególnie w osłoniętych zatokach. Na Wyspach Kerguelena żyją tylko w pobliżu wybrzeża, na 20% obszaru archipelagu[2].
Zachowania[edytuj | edytuj kod]
Rożeńce krótkosterne są stadne, generalnie osiadłe, choć większość populacji przenosi się na zimę bliżej wybrzeży wysp[2][4].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Ptaki te żywią się pokarmem roślinnym, owadami i skorupiakami[2]. Żerują głównie w dzień, w małych grupach (choć na Wyspach Kerguelena widziano grupy liczące do 200 osobników)[2][4].
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy ma miejsce latem, trwa od listopada do końca stycznia lub lutego, w lęgu znajduje się co najmniej 5 młodych[2]. Kaczęta wykluwają się głównie w lutym. Na wiosnę obserwuje się pary ptaków[4].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2000 roku uznaje rożeńca krótkosternego za gatunek narażony (VU – Vulnerable); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[2].
W latach 80. XX wieku oceniano liczebność tego gatunku na 600–700 par na Wyspach Crozeta i 15–20 tysięcy par na Wyspach Kerguelena, choć te szacunki mogły być zawyżone. Od tego czasu liczebność znacznie zmalała. Dawniej głównym zagrożeniem dla niego był odstrzał przez łowców fok i członków wypraw badawczych, którzy od założenia osady Port-aux-Français w 1950 roku zabijali 200–300 ptaków rocznie. Współcześnie kaczkom zagrażają przede wszystkim zawleczone drapieżniki, zdziczałe koty i szczury wędrowne; drapieżnictwo z ich strony było prawdopodobną przyczyną wyginięcia ptaków na wyspie Amsterdam[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anas eatoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k BirdLife International, Anas eatoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-3, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T22680306A92854679.en [dostęp 2017-04-12] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2016-10-03). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2017-04-12].
- ↑ a b c d e f g h del Hoyo, J., Collar, N. & Kirwan, G.M.: Southern pintail (Anas eatoni). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-04-12]. (ang.).
- ↑ James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-18]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia rożeńca krótkosternego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia rożeńca krótkosternego. Wildscreen Arkive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)]. (ang.).
- Southern Pintail Anas eatoni. BirdLife International. [dostęp 2017-04-12]. (ang.).