Rodzina Brontë

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Siostry Brontë – Anne, Emily i Charlotte na obrazie autorstwa ich brata Branwella (ok. 1834)

Rodzina Brontë – rodzina literacka żyjąca w pierwszej połowie XIX wieku w miasteczku Haworth, West Yorkshire w Anglii[1].

Nazwisko Brontë przeszło do historii literatury dzięki trzem siostrom: Charlotte (1816–1855), Emily (1818–1848) i Anne (1820–1849). Poezje i powieści pisał i publikował również ich ojciec Patrick Brontë (1777–1861). Brat, Patrick Branwell (1817–1848), podejmował liczne próby literackie i malarskie, z których jednak niewiele się zachowało.

Członkowie rodziny Brontë[edytuj | edytuj kod]

Ojciec[edytuj | edytuj kod]

Patrick Brontë
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 marca 1777
Emdale

Data i miejsce śmierci

7 czerwca 1861
Haworth

Narodowość

irlandzka

Język

angielski

Patrick Brontë (ur. 17 marca 1777 w Emdale w Irlandii Północnej, zm. 7 czerwca 1861 w Haworth, West Yorkshire) – Irlandczyk, najstarszy z dziesięciorga dzieci ubogich dzierżawców ziemi[2]. Jego matka, Alice McClory, Irlandka z Drumballyroney w hrabstwie Down w Irlandii Północnej była wyznania rzymskokatolickiego, ojciec, Hugh Prunty lub Brunty, był protestantem. Patrick terminował u kowala, następnie u tkacza[2], a w 1798 roku został nauczycielem w parafialnej szkole. Dzięki zachęcie i pomocy dwóch miejscowych duchownych Andrew Harshawa[3] i Thomasa Tighe'a[4], w 1802 roku rozpoczął studia na wydziale teologicznym w St. John’s College w Cambridge[2]. Zmienił wówczas nazwisko na Brontë[2]. Cztery lata później uzyskał tytuł Bachelor of Arts (bakalaureat)[4]. W 1807 roku przyjął święcenia kapłańskie[4]. Pracował jako wikary w kościołach anglikańskich kolejno: w Wethersfield (1807), w Wellington (1808), w Dewsbury (1809) i w Hartshead w West Yorkshire (1810)[2]. Równocześnie publikował poezje i powieści o treści religijnej, umoralniającej. Był zagorzałym zwolennikiem powszechnej edukacji i reform społecznych, czemu dawał wyraz w artykułach pisanych do miejscowych gazet.

W 1812 roku poznał 29-letnią Marię Branwell[2]. Pobrali się 29 grudnia 1812 roku w Guiseley[2]. Mieli sześcioro dzieci[2]. Około 1820 roku Patrick Brontë został pastorem parafii obejmującej trzy miejscowości: Haworth, Stanbury i Oxenhope. Wraz z żoną i dziećmi zamieszkał w plebanii w Haworth. Z kościołem Świętego Michała i Wszystkich Aniołów w Haworth był związany przez 41 lat.

Przeżył żonę i wszystkie swoje dzieci, choć przez całe życie zmagał się z niestrawnością i zapaleniem oskrzeli, a w starszym wieku miał poważne kłopoty ze wzrokiem (w 1846 roku usunięto mu zaćmę)[2]. Zmarł w wieku 84 lat, nie pozostawiając żadnych potomków w linii prostej[2]. Przetrwała natomiast gałąź jego brata, z której pochodził znany zoolog, James Brontë Gatenby i jego syn, irlandzki lekarz, dyrektor medyczny w Organizacji Narodów Zjednoczonych i profesor medycyny w Trinity College w Dublinie, Peter Barry Brontë Gatenby.

Publikacje:

  • Winter Evening Thoughts (poezje, 1810)[5]
  • Cottage Poems (poezje, 1810)[6]
  • The Rural Minstrel: A Miscellany of Descriptive Poems (poezje, 1813)[7]
  • The Cottage In The Wood (powieść,1816)
  • The Maid Of Killarney (powieść, 1818)
  • The Signs Of The Times (1835)[8][9]

Matka[edytuj | edytuj kod]

Maria Brontë z domu Branwell[10] (ur. 15 kwietnia 1783, zm. 15 września 1821) pochodziła z dobrze sytuowanej kupieckiej rodziny. Jej ojciec Thomas Branwell (zm. 1808) był właścicielem sklepu z herbatą i artykułami spożywczymi w mieście portowym Penzance w Kornwalii; posiadł też browar, zajazd na rynku „The Golden Lion” i jedyny dom-rezydencję w mieście „Tremenheere House”. Matka Marii, Anne Carne (zm. 1809), była córką miejscowego złotnika. Po śmierci rodziców, a potem stryja Richarda (w 1812 roku), Maria opuściła Penzance, by zamieszkać niedaleko miejscowości Bradford w West Yorkshire z ciotką i wujem Johnem Fennellem, którzy prowadzili tam (istniejącą do dziś) szkołę Woodhouse Grove School[10]. W ich domu poznała swego przyszłego męża, Patricka Brontë[10], którego oświadczyny przyjęła 26 sierpnia 1812 roku. Zachowały się jej listy do Patricka z okresu narzeczeństwa. Po ślubie 29 grudnia 1812 roku zamieszkali najpierw w Hightown koło Hartshead, gdzie przyszły na świat ich dwie najstarsze córki, a następnie w Hightown koło Hartshead[10]. Maria też próbowała pisać. Zachował się rękopis artykułu napisanego do pisma religijnego „The Pastoral Visitor”. Artykuł nosił tytuł The Advantages of Poverty, in Religious Concerns[10][11] i nigdy nie został opublikowany[10]. Maria argumentowała w nim, że bieda w kontekście religijnym posiada aspekt pozytywny, bowiem biedakowi łatwiej jest osiągnąć zbawienie, właśnie dzięki temu, że nie ma on takich możliwości ani pokus jak bogacz, by grzeszyć.

Urodziła sześcioro dzieci, z których tylko czworo dożyło wieku dorosłego. Zmarła w wieku 38 lat na raka, najprawdopodobniej raka macicy[10]. Została pochowana w rodzinnej krypcie w kościele św. Michała i Wszystkich Aniołów w Haworth.

Ciotka[edytuj | edytuj kod]

Elizabeth Branwell (ur. 2 grudnia 1776, zm. 29 października 1842) po śmierci siostry Marii objęła prowadzenie domu Patricka Brontë[12]. Odegrała ważną rolę w wychowaniu i nauczaniu dzieci, szczególnie Branwella i Anne. Sfinansowała wyjazd Charlotte i Emily na pensję w Brukseli. Zmarła na niedrożność jelit. Przyczyniła się do kariery literackiej siostrzenic, zostawiając im w testamencie 900 funtów – pieniądze te umożliwiły wydanie zbiorowego tomiku ich wierszy.

Dzieci[edytuj | edytuj kod]

Maria (ur. 23 kwietnia 1814 w Hightown koło Hartshead, zm. 6 maja 1825 w Haworth) – najstarsza córka Marii i Patricka[13]. W 1823 roku została wysłana razem z młodszą siostrą do szkoły dla dziewcząt Crofton Hall[14] w Wakefield, a rok później do szkoły dla córek duchownych w Cowan Bridge, gdzie zachorowała na gruźlicę. Zmarła w wieku 11 lat.

Elizabeth[15] (ur. 8 lutego 1815 w Hightown koło Hartshead, zm. 15 czerwca 1825 w Haworth). Razem z Marią uczyła się w szkole dla dziewcząt Crofton Hall w Wakefield, a następnie w szkole dla córek duchownych w Cowan Bridge, gdzie zachorowała na gruźlicę. Zmarła w wieku 10 lat.

Charlotte Brontë
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 kwietnia 1816
Thornton

Data i miejsce śmierci

31 marca 1855
Haworth

Język

angielski

Branwell Brontë
Patrick Branwell Brontë
Ilustracja
Autoportret, 1840
Data i miejsce urodzenia

26 czerwca 1817
Thornton

Data i miejsce śmierci

24 września 1848
Haworth

Język

angielski

Emily Brontë
Emily Jane Brontë
Ilustracja
Portret pędzla Branwella Brontë, ok. 1833
Data i miejsce urodzenia

30 czerwca 1818
Thornton

Data i miejsce śmierci

19 grudnia 1848
Haworth

Język

angielski

Anne Brontë
Ilustracja
Portret pędzla Charlotte Brontë, ok. 1834
Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1820
Thornton

Data i miejsce śmierci

28 maja 1849
Scarborough

Język

angielski

Charlotte (ur. 21 kwietnia 1816 roku w Thornton, zm. 31 marca 1855 roku w Haworth) – poetka i powieściopisarka, autorka znanej na całym świecie powieści Dziwne losy Jane Eyre i trzech innych. W 1824 roku spędziła osiem miesięcy w szkole dla córek duchownych w Cowan Bridge (pierwowzór Zakładu Lowood w Dziwnych Losach Jane Eyre)[16], następnie dwa lata jako uczennica (1831-32) i trzy lata jako nauczycielka (1835–38) w szkole Roe Head School[17] w Dewsbury[16]. W Roe Head zaprzyjaźniła się z Ellen Nussey i Mary Taylor[16], z którymi korespondowała do końca życia. W tych latach dużo rysowała. Dwa jej rysunki trafiły na wystawę w Leeds w 1834 roku[18].

Pracowała też jako guwernantka: przez trzy miesiące w 1839 roku – u Sidgwicków w Stonegappe niedaleko Skipton; i przez sześć miesięcy w 1841 – w domu Johna White'a w Rawdon niedaleko Leeds[16]. Planując założenie własnej szkoły w Haworth, Charlotte i Anne wyjechały w 1842 roku do Brukseli, aby pogłębić znajomość języka francuskiego[16]. Na pensji prowadzonej przez Zoë Héger Charlotte spędziła dwa lata, częściowo jako uczennica, częściowo jako nauczycielka języka angielskiego. Zachowały się listy Charlotte do profesora Constantina Hégera, obecnie w British Museum. Pomysł założenia własnej szkoły upadł, gdy nie udało się znaleźć wystarczającej liczby uczennic[16].

Na początku roku 1846 Charlotte namówiła siostry do wydania tomiku ich poezji[16]. Zakwalifikowała do niego 19 swoich wierszy, pisanych głównie w okresie, gdy była nauczycielką w Roe Head. Same sfinansowały wydanie tomiku przez wydawnictwo Aylott & Jones. Pod naciskiem Emily użyły męskich pseudonimów. Tomik Poems by Currer, Ellis and Acton Bell spotkał się z przychylną, w niektórych wypadkach nawet entuzjastyczną oceną, nie odniósł jednak komercyjnego sukcesu[16]. (Drugie wydanie[19] z trzema dodatkowymi wierszami Emily, opatrzone komentarzami Charlotte ukazało się w 1850). Niezrażone brakiem powodzenia wierszy rozesłały do wydawnictw swoje powieści. Prestiżowe wydawnictwo Smith, Elder and Co, odrzuciło Profesora pióra Currera Bella, czyli Charlotte, za to przyjęło z entuzjazmem Dziwne losy Jane Eyre. Powieść odniosła niebywały sukces. Charlotte stała się gwiazdą w kręgach literackich, poznała osobiście Williama Thackereya i Elizabeth Gaskell. W 1849 roku opublikowała powieść Shirley, a w 1853 roku – Villete[16].

Drugiego wydanie Dziwnych losów Jane Eyre Charlotte zadedykowała Williamowi Thackereyowi i opatrzyła przedmową[20]. Portret Thackeraya, który dostała w prezencie od wydawcy Georga Smitha, nadal wisi w jadalni plebanii w Haworth.

Czwarta powieść Charlotte Brontë, Profesor, została wydana pośmiertnie w 1857 roku[16]. W tym samym roku ukazała się biografia Charlotte, The Life of Charlotte Brontë (pol. „Życie Charlotte Brontë”), pióra znanej pisarki, a zarazem jej przyjaciółki, Elizabeth Gaskell. W 2017 roku The Guardian nazwał The Life of Charlotte Brontë jedną ze stu najlepszych książek literackich wszech czasów[21].

Charlotte przyjaźniła się z wydawcą George’em Smithem, z redaktorem Williamem Smithem Williamsem i ich rodzinami. George Smith zmarł w 1901 roku. Zostawił swojej wdowie rękopisy wszystkich trzech powieści Charlotte, a także duży zbiór listów, w większości od Charlotte, ale także od jej ojca i od jej męża Arthura Bella Nichollsa.

Patrick Branwell (ur. 26 czerwca 1817 roku w Thornton, zm. 24 września 1848 roku w Haworth) używał swego drugiego imienia Branwell. Do szkół nie uczęszczał[22]. Uczył się w domu pod kierunkiem ciotki; zatrudniano dla niego również nauczycieli rysunku i muzyki[22]. Branwell przekładał Ody Horacego, lecz nigdy nie udało mu się ich opublikować[22]. W 1838 roku wynajął studio w Bradford, by malować portrety na zamówienie[22]. W 1840 roku podjął pracę jako guwerner rodziny w Broughton-In-Furness, Westmorland, lecz po roku został zwolniony[22]. Od października 1841 do kwietnia 1842 był zatrudniony przez spółkę kolejową linii Manchester and Leeds, najpierw w Sowerby Bridge, a następnie w Luddenden Foot[22]. Zwolniono go po odkryciu nadużyć finansowych[22]. Na początku 1843 roku został guwernerem syna wielebnego Edmunda Robinsona w Thorp Green niedaleko Yorku, ale z powodu romansu z żoną swego pracodawcy musiał w lipcu 1845 wrócić do Haworth[22].

Branwell wysyłał swoje próby literackie do krytycznego osądu podziwianym przez siebie autorom, do których należał poeta William Wordsworth, Thomas De Quincey i David Hartley Coleridge[22]. Udało mu się opublikować kilka wierszy w lokalnych gazetach[22].

Emily Jane (ur. 30 czerwca 1818 roku w Thornton, zm. 19 grudnia 1848 roku w Haworth) – poetka i powieściopisarka, autorka Wichrowych Wzgórz (wyd. 1847)[23]. Jako sześciolatka spędziła sześć miesięcy w szkole dla córek duchownych w Cowan Bridge, a jedenaście lat później trzy miesiące w Roe Head School niedaleko Dewsbury[23]. Przez dziewięć miesięcy uczyła się wraz z Charlotte na pensji Madame Héger w Brukseli[23]. Miała uzdolnienia muzyczne, grała na pianinie. Jedyną płatną pracą, której się podjęła, było nauczanie w Law Hill School niedaleko Halifax w 1838 roku[23]. Trwało to tylko sześć miesięcy[23]. Emily preferowała Haworth; nie stroniła od zajęć domowych, dużo czasu spędzała w kuchni w towarzystwie służącej Tabithy Aykroyd[23]. Pisała dla własnej przyjemności, nie myśląc o publikowaniu[23]. Pozwoliła jednak Charlotte na zamieszczenie 21 swoich wierszy w tomiku Poems by Currer, Ellis and Acton Bell (1846)[23]. Wichrowe Wzgórza zostały opublikowane (częściowo na jej koszt) przez wydawnictwo Thomasa Cautleya Newby w grudniu 1847 (razem z Agnes Grey napisaną przez Anne)[23].

W Polsce Wichrowe wzgórza po raz pierwszy ukazały się w 1929 roku pod tytułem Szatańska miłość.

Anne (ur. 17 stycznia 1820 roku w Thornton, zm. 28 maja 1849 roku w Scarborough, North Riding of Yorkshire) – poetka i powieściopisarka, autorka w dużej mierze autobiograficznej powieści Agnes Grey i Lokatorki Wildfell Hall[24]. Anne była fizycznie krucha, przez większość życia cierpiała na astmę[24]. Jej formalne wykształcenie to dwa lata spędzone w Roe Head School niedaleko Dewsbury, gdzie jedną z nauczycielek była Charlotte[24]. Pracowała jako guwernantka w dwóch zamożnych domach wiejskich: u Inghamów w Blake Hall, niedaleko Mirfield (1839) i u Robinsonów w Thorp Green, niedaleko Yorku (od maja 1840 do czerwca 1845)[24]. W tomiku Poems by Currer, Ellis and Acton Bell (1846) znalazło się 21 jej wierszy napisanych po roku 1840, przeważnie w Thorp Green[24].

W grudniu 1847 wydawca Thomas Cautley Newby opublikował Agnes Grey (częściowo na jej koszt) – powieść o trudnej sytuacji guwernantki, w której Anne zawarła własne przykre doświadczenia, a w 1848 Lokatorkę Wildfell Hall.

Mąż Charlotte[edytuj | edytuj kod]

Arthur Bell Nicholls (ur. 6 stycznia 1819 w Killead w hrabstwie Antrim w Irlandii Północnej, zm. 2 grudnia 1906 w Banagher) – współpracownik Patricka Brontë, poślubił Charlotte 29 czerwca 1854 roku[25]. W 1826 roku zamieszkał w domu wuja, wielebnego Allana Bella, dyrektora szkoły Royal Free School w Banagher (hrabstwo Offaly), a 10 lat później wyjechał do Trinity College w Dublinie[25]. Studia skończył w 1844 roku[25]. Haworth, gdzie pełnił obowiązki wikarego od maja 1845, był jego pierwszym miejscem pracy[25]. Poza pomaganiem Patrickowi Brontë w wypełnianiu obowiązków pastora, Nicholls uczył w szkole przykościelnej[25]. Mieszkał w sąsiadującym z kościołem i plebanią domu Johna Browna, bliskiego przyjaciela Branwella[25]. Nicholls był świadkiem tragicznych wydarzeń w domu rodziny Brontë: upadku moralnego i śmierci Branwella, śmierci Emily i choroby Anne[25].

Jego propozycja małżeństwa, którą uczynił Charlotte w grudniu 1852 roku, była dla niej i jej ojca zupełnym zaskoczeniem[25]. Patrick Brontë gwałtownie zaoponował[25]. Nicholls przeniósł się do Kirk Smeaton, 40 mil na południe od Haworth[25]. Korespondował jednak z Charlotte i pod koniec 1853 roku spotkali się potajemnie w pobliżu Haworth[25]. Pobrali się 29 czerwca 1854 roku, miesiąc miodowy spędzili miesiąc w Irlandii[25].

Po śmierci Charlotte Nicholls pozostał w Haworth; mieszkał z Patrickiem Brontë do jego śmierci w 1861[25]. Miał nadzieję przejąć probostwo po śmierci teścia, ale przydzielono je komu innemu, powrócił więc do Banagher, gdzie zajął się rolnictwem i nigdy więcej nie pracował jako duchowny[25].

W 1864 roku ożenił się z kuzynką Marią Anną, córką swojego wuja, wielebnego Allana Bella[25]. Nie mieli dzieci[25]. Jako ostatni pozostały przy życiu członek rodziny Brontë do końca życia zajmował się spuścizną literacką sióstr[25]. Po jego śmierci pamiątki po rodzinie Brontë zostały sprzedane na aukcjach w 1907, 1914 i w 1916 roku. Ostatecznie wiele z nich trafiło do muzeum w Haworth.

Przyjaciółka Charlotte[edytuj | edytuj kod]

Ellen Nussey (ur. 20 kwietnia 1817, zm. 26 listopada 1897) – długoletnia przyjaciółka Charlotte[26]; korespondowały ze sobą przez 24 lata. Poznały się w styczniu 1831 w Roe Head School; Ellen miała wtedy 13 lat, a Charlotte 14[25]. Ellen wielokrotnie odwiedzała Haworth, często gościła Charlotte u siebie[25]. Była świadkiem śmierci Anne w Scarborough[25]. Zachowane przez nią kilkaset listów od Charlotte i jej sióstr stanowi nieocenioną wartość dla biografów rodziny Brontë[25]. Zmarła w wieku 80 lat w swoim domu w Gomersal w West Yorkshire[25]. Nigdy nie wyszła za mąż i nie miała dzieci[25].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Bronte Parsonage Museum [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-27] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j Bronte Parsonage Museum, Reverend Patrick Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  3. ↑ Elsie Browning Michie: Outside the Pale: Cultural Exclusion, Gender Difference, and the Victorian Woman Writer. Cornell University Press, 1993, s. 58. ISBN 978-0-8014-8085-0. [dostęp 2018-04-12]. (ang.).
  4. ↑ a b c Bibliographical notes. W: Margaret Smith (red.): The Letters of Charlotte Brontë: 1829–1847. Clarendon Press, 1995, s. 89. ISBN 978-0-19-818597-0. [dostęp 2018-04-12]. (ang.).
  5. ↑ "Winter-Night Meditations" by Patrick Bronte [online], irish-literature.english.dal.ca [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  6. ↑ Cottage Poems by Patrick Brontë [online] [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  7. ↑ Patrick Brontë, The Rural Minstrel: A Miscellany of Descriptive Poems, P.K. Holden, for the author, 1813 [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  8. ↑ Patrick Brontë, Collected Works and Life, T. Harrison, 1898 [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  9. ↑ Melissa Shields Jenkins, Fatherhood, Authority, and British Reading Culture, 1831-1907, Routledge, 15 kwietnia 2016, ISBN 978-1-317-13630-9 [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  10. ↑ a b c d e f g Bronte Parsonage Museum, Mrs Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  11. ↑ S.N. Singh, Charlotte Bronte: A Thematic Study of Her Novels, Mittal Publications, 1987 [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  12. ↑ Bronte Parsonage Museum, Aunt Branwell [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  13. ↑ Bronte Parsonage Museum, Maria Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  14. ↑ Geri Meftah, the Brontë Sisters: Crofton Hall at Wakefield [online], the Brontë Sisters, 2013 [dostęp 2018-02-19] (ang.).
  15. ↑ Bronte Parsonage Museum, Elizabeth Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  16. ↑ a b c d e f g h i j Bronte Parsonage Museum, Charlotte Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18].
  17. ↑ At Roe Head and Blake Hall. [w:] mick-armitage.staff.shef.ac.uk [on-line]. [dostęp 2018-04-13]. (ang.).
  18. ↑ Laura Massey: Painting by Words: The Original Drawings of Charlotte Brontë. 2012-07-30. [dostęp 2018-04-13]. (ang.).
  19. ↑ Poets' Corner – Emily, Anne, and Charlotte Bronte – Poems by Currer, Ellis, and Acton Bell [online], theotherpages.org [dostęp 2018-03-04] (ang.).
  20. ↑ The 1848 edition of Jane Eyre, with a Preface by Charlotte Brontë. [w:] British Library [on-line]. [dostęp 2018-04-13]. (ang.).
  21. ↑ The 100 best nonfiction books: No 63 – The Life of Charlotte Brontë by Elizabeth Gaskell (1857). „The Guardian”. (ang.). 
  22. ↑ a b c d e f g h i j Bronte Parsonage Museum, Patrick Branwell Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  23. ↑ a b c d e f g h i Bronte Parsonage Museum, Emily Jane Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  24. ↑ a b c d e Bronte Parsonage Museum, Anne Brontë [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-02-18] (ang.).
  25. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Arthur Bell Nicholls | Bronte Parsonage Museum [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-03-05] (ang.).
  26. ↑ Bronte Parsonage Museum, Ellen Nussey [online], www.bronte.org.uk [dostęp 2018-03-05] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rodzina_Brontë&oldid=72666956”