Rowokół

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rowokół
Ilustracja
Widok na Rowokół z jeziora Gardno
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Położenie

Wybrzeże Słowińskie

Pasmo

Bałtijskaja griada↗

Wysokość

114,8 m n.p.m.

Położenie na mapie gminy Smołdzino
Mapa konturowa gminy Smołdzino, blisko centrum na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Rowokół”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Rowokół”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Rowokół”
Położenie na mapie powiatu słupskiego
Mapa konturowa powiatu słupskiego, u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Rowokół”
Ziemia54°39′21″N 17°12′36″E/54,655833 17,210000
Multimedia w Wikimedia Commons

Rowokół (niem. Revekol) – wzgórze polodowcowe o wysokości 114,8 m n.p.m.[1] na Wybrzeżu Słowińskim, w woj. pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Smołdzino, w odległości 6 km od morza.

Znajduje się na terenie Słowińskiego Parku Narodowego, bardzo dobrze widoczny z morza żeglarski punkt nawigacyjny, odnotowany na najstarszych mapach morskich tej części Bałtyku. Palone na szczycie wzgórza ogniska ułatwiały nocną żeglugę[2]. Około 0,5 km od wierzchołka Rowokołu leży wieś Smołdzino.

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Wieża widokowa

W 1984 roku wzgórze Rowokół i jego okolice objęto ochroną w formie rezerwatu przyrody „Rowokół” o powierzchni 562,81 ha[3], mającego na celu ochronę bukowo-jodłowego lasu na stokach wzgórza moreny czołowej o wysokości dochodzącej do 114,8 m n.p.m. Obecnie obszar ten nie jest chroniony w formie rezerwatu, lecz stanowi enklawę Słowińskiego Parku Narodowego (tzw. uroczysko Rowokół), należącą do Obwodu Ochronnego Smołdzino[4].

Pod względem geologicznym Rowokół należy do ciągu wzgórz, będących morenami czołowymi subfazy gardzieńskiej. Ten ciąg wzgórz odpowiada ostatniemu postojowi lądolodu skandynawskiego na ziemiach polskich[5].

Na szczycie znajduje się czynna od maja do września platforma widokowa na Smołdzino oraz jeziora Gardno, Łebsko i wybrzeże Bałtyku. Prowadzi tu szlak turystyczny.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Na szczycie wzgórza zarejestrowano bliżej nieokreśloną formę wału lub fosy, które okalały niewielki majdan[6]. Na stoku góry ulokowane jest grodzisko wczesnośredniowieczne datowane na IX–XI wiek. Na szczycie odkryto natomiast odosobniony pochówek dziecka wyposażony między innymi w dwie kłódki[7].

Od XII do XVI wieku na wierzchołku Rowokołu mieściło się sanktuarium Najświętszej Maryi Panny. Po sanktuarium pozostały zagłębione w gruncie fundamenty budowli, które dały asumpt do powstania wielu legend związanych z tym miejscem. Ostatnie pozostałości zostały rozebrane na początku XIX wieku[8].

W 1681 książę Ernest Bogusław von Croy zrobił zapis testamentowy sumy 200 talarów na budowę latarni morskiej na Rowokole, którego nie zrealizowano[9].

Z górą związane są liczne mity i legendy: zatopione dzwony, gorejące pieniądze, przerzucane głazy, skarb Bandemerów – w większości przywiezione w ten rejon przez niemieckich osadników[10].

Od początku XXI wieku na Wielkanoc odbywa się tu misterium ukrzyżowania Chrystusa.

W 2017 gmina Smołdzino otrzymała od ministra środowiska Jana Szyszki zgodę na wzniesienie na wzgórzu kaplicy pw. św. Mikołaja. Prace mają być rozpoczęte do 2019[11]. Ten pomysł budzi sprzeciw w środowisku rodzimowierczym[12], które 15 czerwca 2017 r. zorganizowało na Rowokole protest przeciwko zawłaszczaniu dawnych miejsc kultu[13].

Oronimia[edytuj | edytuj kod]

Fritzners Ordbog over det gamle norske Sprog, 1891, Bd.2,S.357

Pierwsze zapisy nazwy Rowokół widnieją na starych szwedzkich mapach morskich z 1695 roku (Reefcoll) i holenderskich z 1660 roku (inne zapisy – Refkul lub Ravkuul)[14]. Na mapach morskich z początku XX wieku administracji niemieckiej widniała nazwa Revekol.

Nazwa góry, składająca się z członów „rów” i „okół”, pochodzi od istniejącego na jej szczycie grodziska i oznacza miejsce otoczone rowem i wałem[7]

Nazwę Rowokół wprowadzono urzędowo rozporządzeniem w 1949 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Revekol Berg[15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Arkusz N-33-59-A-b-2 (Smołdzino). Mapa topograficzna Polski 1:10 000. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2003. ISBN 83-239-6553-6
  2. ↑ Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971, s. 102. Cytat: Stała tam kącina, poświęcona prawdopodobnie Swarożycowi, obok której palono nocą ognisko, dające sygnały żeglarzom na morzu oraz przyległych jeziorach Łebsko i Gardno, niegdyś stanowiącymi zatoki morskie (F. Tetzner, Die Slovinzen und Lebakaschuben, Berlin, 1899, s. 127).
  3. ↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 18 maja 1984 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. z 1984 r. nr 15, poz. 108, § 12)
  4. ↑ Obw. Ochr. Smołdzino. [w:] Oficjalna strona Słowińskiego Parku Narodowego [on-line]. [dostęp 2019-04-26].
  5. ↑ Józef Edward Mojski, Ziemie polskie w czwartorzędzie: zarys morfogenezy, Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 2005, s. 404, ISBN 978-83-7372-846-2.
  6. ↑ T. Malinowski, Charakter pobytu człowieka w pradziejach i średniowieczu na szczycie góry Rowokół, [w:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gruby, red. J. Libera, A. Zakościelna, Lublin 2004, s. 293–299.
  7. ↑ a b A. Kuczkowski, Słowiańskie „święte” góry na terenie ziem polskich we wczesnym średniowieczu. Próba zarysowania problematyki, Slavia Antiqua, 2007, t. XLVIII, s. 97–123.
  8. ↑ Andrzej Czarnik: Gardna Wielka. Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane, Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, 2001, s. 115–119. ISBN 83-87006-94-7.
  9. ↑ Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971, s. 102. Cytat: wg akt w archiwum Szczecina za J. Müller, Neu Beiträge zur Geschichte der Kunst und ihrer Denkmäler in Pommern. w: "Baltische Studien", T. XXVIII. Szczecin 1878, s 169.
  10. ↑ Góra Rowokół. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-11)].
  11. ↑ Wójt zbuduje w parku narodowym kaplicę. Zgodę wydał minister środowiska. wyborcza.pl, 14 lutego 2017. [dostęp 2017-02-14].
  12. ↑ Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2017-12-26].
  13. ↑ Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2017-12-26].
  14. ↑ Wzgórze Rowokół w Smołdzinie
  15. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 lutego 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. z 1949 r. nr 17, poz. 225, s. 6)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Buske N., Die Marienkapellen auf dem Gollen, dem Revekol und dem Heiligen Berg bei Pollnow. Ein Beitrage zur Geschichte der Wallfahrtsorte in Pommern, „Baltische Studien” N. F. Hamburg, 1970
  • Malinowski Tadeusz, Zur Geschichte des Revecol (Rowokół), des heiligen Berges in Hinterpommern, „Baltische Studien”, N. F. Hamburg 1988
  • Olczak Jerzy i Siuchniński Kazimierz, Sprawozdanie z badań weryfikacyjnych grodzisk przeprowadzonych na terenie powiatu słupskiego, Kosz. Zesz. Muz., t. 2, 1972
  • Rogaczewski Feliks, Rowokół, „Zapiski Koszalińskie” z. 3. Koszalin-Słupsk 1959, s. 52-53.
  • Witt Walter, Der Revecol und seine Umgebung in vor- und frühgeschichtlicher Zeit, Delmanzosche Buchdruckerei, Stolp in Pommern, ok. 1933.
  • Witt Walter, Die Burgwälle des Stolper Landes, Stolp 1934.
  • Witt Walter, Urgeschichte des Stadt und Landkreises Stolp, Stolp 1934.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rowokół&oldid=73407406”