Scarturus

	Scarturus
	Gloger, 1841
	; Przedstawiciel rodzaju – alaktaga czteropalczasta (S. tetradactylus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	skoczkowce
Rodzina	skoczkowate
Podrodzina	alaktagi
Rodzaj	Scarturus
	Typ nomenklatoryczny
	Dipus tetradactylus Lichtenstein, 1823
Synonimy
	Scirtomys Brandt, 1844; Paralactaga Yang Zhongjian, 1927; Proalactaga Savinov, 1970; Microallactaga Shenbrot, 1974; Mesoallactaga Shenbrot, 1974;
	Scirtomys Brandt, 1844; Paralactaga Yang Zhongjian, 1927; Proalactaga Savinov, 1970; Microallactaga Shenbrot, 1974; Mesoallactaga Shenbrot, 1974;
Podrodzaje i gatunki
	3 podrodzaje i 17 gatunków (w tym 7 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	3 podrodzaje i 17 gatunków (w tym 7 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Scarturus – rodzaj ssaków z podrodziny alaktag (Allactaginae) w obrębie rodziny skoczkowatych (Dipodidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Libia i Egipt) oraz w zachodniej i środkowej Azji^[6]^[7].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 77–161 mm, długość ogona 140–225 mm, długość ucha 28–55 mm, długość tylnej stopy 43–74 mm; masa ciała 32–143 g^[8]^[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1841 roku niemiecki zoolog Constantin Wilhelm Lambert Gloger w książce swojego autorstwa o tytule Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte^[1]. Gloger w diagnozie nie wymienił żadnego gatunku bazując na czteropalczastym gatunku Dipus z Pustynii Libijskiej, tj. alaktadze czteropalczastej (S. tetradactylus)^[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Scarturus: gr. σκαρτης skartēs „skoczek”, od σκιρταω skirtaō „skakać”; ουρα oura „ogon”^[10].
Scirtomys: gr. σκιρταω skirtaō „skakać”; μυς mus, μυος muos „mysz”^[11]. Gatunek typowy: Dipus tetradactylus M.C.H. Lichtenstein, 1823.
Paralactaga: gr. παρα para „blisko”^[12]; rodzaj Alactaga F. Cuvier, 1838 (= Allactaga F. Cuvier, 1837) (alaktaga). Gatunek typowy: †Paralactaga anderssoni Yang Zhongjian, 1927.
Proalactaga: προ pro „blisko, w pobliżu”^[13]; rodzaj Alactaga F. Cuvier, 1838 (= Allactaga F. Cuvier, 1837) (alaktaga). Gatunek typowy: †Proalactaga varians Savinov, 1970.
Microallactaga: gr. μικρος mikros „mały”^[14]; rodzaj Allactaga F. Cuvier, 1837 (alaktaga). Gatunek typowy: Dipus elater Lichtenstein, 1828.
Mesoallactaga: μεσος mesos „środkowy, pośredni”^[15]; rodzaj Allactaga F. Cuvier, 1837 (alaktaga). Gatunek typowy: Alactaga euphratica O. Thomas, 1881

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach^[16]^[9]^[6]^[17]:

Paralactaga Yang Zhongjian, 1927
- Scarturus williamsi (O. Thomas, 1897) – alaktaga anatolska
- Scarturus aulacotis (J.A. Wagner, 1840)
- Scarturus euphraticus (O. Thomas, 1881) – alaktaga długoucha
- Scarturus caprimulga (Ellerman, 1948)
- Scarturus hotsoni (O. Thomas, 1920) – alaktaga pięciopalczasta
Microallactaga Shenbrot, 1974
- Scarturus elater (H. Lichtenstein, 1825) – alaktaga mała
- Scarturus heptneri (Pavlenko & Denisov, 1976)
- Scarturus indicus (J.E. Gray, 1842) – alaktaga stepowa
- Scarturus vinogradovi (Argyropulo, 1941) – alaktaga podgórska
Scarturus Gloger, 1841
- Scarturus tetradactylus (H. Lichtenstein, 1823) – alaktaga czteropalczasta

Opisano również gatunki wymarłe:

Scarturus anderssoni (Yang Zhongjian, 1927)^[3] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
Scarturus fru (Nesin & Kovalchuk, 2017)^[18] (Ukraina; miocen)
Scarturus minor (Zheng Shaohua, 1982)^[19] (Chińska Republika Ludowa; fanerozoik)
Scarturus parvidens (Qiu Zhuding & Li Qiang, 2016)^[20] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
Scarturus shalaensis (Qiu Zhuding & Li Qiang, 2016)^[21] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
Scarturus suni (Teilhard de Chardin & Yang Zhongjian, 1931)^[22] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
Scarturus varians (Savinov, 1970)^[4] (Kazachstan; neogen)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 106. (niem.).
↑ J.F. von Brandt. Remarques sur la classification des Gerboises eu égard surtout aux espèces de Russie, avec un aperçu de la disposition systématique des espèces en général, leur affinite et leur distribution géographique. „Bulletin de la Classe physico-mathématique de l’Académie impériale des sciences de Saint-Pétersbourg”. 2 (14–15), s. 220, 1844. (łac.).
↑ ^a ^b C.C. Young. Fossile Nagetiere aus Nord China. „Palæontologia Sinica”. Series C. 5 (3), s. 13, 1929. (niem.).
↑ ^a ^b П.Ф. Савинов: Тушканчиковые (Rodentia, Mammalia) неогена Казахстана. W: Материалы по эволюции наземных позвоночных. Москва: Наука, 1970, s. 91–134. (ros.).
↑ ^a ^b Г.И. Шенброт: Первый Междунар. конгресс по млекопитающим.. Cz. 2. Москва: 1973, s. 338. (ros.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320–322. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subgenus Orientallactaga. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-16].
↑ J. Michaux & G. Shenbrot: Family Dipodidae (Jerboas). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 91–93. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 207–208. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 622.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 624.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 161.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 184.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 136.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 135.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-30]. (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 229. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ V. Nesin & O. Kovalchuk. A new species of jerboa (Mammalia, Rodentia, Allactaga) from the late Miocene of Ukraine. „Palaeontologia Electronica”. 20 (2), s. 3, 2017. (ang.).
↑ 郑绍华 / S.-h. Zheng. 甘肃天祝松山第二和第三地点化石及松山上新世哺乳动物群 / Middle Pliocene Micromammals from the Tianzhu Locality 80007 (Gansu Province). „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 20 (2), s. 20, 1982. (chiń. • ang.).
↑ Qiu i Li 2016 ↓, s. 253.
↑ Qiu i Li 2016 ↓, s. 255.
↑ P. Teilhard de Chardin & Z.-j. Yang. Fossil mammals from the late Cenozoic of Nothern China. „Paleontologia sinica”. Series C. 9 (1), s. 1–87, 1931. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
邱铸鼎 & 李强 / Z.-d. Qiu & Q. Li. 内蒙古中部新近纪啮齿类动物 / Neogene rodents from central Nei Mongol, China. „中国古生物志总号 / Palaeontologia Sinica”. New series C. 30 (198), s. 1–684, 2016. (chiń. • ang.).

[Gloger-1] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 106. (niem.).

[Brandt-2] J.F. von Brandt. Remarques sur la classification des Gerboises eu égard surtout aux espèces de Russie, avec un aperçu de la disposition systématique des espèces en général, leur affinite et leur distribution géographique. „Bulletin de la Classe physico-mathématique de l’Académie impériale des sciences de Saint-Pétersbourg”. 2 (14–15), s. 220, 1844. (łac.).

[Yang-3] C.C. Young. Fossile Nagetiere aus Nord China. „Palæontologia Sinica”. Series C. 5 (3), s. 13, 1929. (niem.).

[sav-4] П.Ф. Савинов: Тушканчиковые (Rodentia, Mammalia) неогена Казахстана. W: Материалы по эволюции наземных позвоночных. Москва: Наука, 1970, s. 91–134. (ros.).

[she-5] Г.И. Шенброт: Первый Междунар. конгресс по млекопитающим.. Cz. 2. Москва: 1973, s. 338. (ros.).

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320–322. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subgenus Orientallactaga. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-16].

[Michaux&Shenbrot-8] J. Michaux & G. Shenbrot: Family Dipodidae (Jerboas). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 91–93. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 207–208. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655778_622]-10] Palmer 1904 ↓, s. 622.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655780_624]-11] Palmer 1904 ↓, s. 624.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=191_161]-12] Jaeger 1944 ↓, s. 161.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=214_184]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 184.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=166_136]-14] Jaeger 1944 ↓, s. 136.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=165_135]-15] Jaeger 1944 ↓, s. 135.

[mdd-16] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-30]. (ang.).

[Cichocki&inni-17] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 229. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[nes&kov-18] V. Nesin & O. Kovalchuk. A new species of jerboa (Mammalia, Rodentia, Allactaga) from the late Miocene of Ukraine. „Palaeontologia Electronica”. 20 (2), s. 3, 2017. (ang.).

[zheng-19] 郑绍华 / S.-h. Zheng. 甘肃天祝松山第二和第三地点化石及松山上新世哺乳动物群 / Middle Pliocene Micromammals from the Tianzhu Locality 80007 (Gansu Province). „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 20 (2), s. 20, 1982. (chiń. • ang.).

[CITEREFQiuLi2016253-20] Qiu i Li 2016 ↓, s. 253.

[CITEREFQiuLi2016255-21] Qiu i Li 2016 ↓, s. 255.

[cha&yang-22] P. Teilhard de Chardin & Z.-j. Yang. Fossil mammals from the late Cenozoic of Nothern China. „Paleontologia sinica”. Series C. 9 (1), s. 1–87, 1931. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]