Shitao
Shitao (chiń. upr. 石涛; chiń. trad. 石濤; pinyin Shítāo), właśc. Zhu Ruoji (朱若極); ur. ok. 1630[1][2] lub 1641[3]; data śmierci niepewna: ok. 1707[1], 1710[3], 1720 lub 1724[2] – chiński malarz, tworzący we wczesnych latach panowania dynastii Qing.
Spokrewniony był z obaloną przez Mandżurów cesarską dynastią Ming. Jego rodzina wywodziła się od starszego brata pierwszego cesarza dynastii Ming, Hongwu. Po upadku dynastii, w wieku 14 lat wstąpił do klasztoru buddyjskiego, by 6 lat później udać się na górę Lushan[1]; przyjął imię zakonne Daoji (道濟), nigdy jednak nie wiódł typowego żywota mnicha[3]. Większość życia spędził w południowych Chinach, jednak wiele podróżował po kraju, przebywając nawet dwa lata w Pekinie na dworze cesarza Kangxi. Ostatecznie osiadł w Yangzhou, gdzie zarabiał na życie malując i projektując ogrody dla elity[4].
Zaczął malować już jako chłopiec i był prawdopodobnie najoryginalniejszym z wczesnych malarzy qingowskich; jego obrazy są bardziej różnorodne od współczesnych mu Bada Shanrena czy Kun Cana. Nawet podejmując tematy bardzo typowe, przedstawiał je w sposób bardzo indywidualny. Często jednak tworzył kompozycje w pełni oryginalne, zarówno pod względem kompozycji, jak i stylu. Tworzył sugestywne pejzaże, pewnymi ruchami kładąc szerokie plamy tuszu i koloru[4] (charakterystyczne dla niego jest użycie – w wysoce kontrolowany sposób – bardzo płynnego tuszu). Był doskonałym obserwatorem przyrody i wyśmienicie potrafił oddać na papierze atmosferę oglądanego krajobrazu[1].
W odróżnieniu od innych malarzy swej epoki nie czuł się skrępowany tradycją; uznawał jej znaczenie, ale twierdził, że nadmierne wykształcenie nie pozwala na oryginalność; uważał też, że talent jest ważniejszy niż umiejętności techniczne. Wiedza czerpana ze studiowania dzieł dawnych mistrzów to jedynie instrument; równie ważna jest samodyscyplina i dokładna obserwacja przyrody. Niestety, ani oryginalność jego dzieł, ani jasny wykład teorii, nie doprowadziły do odrodzenia malarstwa chińskiego, które w epoce Qing stawało się coraz bardziej wtórne i naśladowcze[1].
Swoje poglądy estetyczne wyłożył w eseju Huayulu (画语录), systematycznym wykładzie teorii malarstwa w 18 rozdziałach (polski przekład dziewięciu z nich to Słowa mistrza o malarstwie[2]), mocno zakorzenionym w mistyce chan i taoizmu. Uważał, że podstawę twórczości malarskiej stanowi wypływająca z głębi człowieka „prosta linia”. Styl Shitao charakteryzuje się daleko posuniętym indywidualizmem, malarz świadomie odrzucał tradycję, wielokrotnie dając temu wyraz w podpisach swoich obrazów sformułowaniami typu „brwi i rzęsy dawnych mistrzów nie rosną na mej twarzy” czy „To może wyglądać jak Dong Yuan, ale to nie Dong”[4]. Podkreślał, że naśladowanie mistrzów daje umiejętności, ale muszą być one wykorzystane oryginalnie; próby naśladowania cudzego stylu przypomina dojadanie po kimś zupy[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Laurence Sickman, Aleksander Soper: Sztuka i architektura w Chinach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1984, s. 357-361. ISBN 83-01-03592-7.
- ↑ a b c Adina Zemanek: Shitao (notka biograficzna). W: Adina Zemanek: Estetyka chińska. Antologia. Kraków: TAiWPN Universitas, 2008, s. 368. ISBN 97883-242-0808-1.
- ↑ a b c Michael Sullivan: The Arts of China. Berkeley: University of California Press, 1999, s. 256. ISBN 0-520-21876-0.
- ↑ a b c Przemysław Trzeciak: Idea i tusz. Malarstwo w kręgu buddyzmu chan/zen. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, s. 79. ISBN 83-7255-119-7.
- ↑ Shitao: Słowa mistrza o malarstwie. W: Adina Zemanek: Estetyka chińska. Antologia. Marcin Jacoby (tłumacz). Kraków: TAiWPN Universitas, 2008, s. 209-218. ISBN 97883-242-0808-1.