Skorków
50°51′22″N 20°13′12″E/50,856111 20,220000| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1550[2] |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
29-105[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TLW |
| SIMC |
0246089[4] |
Położenie na mapie gminy Krasocin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego  | |
| 50°51′22″N 20°13′12″E/50,856111 20,220000[1]
| |
Skorków – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie włoszczowskim, w gminie Krasocin[5][4].
W latach 1975–1998 miejscowość położona w województwie kieleckim.
Obecny ulicowy układ wsi zaprowadzony został po uwłaszczeniu chłopów w drugiej połowie XIX wieku. Wieś zajmuje powierzchnię 425 ha.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0246095 | Koło Przejazdu | część wsi |
| 0246103 | Komorniki | część wsi |
| 0246110 | Stara Wieś | część wsi |
Nazwa wsi[edytuj | edytuj kod]
Etymologia słowa Skorków nie jest do końca znana. Niegdyś wieś nazywano Skórkowem stąd przypuszczenie, że nazwa pochodzi od czynności korowania drzewa. Najprawdopodobniej jednak jest to staropolska nazwa dzierżawcza – nazwisko założyciela i pierwszego właściciela osady o przydomku Skorek.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początkowo Skorków należał administracyjnie do grodu chęcińskiego, następnie przez długie wieki wieś powiązana była z niegrodowym starostwem małogoskim.[6] Skorków po raz pierwszy pojawia się w źródłach pisanych w 1508 roku.[7] W rejestrach poboru łanowego wieś występuje jako dzierżawa królewska w posiadaniu rodziny Slanków (Słąków).[8] Najprawdopodobniej przeszła w ich majątek 9 sierpnia 1440 roku. Wtedy to w Budzie król Władysław III Warneńczyk przekazał pod zastaw Mikołajowi Slance Małogoszcz wraz z przyległymi wsiami Cieślami, Leśnicą i zapewne Skorkowem. Wkrótce Mikołaj Slanka poległ w bitwie pod Warną, a królewski zastaw odziedziczył jego syn Piotr Słąka[9]. Pod jego zarządem dobra małogoskie zaczęły przynosić znaczne dochody. Ze Skorkowa Słąka czerpał drewno, miód, smołę i skóry, którymi następnie handlował w Krakowie i Gdańsku.
Szybki rozwój osady zahamowany został przez działania synów Piotra Słąki – Mikołaja i Piotra. Obłożyli oni chłopów i mieszczan większymi ciężarami feudalnymi, co między innymi spowodowało ucieczkę dwóch skorkowskich kmieci. Mimo to w tym czasie wieś wraz z przyległymi Leśnicą i Cieślami oszacowana była na ogromną sumę 2000 grzywien[10].
Pomiędzy rokiem 1508 a 1540 we wsi wybudowano karczmę. W tym czasie Skorków posiadał 10 łanów zagospodarowanych, 2 łany puste i 4-5 łanów folwarków pańszczyźnianych.[11]
Z opisu księgi uposażeń arcybiskupstwa gnieźnieńskiego Jana Łaskiego wynika iż, dziesięcinę w wysokości 5 grzywien mieszkańcy Skorkowa dostarczali do oddalonych o 25 kilometrów Chęcin na rzecz prebendariusza tamtejszej kaplicy zamkowej.
Po Slankach właścicielem tenuty małogoskiej, a w tym Skorkowa, został kasztelan sandomierski i podskarbi koronny Stanisław Sobek z Sulejowa. W tym okresie ludność wsi zajęła się dodatkowo eksploatacją złóż miejscowego marmuru szarego na potrzeby chęcińskich kamieniarzy. W latach 1595-1617 mieszkańcy Skorkowa brali udział w budowie kościoła w Małogoszczu.
Na przełomie XVI i XVII wieku właścicielami Skorkowa byli Kłoczowscy, m.in. Anna Kłoczowska (Kłoczewska), która na mocy dekretów królewskich z 4 kwietnia 1601 roku przeprowadziła w listopadzie tego roku sypanie kopców granicznych między dobrami królewskimi w tym Skorkowem a dobrami parafii małogoskiej i Kozłowem należącym do Mikołaja Kozłowskiego (głównego powoda sprawy).[12] Kopce rozgraniczające dobra królewszczyzny małogoskiej od dóbr prywatnych zostały zrównane z ziemią przez kmieci ze Skorkowa, Ciesiel i Lesnicy w 1606 roku z polecenia starosty małogoskiego Krzysztofa Kochanowskiego.[13]
Ogromne spustoszenia w starostwie małogoskim dokonane przez wojska szwedzkie w czasie wojny nie ominęły również Skorkowa. We wsi pozostało 11 kmieci (1660), jednak tylko trzech było zdolnych by gospodarować na zasiedlonej roli. Pozostali wraz z rodzinami znaleźli się na utrzymaniu dworu. Otrząsanie się ze skutków najazdu było spowalniane przez ogólny kryzys w jakim znalazła się Rzeczpospolita po wojnie ze Szwecją.
W 1682 roku Skorków nawiedziła klęska nieurodzaju. Pomimo że pola nie były uprawiane zarówno szlachta, jak i kler nie zaprzestały ściągania od chłopów powinności feudalnych (ksiądz Mateusz Kazimierz Orłowski, prepozyt i proboszcz małogoski, zaległą dziesięcinę ściągał w latach następnych). Spowodowało to protesty i wystąpienia.
W 1775 roku we wsi żyło 12 rodzin chłopskich, posiadających gospodarstwa półłanowe oraz 5 zagrodników. Kmieci obowiązywała pańszczyzna sprzężajna 4 dni tygodniowo, zaś zagrodników pańszczyzna piesza, 3 dni tygodniowo. Ponadto z gospodarstw półłanowych płacono dworowi roczny czynsz 10 groszy i oddawano 2,5 korca owsa, jednego kapłona oraz 8 jajek.
W 1789 roku Skorków liczył 14 gospodarstw kmiecych, które łącznie zajmowały 8,5 łanów.
W roku 1827 we wsi znajdowało się 27 domostw[14].
22 września 1944 roku partyzanci wysadzili w Skorkowie tor kolejowy na linii Kielce-Włoszczowa, co spowodowało wielogodzinną przerwę w ruchu na tym odcinku.
Od roku 1949 we wsi działa Ochotnicza Straż Pożarna.
W roku 1968 wieś została zelektryfikowana, a w 1984 zwodociągowana.
Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]
O istnieniu szkoły we wsi Skorków wzmiankuje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z 1889[15], choć z relacji skorkowian spisanych w 1946 roku przez ówczesnego dyrektora szkoły Stanisława Adamczyka wiadomo, że pierwsza placówka elementarnej oświaty w Skorkowie powstała w latach 60. XIX wieku.
Była to szkoła jednoklasowa borykająca się z dużymi trudnościami, m.in. brakiem budynku szkolnego. Dopiero około roku 1890 przekazano na cel szkoły budynek po karczmie wraz z gruntem. Kierownikiem tej placówki do 1917 roku był Antoni Buller, który zapisał się w pamięci mieszkańców Skorkowa jako świetny pedagog. Przeprowadził zadrzewianie terenu szkolnego, a także założył ogródek owocowy i wzorcowe gospodarstwo dla praktycznej nauki uczniów.
W czasie rewolucji 1905-1907 z żądaniami wobec władz rosyjskich wystąpiła także ludność Skorkowa. Wyrazem tego była podjęta przez radę szkolną uchwała o nauczaniu w języku polskim.
Szkoła nie przestała funkcjonować w okresie I wojny światowej. Fatalny stan szkoły zwiększały trudności finansowe, wobec czego postanowienie Dozoru Szkolnego w Skorkowie z roku 1922 o budowie nowej szkoły nie zostało wprowadzone w życie. Jedynym ratunkiem były remonty: budowa nowej ściany zachodniej w 1925 roku i założenie nowego zadaszenia z blachy w latach 1930-1931. Starania o budowę nowej szkoły przekreśliła II wojna światowa.
Po wojnie edukacje prowadzono w poniemieckim baraku w którym stworzono sześcioklasową szkołę. Zajęcia prowadzono w klasach łączonych. W 1959 roku szkole w Skorkowie przekazano piętrowy budynek.[16]
Od 1999 roku szkoła podstawowa w Skorkowie liczy 6 klas. Uczniowie starsi uczęszczają do gimnazjum w Bukowie.
Rozwój liczebny ludności[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 123722
- ↑ Wieś Skorków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-03-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego, pod redakcją S. Borkiewicza, Z. Linowskiego, Kielce 1937, s. 98.
- ↑ W sarmackim Krasocinie. Monografia historyczno-gospodarcza gminy Krasocin, pod red. E. Kosika, E. Madejskiego, R. Nadgowskiego, Kielce 1997, s. 37
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, pod red. B. Chlebowskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1889, s. 700.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV, cz.2, pod red. B. Chlebowskiego, Warszawa 1902, s. 221.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV cz.2 s. 298.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, s. 700
- ↑ Jan Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskiem, Mariówka 1930, s. 108
- ↑ Jan Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, s. 118
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, s. 700.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X, s. 700.
- ↑ W sarmackim Krasocinie, s. 289.
- Siedziba gminy: Krasocin
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części wsi |
|
| Osady leśne wsi |
|
| Przysiółki wsi | |
| Zniesione miejscowości |
