Skórnik aksamitny
 Odstające brzegi owocników | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
skórnik aksamitny |
| Nazwa systematyczna | |
| Stereum subtomentosum Pouzar Česká Mycol. 18: 147 (1964) | |
Skórnik aksamitny (Stereum subtomentosum Pouzar) – gatunek grzybów, należący do rodziny skórnikowatych (Stereaceae)[1]
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Stereum, Stereaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Stereum arcticum (Fr.) Mussat 1901
- Stereum ochroleucum subsp. arcticum Fr.[2]
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r., dawniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako skórnik pilśniowaty[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Początkowo cienki, okrągły lub lejkowaty i przywierający do podłoża, potem z podłożem związany jest tylko bokiem lub trzonowatą nasadą, zaś część owocnika o wachlarzowatym lub łopatkowatym kształcie jest wolna i tworzy cienki, niewielki kapelusz. Zazwyczaj występuje gromadnie i wówczas kapelusze sąsiednich owocników zachodzą dachówkowato na siebie lub rosną w rzędach. Pojedynczy kapelusz osiąga szerokość 1–5 (wyjątkowo do 10 cm) i grubość 0,5–1,2 mm. Powierzchnia jest aksamitna lub filcowata i koncentrycznie strefowana, przy czym strefy często są różnobarwne. Strefy są bezwłose, w kolorze drewnobrunatnym. Górna powierzchnia ma kolor żółtawoszary, orzechowy lub ochrowy, rzadko kasztanowobrunatny. Starsze okazy zmieniają kolor na szary. U młodych owocników brzeg kapelusza jest jedwabiście włóknisty, ale nie filcowaty. Na przekroju poprzecznym pod skórką kapelusza widoczna jest żółtobrunatna linia o grubości ok. 0,1 mm[4].
Gładka, czasami tylko nieznacznie guzkowata, na brzegach często promieniście żyłkowana (szczególnie na młodych owocnikach). Kolor od bladobeżowego przez ochrowy do bladokawowego. Brzeg początkowo biały, później brudnożółty, bladoochrowy, pomarańczowy, brudnobrunatny, a nawet szary. Uszkodzone miejsca natychmiast żółkną, a później brunatnieją[4].
- Cechy mikroskopijne
Strzępki w filcowatej warstwie zewnętrznej luźno splątane, o szerokości 4–5 μm, grubościenne, z przegrodami, bez sprzążek, nierozgałęzione. W korteksie strzępki są zglutynizowane. W warstwie kontekstu strzępki ułożone poziomo, gęsto splątane, dwóch rodzajów; cienkościenne o szerokości 2–2,5 μm, rozgałęzione z przegrodami i bez sprzążek, oraz grubościenne (czasami o ścianach zajmujących niemal całą ich objętość), nierozgałęzione, o szerokości 4–6 μm i bez sprzążek. Te drugie czasami posiadają ziarnistą zawartość i wrastają aż do hymenium, gdzie zakończone są pseudocystydami. Pseudocystydy mają szeerokość 5–10 μm, są lancetowate lub cylindryczne z zaokrąglonym wierzchołkiem lub robakowatym wyrostkiem, bezbarwne, lub żółtawe. Akutocystydy podobnie jak podstawki powstają z cienkościennych strzępek. Są lancetowate z wyrostkiem na szczycie, mają długość 35–40 μm, szerokość 4–510 μm. Podstawki 4-sterygmowe, maczugowate, o rozmiarach 25–40 × 4–6 μm. Zarodniki o kształcie od wąsko elipsoidalnego do cylindrycznego, często nieco wygięte, cienkościenne, amyloidalne, gładkie, o rozmiarach 5,5–7,5 × 2,2–3 μm[4].
- Gatunki podobne
Podobny jest skórnik szorstki (Stereum hirsutum). Dobrym sposobem na odróżnienie tych gatunków jest obserwacja ich owocników po uszkodzeniu – skórnik aksamitny żółknie, s. szorstki nie zmienia barwy[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony. Na półkuli południowej znane jest jego występowanie tylko w Republice Południowej Afryki[6]. Dawniej w Polsce był rzadki. Gumińska i Wojewoda podają, że występował tylko w pozostałościach naturalnych lasów, np. w Karpatach, w Puszczy Białowieskiej, Puszczy Augustowskiej i na Kujawach[5]. Jednak w ostatnich kilkudziesięciu latach jego liczebność w Europie wyraźnie wzrosła[7]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski podano kilkadziesiąt jego stanowisk[3].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Rośnie na martwym, leżącym na ziemi drewnie drzew liściastych[4]. W Polsce podano jego występowanie na drewnie olszy szarej, olszy czarnej, brzozy brodawkowatej, buka pospolitego, topoli osiki, grabów, dębów[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-10-12] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Stanisław Domański, Flora Polski. Grzyby (''Mycota''). Tom XXI. Bezblaszkowce. Skórnikowate. Pucharkowate, PWN, 1991.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.