Smużka kaukaska
| Sicista caucasica[1] | |
| Vinogradov, 1925[2] | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
smużka kaukaska |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
Smużka kaukaska[4] (Sicista caucasica) – gatunek ssaka z rodziny smużek (Sminthidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Smużka kaukaska występuje w zachodnim Wielkim Kaukazie w Rosji i Gruzji, na północnych stokach od rzeki Pszisz na wschód do północnego obszaru rzeki Kizgicz oraz na południowych zboczach w Abchazji; być może w przylegających terenach w Rosji[5]. Doniesienia o występowaniu w Turcji, w górach nad Morzem Czarnym, przypuszczalnie dotyczą mylnie zidentyfikowanej smużki armeńskiej (S. armenica).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1925 rosyjski zoolog Boris Winogradow nadając mu nazwę Sicista caucasica[2]. Holotyp pochodził z okolic Majkopu, na Kaukazie Północnym w Rosji[6].
S. caucasica należy do zachodnio-górskiej grupy gatunkowej[5]. Największe podobieństwo genetyczne występuje między S. caucasica i S. kluchorica[5]. Ponieważ są one praktycznie nie do odróżnienia na podstawie wyglądu zewnętrznego i morfologii czaszki, trudno jest dokładnie określić zasięg geograficzny i wysokościowy[7]. Gatunek ten wyróżnia spośród innych smużek liczba chromosomów (2n=32)[3]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Sicista: etymologia niejasna, J.E. Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej; Palmer sugeruje, że nazwa to pochodzi od tatarskiego słowa sikistan, oznaczającego „stadną mysz”, bazując na opisie Pallasa[8]. Sam Pallas jednak wymienia nazwę tatarską dshilkis-sitskan („Dʃhilkis-Sitʃkan”), gdzie dshilkis to „stadny, żyjący w stadzie, gromadny” (łac. gregalis), natomiast sitskan to „mysz” (łac. mus, muris)[9], por. w jedenastowiecznym słowniku Mahmuda z Kaszgaru: yılkı „stado” i sıçgan „mysz”[10].
- caucasica: nowołac. Caucasicus „kaukaski”, od łac. Caucasius „kaukaski, z Kaukazu”, od Caucasus „Kaukaz”, od gr. Καυκασος Kaukasos „Kaukaz”[11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 43,6–68,9 mm, długość ogona 84–105,8 mm, długość ucha 9,2–12,8 mm, długość tylnej stopy 17,4–22 mm; masa ciała 5,8–7,2 g[12]. Jest to niewielki ssak podobny z wyglądu do myszy o długim ogonie. Wierzch ciała od jasnobrązowego do ochrowo-brązowego z ciemną pręgą, brzuch biały lub żółtawy; także ogon z wierzchu jest ciemniejszy[13].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Gryzoń ten jest spotykany w górach na wysokościach od 1400 do 2200 m n.p.m., na łąkach piętra subalpejskiego porośniętych wysoką trawą, rzadko w lasach. Optymalne środowisko znajduje na wysokości 1500 m n.p.m.[3].
Smużka kaukaska jest aktywna tylko przez 3–3,5 miesiąca w roku, przez resztę czasu hibernuje. Szczyt aktywności przypada na przełom czerwca i lipca. Prowadzi naziemny tryb życia. W niewoli zjada owady, nasiona i jagody. W miocie rodzi się 4–6 młodych[3].
Populacja[edytuj | edytuj kod]
W rosyjskiej części zasięgu 25% drobnych gryzoni łapanych powyżej wysokości 1500 m n.p.m. to smużki kaukaskie; na 100 dołów-pułapek przypada od 1 do 24 smużek. W Abchazji gęstość populacji jest niższa. Nadmierny wypas trzód stanowi zagrożenie dla tego gatunku, w niektórych obszarach zagrożeniem jest także wycinanie wysokich traw. Ocenia się, że sprzyjające tym gryzoniom środowisko będzie się w dalszym ciągu kurczyło. Smużka kaukaska jest uznawana za gatunek narażony[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sicista caucasica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b B. Vinogradov. On the Structure of the External Genitalia in Dipodidæ and Zapodidæ (Rodentia) as a Classificatory Character. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1925 (2), s. 584, 1925. (ang.).
- ↑ a b c d e G. Shenbrot, Sicista caucasica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T20186A9175762.en [dostęp 2021-10-23] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 230. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 316. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Sicista caucasica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-23].
- ↑ T. Cserkész, A. Fülöp, S. Almerekova, T. Kondor, L. Laczkó & G. Sramkó. Phylogenetic and Morphological Analysis of Birch Mice (Genus Sicista, Family Sminthidae, Rodentia) in the Kazak Cradle with Description of a New Species. „Journal of Mammalian Evolution”. 26, s. 147–163, 2019. DOI: 10.1007/s10914-017-9409-6. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 630, 1904. (ang.).
- ↑ P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 328. (łac.).
- ↑ Divan-i Luqat-i it-Türk Dizini. Türk Dil Kurumu, 2003, s. 242, 156. (tur.).
- ↑ The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ M.E. Holden, T. Cserkész & G. Musser: Family Sminthidae (Birch Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 40–41. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ Кавказская мышовка. [w:] fauna.su [on-line]. [dostęp 2015-11-14]. (ros.).