Smużka tienszańska
| Sicista tianshanica[1] | |||
| (Salensky, 1903) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
smużka tienszańska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Smużka tienszańska[4] (Sicista tianshanica) – gatunek ssaka z rodziny smużek (Sminthidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Smużka tienszańska występuje we wschodnich górach Tarbagataj (w tym góry Saur), Tienszanie (na wschód od doliny rzeki Czatkał) i prawdopodobnie Ałatau Dżungarski we wschodnim Kazachstanie i północno-zachodniej Chińskiej Republice Ludowej (zachodni Sinciang)[5].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1903 roku rosyjski zoolog Władimir Zalenski nadając mu nazwę Sminthus tianshanica[2]. Holotyp pochodził z obszaru między rzekami Kapszagaj i Tsaima (tj. dorzecze Kunges, rzeka Gongnaisi, dopływ rzeki Hi, Xinyuan), na południowych obszarach zbocza Tienszanu, Xinjiang, w Chińskiej Republice Ludowej[6].
S. tianshanica wcześniej traktowany był jako podgatunek S. concolor[5]. S. tianshanica tworzy podstawowy klad w obrębie Sicista, reprezentujący najwcześniej zróżnicowaną linię[7] i ma trzy rasy chromosomalne: „dżungarską” 2n = 34, „terskejską” 2n = 32 oraz „tałgarską” 2n = 32[8][5]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Sicista: etymologia niejasna, J.E. Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej; Palmer sugeruje że nazwa to pochodzi od tatarskiego słowa sikistan, oznaczającego „stadną mysz”, bazując na opisie Pallasa[9]. Sam Pallas jednak wymienia nazwę tatarską dshilkis-sitskan („Dʃhilkis-Sitʃkan”), gdzie dshilkis to „stadny, żyjący w stadzie, gromadny” (łac. gregalis), natomiast sitskan to „mysz” (łac. mus, muris)[10], por. w jedenastowiecznym słowniku Mahmuda z Kaszgaru: yılkı „stado” i sıçgan „mysz”[11].
- tianshanica: Tienszan, Azja Środkowa[12].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 57–73 mm, długość ogona 102–113 mm, długość ucha 12,5–15 mm, długość tylnej stopy 17–19 mm; masa ciała 7,2–13 g[8]. Jest to niewielki ssak podobny z wyglądu do myszy o długim ogonie. Wierzch ciała szarobrązowy, bez ciemnych pręg (co odróżnia ją od smużki stepowej i leśnej), brzuch szary lub bladożółty[13].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Gryzoń ten jest spotykany od stepów u podnóży gór (500 m n.p.m.), poprzez lasy górskie (liściaste i szpilkowe) aż po piętro halne Tienszanu (3200 m n.p.m., oprócz zachodnich obrzeży tego systemu górskiego), prawdopodobnie także w Tarbagataju. Najpospolitsza jest w lasostepach, na dolnej i górnej granicy lasów[3]. Smużka tienszańska jest aktywna głównie o zmroku. Hibernuje, zależnie od wysokości na której żyje okres jej aktywności przypada na 3–5 miesięcy w roku; w regionie jeziora Issyk-kul jest aktywna od drugiej połowy maja lub początku czerwca do początku października. Wiosną i w pierwszej połowie lata żeruje, żywiąc się głównie drobnymi zwierzętami (owadami, mięczakami i dżdżownicami), od czerwca w jej diecie dominuje pokarm roślinny (nasiona i jagody). Rozmnaża się raz w roku, w pierwszej połowie lipca. W miocie rodzi się od 3 do 7 młodych[3].
Populacja[edytuj | edytuj kod]
Gryzoń ten jest szeroko rozprzestrzeniony. Choć jego liczebność podlega dużym fluktuacjom, a ogólny trend nie jest znany, nie ma powodów, aby podejrzewać, że gatunek jest zagrożony. Obecnie jest uznawana za gatunek najmniejszej troski[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sicista tianshanica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b W. Salensky. Ueber eine neue Sminthusart aus dem Tiansehan. (Sminthus tiansehanicus n. sp.; Rodentia, Dipodidae). „Ежегодникъ Зоологическагo Музея Императорской Академіі Наукъ”. 8, s. 17, 1903. (niem.).
- ↑ a b c d F. Cassola, Sicista tianshanica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-21] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 230. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 316. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Sicista tianshanica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-21].
- ↑ T. Cserkész, A. Fülöp, S. Almerekova, T. Kondor, L. Laczkó & G. Sramkó. Phylogenetic and Morphological Analysis of Birch Mice (Genus Sicista, Family Sminthidae, Rodentia) in the Kazak Cradle with Description of a New Species. „Journal of Mammalian Evolution”. 26, s. 147–163, 2019. DOI: 10.1007/s10914-017-9409-6. (ang.).
- ↑ a b M.E. Holden, T. Cserkész & G. Musser: Family Sminthidae (Birch Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 38–48. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 630, 1904. (ang.).
- ↑ P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 328. (łac.).
- ↑ Divan-i Luqat-i it-Türk Dizini. Türk Dil Kurumu, 2003, s. 242, 156. (tur.).
- ↑ The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ Тянь-шаньская мышовка. [w:] fauna.su [on-line]. [dostęp 2015-09-09]. (ros.).