Sobór św. Aleksandra Newskiego w Paryżu
48°52′39,3″N 2°18′07,0″E/48,877583 2,301944 PA00088807
| |||||||||||||||||
| sobór katedralny | |||||||||||||||||
 Fasada soboru | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Region | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafie |
| ||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
30 sierpnia/12 września; 14/27 listopada | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Paryża  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Francji  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Île-de-France  | |||||||||||||||||
| 48°52′39,3″N 2°18′07,0″E/48,877583 2,301944
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
.jpg)
Sobór Aleksandra Newskiego – pierwsza świątynia prawosławna we Francji, położona w 8. okręgu paryskim, przy ulicy Daru, na prawym brzegu Sekwany. Poświęcona w 1861; sobór Zachodnioeuropejskiego Egzarchatu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1922–1931, następnie (1931–2018) katedra Zachodnioeuropejskiego Egzarchatu Parafii Rosyjskich, obecnie główna świątynia Arcybiskupstwa Zachodnioeuropejskich Parafii Tradycji Rosyjskiej Patriarchatu Moskiewskiego. Siedziba dwóch parafii – św. Aleksandra Newskiego i Trójcy Świętej oraz mołdawskojęzycznego punktu duszpasterskiego Zwiastowania Bogurodzicy (wszystkie trzy placówki należą do dekanatu paryskiego północno-wschodniego)[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]
Powstanie cerkwi związane jest ze wzrostem grupy Rosjan żyjących w Paryżu na stałe lub czasowo, jaki miał miejsce w XVIII i XIX wieku[2]. Posiadali oni do swojej dyspozycji jedynie niewielką kaplicę przy ambasadzie Rosji w Paryżu. W 1847 opiekun tejże kaplicy, ks. Josif Wassiliew, wystąpił do władz lokalnych oraz do cara o zezwolenie na budowę cerkwi. Zgoda na budowę nadeszła z Petersburga dopiero po kilku latach; została potwierdzona przez francuskiego cesarza Napoleona III[2], który po zapoznaniu się z projektem budynku uznał go za oryginalny i interesujący[3]. Proces uzyskania zgody cesarskiej został przyspieszony dzięki wpływom księcia de Morny, którego żona Sofia była z pochodzenia Rosjanką[4]. W celu budowy soboru zakupiona została działka w VIII dzielnicy Paryża o powierzchni 2366,22 metrów kwadratowych, do której dokupiono następnie sąsiednią parcelę o powierzchni 355,45 metra kwadratowego. Łączny koszt zakupu gruntu wyniósł 450 tys. franków[4]. Z powodu braku dalszych funduszy uniemożliwiony został wykup jeszcze kilku innych sąsiadujących działek i wyburzenie znajdujących się na nich kamienic. Wbrew pierwotnym planom sobór został w związku z tym wybudowany w otoczeniu starszej zabudowy, nie zaś na otwartym placu[4]. Uroczyste położenie kamienia węgielnego miało miejsce 3 marca 1859[4].
Budowa cerkwi była finansowana z licznie napływających składek, zarówno Rosjan zamieszkałych we Francji, jak i ich rodaków w innych krajach oraz w samym Imperium Rosyjskim. Cesarz Aleksander II przekazał sumę 150 tys. franków w złocie ze środków prywatnych[5]. Dotacje przekazały także środowiska katolickie i protestanckie we Francji[2]. Po dwuletniej budowie obiekt został poświęcony 11 września 1861, chociaż jeszcze przez całe lata 60. trwały prace dekoracyjne na jego zewnętrznej bryle[6]. Konsekracji cerkwi dokonał biskup Leoncjusz (Lebiedinski) w obecności rosyjskiego ambasadora we Francji[4]. 1 lutego 1863 protojerej Josif Wasiliew poświęcił natomiast cerkiew Trójcy Świętej, rozmieszczoną w piwnicy soboru[4].
Do rewolucji październikowej[edytuj | edytuj kod]
Już pod koniec XIX wieku okazało się, że część kamienia użytego do budowy cerkwi ulega szybkiemu wietrzeniu, z tego powodu w głównej kopule soboru pojawiły się pęknięcia. W 1899 dokonano jej generalnego remontu, odnawiając również wewnętrzną dekorację malarską obiektu[7].
Po 1917[edytuj | edytuj kod]
W 1922 metropolita Eulogiusz (Gieorgijewski) przeniósł do Paryża stolicę Zachodnioeuropejskiego Egzarchatu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, czyniąc cerkiew soborem katedralnym[8][9].
W 1950 rozpoczęto trwający dziesięć lat kapitalny remont całego obiektu, związany z jego złym stanem technicznym: w ciągu dziesięcioleci w kopułach cerkwi powstały osiągające do sześciu centymetrów szczeliny, zaś same wieże pochyliły się o 3–4 stopnie[10].
Od 1964 dolna świątynia soboru (zwana „la crypte”) jest siedzibą francuskojęzycznej parafii Trójcy Świętej[11]. W dolnej świątyni odprawiane są też nabożeństwa mołdawskojęzycznego punktu duszpasterskiego Zwiastowania Bogurodzicy[1].
Od 1983 sobór znajduje się na liście prawnie chronionych zabytków Francji[10]. W 1996 ponownie był remontowany[10].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Wygląd zewnętrzny[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew powstała według projektu Romana Kuźmina oraz Iwana Strohma (dozorującego prace), członków petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w typowym dla rosyjskiej architektury cerkiewnej swojej epoki stylu bizantyjsko-ruskim[4]. Przygotowując plan soboru, inspirowali się oni wyglądem Hagia Sofii[12]. Obiekt wzniesiono w całości z kamienia[7].
Gmach, zajmujący kwadratowy plac o boku 28 metrów, wznosi się na planie krzyża greckiego, jest orientowana; każda belka krzyża wykończona jest absydą[12]. Pięć złoconych kopuł cerkwi, wybudowanych na ośmiobocznych bębnach, symbolizuje Chrystusa i czterech ewangelistów. Najwyżej położona kopuła wznosi się na wysokość 48 metrów. Każdą z kopuł wieńczy krzyż, cerkiew jest z zewnątrz bogato zdobiona płaskorzeźbami i fryzem. Wejście prowadzi poprzez okazałe drzwi otoczone portalem, pod pomalowanym na niebiesko dachem[12]. Na fasadzie świątyni pierwotnie znajdowało się malowidło Chrystus błogosławiący na tronie, wykonane przez A. Wejdemana, o wymiarach 4 na 6 metrów[12]. Z powodu złego stanu technicznego zostało ono w 1956 zastąpione mozaiką przez M. Hercellego[7]. Inne malowidła na fasadzie przedstawiają odpowiednio Madonnę z Dzieciątkiem, św. Symeona, proroków oraz ewangelistów[6]. Okna położone w szczytowych partiach wież są półkoliste, ze skromnym maswerkiem, dwie boczne wieże posiadają również zegary[6].
Wnętrze[edytuj | edytuj kod]
Górna cerkiew[edytuj | edytuj kod]
Według pierwotnego projektu soboru miał on oprócz ołtarza głównego posiadać dwa boczne, z których mogłyby korzystać prawosławne społeczności grecka i bułgarska. Ostatecznie, z nieznanych powodów, plan ten zarzucono, decydując się na urządzenie dolnej świątyni w piwnicy soboru[7].
Większość wyposażenia (ikonostas, ikony, mozaiki) pochodzi z II połowy XIX wieku. Istotną część wnętrz stanowią kopie słynnych rosyjskich ikon, w tym dzieła Andrieja Rublowa Trójca oraz ikony św. Aleksandra Newskiego z soboru jego wezwania w Sankt Petersburgu. Nowe dzieła sztuki dla cerkwi były jej regularnie przekazywane przez społeczność rosyjską Francji i Europy. Ikony Matki Boskiej znajdujące się w świątyni przekazywały m.in. organizacje kozaków dońskich, byłych żołnierzy białych armii czasów rosyjskiej wojny domowej, a w latach 50. XX wieku Związek Kombatantów Rosyjskich Sił Powietrznych[6].
Dolna cerkiew[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew Trójcy Świętej, urządzona w piwnicy soboru, została poświęcona w 1863, jednak prace nad jej urządzaniem trwały jeszcze przez sześć lat[7]. Wejście do wnętrza świątyni znajduje się od strony południowo-wschodniej ściany budynku[7]. Dolna cerkiew była remontowana w 1881 i 1889, natomiast w 1955 poszerzono wejście do niej, zaś A. i M. Benois wykonali nowe freski[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Doyenné du Nord-Est parisien. archeveche.eu. [dostęp 2020-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-30)]. (fr.).
- ↑ a b c Un court résumé historique concernant l’église. russie.net. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-11)]. (fr.).
- ↑ Gaillard M.: Paris sous le Second Empire. s. 102.
- ↑ a b c d e f g N. Makarowa, Russkije..., s. 159.
- ↑ N. Makarowa, Russkije..., ss. 158–159.
- ↑ a b c d La visite. russie.net. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-11)]. (fr.).
- ↑ a b c d e f g N. Makarowa, Russkije..., s. 161.
- ↑ Cathédrale orthodoxe Saint Alexandre Nevski. jedecouvrelafrance.com. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-28)]. (fr.).
- ↑ Евлогий (Георгиевский Василий Семенович). [dostęp 2010-10-07]. (fr.).
- ↑ a b c N. Makarowa, Russkije..., s. 162.
- ↑ Historia na oficjalnej stronie [online] [dostęp 2010-11-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-26] (fr.).
- ↑ a b c d N. Makarowa, Russkije..., s. 160.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Opracowania
- Gaillard M.: Paris sous le Second Empire. Etrepilly: Prestige. ISBN 2-914700-10-5.
- N. Makarowa, Russkije prawosławnyje chramy Pariża, [w:] Architiekturnoje nasledije russkogo zarubieżja. Petersburg: Izdatielstwo „Dmitrij Bułanin”, 2008. ISBN 978-5-86007-557-3.
- Opracowania online
- Cathédrale orthodoxe Saint Alexandre Nevski. jedecouvrelafrance.com. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-28)]. (fr.).
- Un court résumé historique concernant l’église. russie.net. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-11)]. (fr.).
- La visite. russie.net. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-02-11)]. (fr.).