Sztuka karolińska: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 22:45, 8 sty 2008

Sztuka karolińska - sztuka przedromańska, rozwijająca się na terenie cesarstwa Karola Wielkiego i jego następców w 2. połowie VIII i w IX wieku.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego w Europie zachodniej zaniechano wznoszenia architektury monumentalnej. Ani niespokojne czasy wędrówek ludów, ani rządy Merowingów nie sprzyjały rozkwitowi znacznych fundacji. Twórczość plemion germańskich pozostawała w niejakiej opozycji do sztuki antycznej - posługiwano się abstrakcyjnym ornamentem, postać ludzka czy zwierzęca była często bardzo przetworzona, stojąc niemal na granicy abstrakcji. Ludy te wytworzyły własny przemysł artystyczny, przeważnie metalowy i złotniczy. Były to ornamenty abstrakcyjne, bardzo przetworzone. Ozdoby celtyckie i germańskie odznaczały się barwnością, używaniem emalii, szkła, kryształów, kamieni grubo i cienko osadzonych. W państwie Franków sztuka znalazła schronienie na dworach i w kościołach. Miała charakter ekskluzywny, związany z tymi dwiema instytucjami. Kościoły z czasów dynastii Merowingów i wcześniej były niewielkie, jednonawowe, przypominające kaplice nakryte stropami (np. Bertrand-de-Garbagnate w płd.-zach. Francji).

Do rozkwitu sztuki doszło za Karola Wielkiego, dążącego do odnowienia Cesarstwa. Była to sztuka wyraźnie odwołująca się do wzorców antycznych, a w szczególności późnoantycznych (wczesnochrześcijańskich). Mówi się nawet o renesansie karolińskim. Jednak ten powrót do form antycznych nie był całkowity i miał bardzo silne podłoże ideologiczno-polityczne. Sztuka nabrała charakteru państwowego. W budzącej się do życia Europie żył mit cesarstwa rzymskiego, istniały budowle, drogi, prawa z owych czasów. Mimo że siedzibą Karola Wielkiego był Akwizgran, dwór cesarza i jego następców ustawicznie podróżował i to z kolei wpływało na zmienność architektury i sztuki, jakby na poszukiwanie ustalonej wspólnoty form.

Obszar występowania tej sztuki był zatem wielkim obszarem Europy zachodniej, pokrywającym się mniej więcej z dzisiejszymi zachodnimi Niemcami wraz z Austrią, całą Francją i środkowe Włochami z Rzymem. Do państwa Karola Wielkiego nie należały wyspy brytyjskie, Skandynawia, Hiszpania i Europa środkowo-wschodnia. Ale cały obszar Europy uległ wpływowi architektury i sztuki karolińskiej. Nie była to sztuka jednolita, wyrastała z lokalnych tradycji i możliwości.

Architektura

Architektura karolińska bardzo wyraźnie nawiązywała do dorobku okresu wczesnochrześcijańskiego, zwłaszcza czasów Konstantyna Wielkiego, co nie było pozbawione znaczenia ideologicznego i politycznego. Miała ona ukazać ciągłość między Imperium Rzymskim a państwem Karola Wielkiego. W okresie karolińskim zauważalna jest bardzo duża aktywność budowlana, obejmująca głównie budownictwo sakralne (kościoły, klasztory), a mniejszym stopniu także świeckie. Mimo to liczba zachowanych do dziś jest niewielka. Popularne wówczas typy kościołów to typ bazylikowy i centralny.

Zazwyczaj kościoły budowane były na planie trójnawowej bazyliki, z dwoma transeptami: od wschodu i zachodu. Nawa poprzeczna przy zachodniej stronie kościoła tworzyła wraz z zachodnią fasadą wieńczoną wieżami oryginalny, frankoński wynalazek: westwerk. Wewnątrz tej części kościoła, między wieżami, mieścił się balkon czy empora dla monarchy. Loża monarsza, mimo że zjawiła się w czasach Karolingów, wywodzi się z Rzymu, gdzie absydy były miejscem zasiadania cezara. Chór od strony wschodniej był zamykany apsydą, z czasem zaczęto analogicznie zamykać chór zachodni. W efekcie kościoły zyskały plan dwubiegunowy. Karolińskie kościoły bazylikowe nawiązywały do wczesnochrześcijańskich bazylik, które z kolei swój plan zaczerpnęły z bazylik rzymskich. Dziś znane są są głównie z odkopanych fundamentów i rekonstrukcji. Do najważniejszych założeń bazylikowych należą:

kościół w Centuli (obecnie Saint-Riquier, niezachowany) z lat 790-799, gdzie po raz pierwszy zastosowano westwerk,
kościół w opactwie Corvey (Korbei) z najstarszym zachowanym karolińskim westwerkiem, IX wiek.

Najważniejszą budowlą centralną i kościołem w ogóle była kaplica pałacowa w Akwizgranie (788-ok. 800), wchodząca w skład kompleksu pałacowego, do którego przylegała od strony południowej. Kaplica, wzniesiona przez architekta Odona (Oda) z Metzu, była wzorowana na San Vitale w Rawennie i kościele św. Sergiusza i Bachusa w Konstantynopolu. Jej główną nawę stanowi ośmiobok, utworzony przez osiem filarów, złączonych ze sobą łukami. Na pierwszej kondygnacji arkad spoczywa druga, gdzie dużo smuklejsze otwory arkad zostały dodatkowo podzielono poziomo na dwa poziomy, oba tworzone przez kolumny. Kolumny te są spolia mi, przywiezionymi z Rawenny. Nawa centralna, nakryta kopułą, otoczona jest przez piętrowe obejście o sklepieniu krzyżowym, mające na zewnątrz formę szesnastoboku. Mury zewnętrzne są proste bez ozdób architektonicznych, za to wnętrze jest pełne mozaika i fresków.

Inną zachowaną do dziś budowlą centralną, choć częściowo przebudowaną, jest oratorium w Germigny-des-Prés z ok. 806 roku z jedyną do dziś zachowaną karolińską mozaiką. Była to prywatna kaplica Teodulfa, jednego z bliskich współpracowników Karola Wielkiego, pierwotnie wzniesiona na planie krzyża greckiego.

Dla architektury karolińskiej niezwykłą wagę ma plan klasztoru w Sankt Gallen w Szwajcarii. Do opactwa Sankt Gallen przesłano rysunkowy plan, który miał posłużyć jako wzór podczas przebudowy, jednak najprawdopodobniej nigdy nie został zrealizowany. Wokół kościoła wzniesionego w formie bazyliki rozlokowano szereg zabudować pełniących różne funkcje. Przylegał do niego wirydarz - czworoboczny dziedziniec zamknięty ocienionymi krużgankami. Można było z nich bezpośrednio przejść do refektarza, w którym zakonnicy zbierali się na posiłki, dormitorium, gdzie spali oraz spiżarni. Dalej znajdowały się wolno stojące zabudowania gospodarcze. W samym kościele, po obu stronach prezbiterium, znalazły miejsce skarbiec oraz biblioteka ze skryptorium. Otoczona murem całość była wydzieloną, uporządkowaną i samowystarczalną cząstką świata.

Z innym klasztorem, w Lorsch, związany jest wyjątkowy zabytek, jedyna zachowana część tego karolińskiego klasztoru: trójprzelotowa brama, nawiązująca formą do antycznych łuków triumfalnych. Ściany są zdobione antycznymi pilastrami, ale i wielobarwną okładziną.

Malarstwo

Oryginalnie przedstawia się karolińskie malarstwo miniaturowe, które rozwinęło się głównie w klasztorach benedyktyńskich (Trewir, Fulda, Reims). Te pracownie pisarskie dostarczały bogato iluminowanych biblii, ksiąg liturgicznych. Szczególnie istotne są: ewangeliarz Godescala, Ewangeliarz Ady, Psałterz z Amiens, Ewangeliarz Ebbona, Ewangeliarz z Lorsch. Malarstwo miniaturowe karolińskie wpłynęło na rozwój sztuki europejskiej w późniejszym okresie stylu romańskiego.

W VIII i IX wieku zastosowano przy pisaniu ksiąg pismo zwane minuskułą (karolińską). Pismo odtąd stało się z powrotem wyrazem artystycznego, twórczego stosunku do życia: posiadało swe prawa rytmu i formy, żyjąc równomiernie z rozwojem sztuki.

Malarstwo ścienne zachowało się w nielicznych przykładach, m.in. w krypcie kościoła Saint-Germain w Auxerre, kolegiacie św. Jana w Müstair.

Rzeźba i rzemiosło

W okresie tym rzeźba odgrywała mniejszą rolę. Rzeźbę kamienną cechował niski poziom, bardzo dobrze rozwinęły się natomiast rzeźby z kości słoniowej i sztuka złotnicza.

Z kości słoniowej wykonywano plakietki, zdobiące oprawy cennych rękopisów i nawiązujące do dzieł ze sztuki późnoantycznej (dyptyków konsularnych i cesarskich). Tematyka przedstawień związana była z treścią danego manuskryptu - na ewangeliarzach umieszczano wizerunki tronującego Chrystusa lub jego matki, na psałterzach Dawida, na sakramentarzach Grzegorza lub sceny liturgiczne. Wśród twórców tych opraw wyróżniono umownie kilka grup: tzw. grupę Ady (koniec VIII-początek IX), grupę Liutharda (ok. 870), grupę z Metzu (połowa IX-koniec X).

Na wysokim poziomie stały różnież wyroby złotnicze: oprawy ksiąg, przedmioty liturgiczne, insygnia władzy, antependia ołtarzowe. Do zachowanych zabytków należą: oprawa ewangeliarza Codex Aureus (Staatsbibliothek, Monachium), ołtarzyk przenośny z Ratyzbony (Schatzkammer der Residenz, Monachium), oprawa ewangeliarza z Lindau (Pierpont Morgan Lubrary, Nowy Jork), okładzina ołtarza w bazylice św. Ambrożego w Mediolanie. Ta ostatnia ma na sobie inskrypcję: Vuolvinius magister phaber (Wuolwiniusz mistrz kowal).

Zobacz też:

Architektura przedromańska

Bibliografia

Białostocki Jan, Sztuka cenniejsza niz złoto, Warszawa 2004.
Estreicher Karol, Historia sztuki w zarysie, PWN, Kraków 1986.
Koch Wilfried, Style w architekturze, Warszawa 1996.
Sauerländer Willibald, Rzeźba średniowieczna, Warszawa 1978.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Grafika:Codexaureus 25.jpg||thumb|right|[[Ewangeliarz z Lorsch|Ewangeliarz z Lorsch]] ([[778]]-[[820]]); szkoła karolińska.]]
 [[Image:Meister der Hofschule Karls des Großen 001.jpg|thumb|Chrystus z Ewangeliarza Godeskalka, wykonanym przez mnicha o tym imieniu dla żony Karola, Hildegardy. Ok. 781-783]]
+'''Sztuka karolińska''' - [[sztuka przedromańska]], rozwijająca się na terenie cesarstwa [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] i jego następców w 2. połowie VIII i w IX wieku.
-'''Sztukę karolińską''' ([[VI wiek|VI]] – [[X wiek]]) można nazwać '''preromańską''', która to nazwa jest może ściślejsza, lecz mniej wymowna. Sztuka z epoki karolińskiej łączy się częściowo ze stylem zabytków [[sztuka wczesnochrześcijańska|sztuki starochrześcijańskiej]], dalej z anglosaskimi zabytkami i z czasu panowania [[cesarstwo Ottonów|Ottonów w Niemczech]].
+Po upadku Cesarstwa Rzymskiego w Europie zachodniej zaniechano wznoszenia architektury monumentalnej.  Ani niespokojne czasy wędrówek ludów, ani rządy Merowingów nie sprzyjały rozkwitowi znacznych fundacji. Twórczość [[plemiona germańskie|plemion germańskich]] pozostawała w niejakiej opozycji do sztuki antycznej - posługiwano się abstrakcyjnym ornamentem, postać ludzka czy zwierzęca była często bardzo przetworzona, stojąc niemal na granicy abstrakcji. Ludy te wytworzyły własny przemysł artystyczny, przeważnie metalowy i złotniczy. Były to ornamenty abstrakcyjne, bardzo przetworzone. Ozdoby [[Celtowie|celtyckie]] i [[Germanie|germańskie]] odznaczały się barwnością, używaniem [[emalia|emalii]], [[szkło|szkła]], kryształów, kamieni grubo i cienko osadzonych. W państwie Franków sztuka znalazła schronienie na dworach i w kościołach. Miała charakter ekskluzywny, związany z tymi dwiema instytucjami. [[kościół (budynek)|Kościoły]] z czasów dynastii [[Merowingowie|Merowingów]] i wcześniej były niewielkie, jednonawowe, przypominające kaplice nakryte stropami (np. Bertrand-de-Garbagnate w płd.-zach. Francji).
-Sztuki karolińskiej nie powinno się rozważać wyłącznie na tle artystycznych osiągnięć, bo kierowały nią względy religijne i polityczne. W budzącej się do życia [[Europa|Europie]], żył mit [[cesarstwo rzymskie|cesarstwa rzymskiego]], istniały budowle, drogi, prawa z owych czasów. Mimo, że siedzibą [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] był [[Akwizgran]], dwór cesarza i jego następców ustawicznie podróżował, i to z kolei wpływało na zmienność architektury i sztuki, jakby na poszukiwanie ustalonej wspólnoty form.
+Do rozkwitu sztuki doszło za Karola Wielkiego, dążącego do odnowienia Cesarstwa. Była to sztuka wyraźnie odwołująca się do wzorców antycznych, a w szczególności późnoantycznych ([[sztuka wczesnochrześcijańska|wczesnochrześcijańskich]]). Mówi się nawet o [[renesans karoliński|renesansie karolińskim]]. Jednak ten powrót do form antycznych nie był całkowity i miał bardzo silne podłoże ideologiczno-polityczne. Sztuka nabrała charakteru państwowego. W budzącej się do życia [[Europa|Europie]] żył mit [[cesarstwo rzymskie|cesarstwa rzymskiego]], istniały budowle, drogi, prawa z owych czasów. Mimo że siedzibą [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] był [[Akwizgran]], dwór cesarza i jego następców ustawicznie podróżował i to z kolei wpływało na zmienność architektury i sztuki, jakby na poszukiwanie ustalonej wspólnoty form.
-W ściślejszym znaczeniu nazwa sztuki karolińskiej odnosi się do wielkiego obszaru Europy zachodniej i obejmuje zachodnie [[Niemcy]] wraz z [[Austria|Austrią]], całą [[Francja|Francję]] i środkowe [[Włochy]] z [[Rzym]]em, tj. ziemie na których Karol Wielki rozciągnął swoje imperium. Do państwa Karola Wielkiego nie należały [[Wyspy Brytyjskie|wyspy brytyjskie]], [[Skandynawia]], [[Hiszpania]] i Europa środkowo-wschodnia. Ale cały obszar Europy uległ wpływowi architektury i sztuki karolińskiej. Nie była to sztuka jednolita, wyrastała z lokalnych tradycji i możliwości, ma jednak jeden wspólny styl.
+Obszar występowania tej sztuki był zatem wielkim obszarem Europy zachodniej, pokrywającym się mniej więcej z dzisiejszymi zachodnimi [[Niemcy|Niemcami]] wraz z [[Austria|Austrią]], całą [[Francja|Francją]] i środkowe [[Włochy|Włochami]] z [[Rzym]]em. Do państwa Karola Wielkiego nie należały [[Wyspy Brytyjskie|wyspy brytyjskie]], [[Skandynawia]], [[Hiszpania]] i Europa środkowo-wschodnia. Ale cały obszar Europy uległ wpływowi architektury i sztuki karolińskiej. Nie była to sztuka jednolita, wyrastała z lokalnych tradycji i możliwości.
-Na początku sztuka wędrownych [[plemiona germańskie|plemion germańskich]] była ograniczona. Ludy te nie miały potrzeby architektury, natomiast wytworzyły własny przemysł artystyczny, przeważnie metalowy i złotniczy. Były to ornamenty abstrakcyjne, bardzo przetworzone. Ozdoby [[Celtowie|celtyckie]] i [[Germanie|germańskie]] odznaczały się barwnością, używaniem [[emalia|emalii]], [[szkło|szkła]], kryształów, kamieni grubo i cienko osadzonych. Płynne krzywizny i linie zacierały tło, zamieniały nawet postacie ludzkie w kształty fantastyczne. Niewątpliwie występowała tu chęć przeciwstawienia się sztuce śródziemnomorskiej.
-Sztuka znalazła schronienie na dworach i w kościołach. Miała charakter ekskluzywny, związany z tymi dwiema instytucjami. [[kościół (budynek)|Kościoły]] z czasów dynastii [[Merowingowie|Merowingów]] i wcześniej były niewielkie, jednonawowe, przypominające kaplice nakryte stropami (np. Bertrand-de-Garbagnate w płd.-zach. Francji).
-Karol Wielki, zwycięski wódz dbał o wznowienie na swym dworze tradycji [[starożytność|starożytnych]]; na północ od Alp zaczęto się wzorować na antyku i dlatego mówi się nawet o renesansie karolińskim.
 ==Architektura==
+[[Image:Corvey Westwerk.png|thumb|Westwerk kościoła w Corvey (Korbei), IX w.]]
-[[Grafika:Aachen Dom um 1900.jpg|thumb|right|Katedra z [[Akwizgran]]ie, fotografia z [[1900]] roku.]]
-[[Image:Corvey Westwerk.png|thumb|Westwerk kościoła w Corvey, IX w.]]
 [[Image:Abbey 3.png|thumb|Przerys planu Sankt Gallen, ok. 820]]
+[[Image:Torhalle Kloster Lorsch.jpg|thumb|Brama z Lorsch]]
 [[Image:Saint Matthew2.jpg|thumb|Św. Mateusz z [[Ewangeliarz Ebbona|Ewangeliarza Ebbona]], szkoła z Reims]]
 [[Image:Meister von Müstair 002.jpg|thumb|Malowidło ścienne z [[Müstair]]]]
-Architektura karolińska nawiązuje do antycznej i [[architektura wczesnochrześcijańska|wczesnochrześcijańskiej]], co nie było pozbawione znaczenia ideologicznego i politycznego. Miała ona ukazać ciągłość między Imperium Rzymskim a państwem Karola Wielkiego. Sztuka nabiera charakteru państwowego. W okresie karolińskim zauważalna jest bardzo duża aktywność budowlana, obejmująca głównie budownictwo sakralne (kościoły, klasztory), a mniejszym stopniu także świeckie. Popularne typy kościołów to typ [[Bazylika|bazylikowy]] i [[kościół na planie centralnym|centralny]].
+Architektura karolińska bardzo wyraźnie nawiązywała do dorobku okresu wczesnochrześcijańskiego, zwłaszcza czasów Konstantyna Wielkiego, co nie było pozbawione znaczenia ideologicznego i politycznego. Miała ona ukazać ciągłość między Imperium Rzymskim a państwem Karola Wielkiego. W okresie karolińskim zauważalna jest bardzo duża aktywność budowlana, obejmująca głównie budownictwo sakralne (kościoły, klasztory), a mniejszym stopniu także świeckie. Mimo to liczba zachowanych do dziś jest niewielka. Popularne wówczas typy kościołów to typ [[Bazylika|bazylikowy]] i [[kościół na planie centralnym|centralny]].
+Zazwyczaj kościoły budowane były na planie trójnawowej bazyliki, z dwoma [[transept]]ami: od wschodu i zachodu. Nawa poprzeczna przy zachodniej stronie kościoła tworzyła wraz z zachodnią fasadą wieńczoną wieżami oryginalny, frankoński wynalazek: [[westwerk]]. Wewnątrz tej części kościoła, między wieżami, mieścił się balkon czy [[empora]] dla monarchy. Loża monarsza, mimo że zjawiła się w czasach Karolingów, wywodzi się z Rzymu, gdzie absydy były miejscem zasiadania cezara. Chór od strony wschodniej był zamykany apsydą, z czasem zaczęto analogicznie zamykać chór zachodni. W efekcie kościoły zyskały plan dwubiegunowy. Karolińskie kościoły bazylikowe nawiązywały do wczesnochrześcijańskich bazylik, które z kolei swój plan zaczerpnęły z bazylik rzymskich. Dziś znane są są głównie z odkopanych [[fundament|fundamentów]] i rekonstrukcji. Do najważniejszych założeń bazylikowych należą:
-===Kościół na planie centralnym===
+*kościół w Centuli (obecnie [[Saint-Riquier]], niezachowany) z lat 790-799, gdzie po raz pierwszy zastosowano westwerk,
-Najważniejszą budowlą cantralną i kościołem w ogóle była [[kaplica pałacowa w Akwizgranie]] (788-ok. 800), wchodząca w skład kompleksu pałacowego, wzorowana na [[kościół San Vitale w Rawennie|San Vitale w Rawennie]] i kościele św. Sergiusza i Bachusa w Konstantynopolu. Główną nawę stanowi ośmiobok, utworzony przez osiem filarów, złączonych ze sobą systemem łukowym; podzielony na trzy kondygnacje i pokryty półkolistą [[kopuła (architektura)|kopułą]]. Dookoła ciągnie się piętrowe [[ambit|obejście]] o [[sklepienie krzyżowe|sklepieniu krzyżowym]], mające na zewnątrz formę szesnastoboku. Mury zewnętrzne są proste bez ozdób architektonicznych, za to wnętrze jest pełne  [[mozaika]] i [[fresk|fresków]].
+*kościół w opactwie Corvey (Korbei) z najstarszym zachowanym karolińskim westwerkiem, IX wiek.
+Najważniejszą budowlą centralną i kościołem w ogóle była [[kaplica pałacowa w Akwizgranie]] (788-ok. 800), wchodząca w skład kompleksu pałacowego, do którego przylegała od strony południowej. Kaplica, wzniesiona przez architekta Odona (Oda) z Metzu, była wzorowana na [[kościół San Vitale w Rawennie|San Vitale w Rawennie]] i kościele św. Sergiusza i Bachusa w Konstantynopolu. Jej główną nawę stanowi ośmiobok, utworzony przez osiem filarów, złączonych ze sobą łukami. Na pierwszej kondygnacji arkad spoczywa druga, gdzie dużo smuklejsze otwory arkad zostały dodatkowo podzielono poziomo na dwa poziomy, oba tworzone przez kolumny. Kolumny te są [[spolia]] mi, przywiezionymi z Rawenny. Nawa centralna, nakryta [[kopuła (architektura)|kopułą]], otoczona jest przez piętrowe [[ambit|obejście]] o [[sklepienie krzyżowe|sklepieniu krzyżowym]], mające na zewnątrz formę szesnastoboku. Mury zewnętrzne są proste bez ozdób architektonicznych, za to wnętrze jest pełne  [[mozaika]] i [[fresk|fresków]].
-Inną zachowaną do dziś budowlą centralną, choć częściwo przebudowaną, jest [[oratorium w Germigny-des-Prés]] z ok. [[806]] roku z zachowaną do dziś mozaiką w absydzie.
+Inną zachowaną do dziś budowlą centralną, choć częściowo przebudowaną, jest [[oratorium w Germigny-des-Prés]] z ok. [[806]] roku z jedyną do dziś zachowaną karolińską mozaiką. Była to prywatna kaplica Teodulfa, jednego z bliskich współpracowników Karola Wielkiego, pierwotnie wzniesiona na planie krzyża greckiego.
-===Kościół bazylikowy===
-Karolińskie kościoły bazylikowe nawiązywały do wczesnochrześcijańskich bazylik, które z kolei swój plan zaczerpnęły z bazylik rzymskich. Dziś znane są są głównie z odkopanych [[fundament|fundamentów]] i rekonstrukcji.
+Dla architektury karolińskiej niezwykłą wagę ma [[plan klasztoru w Sankt Gallen]] w Szwajcarii. Do opactwa Sankt Gallen przesłano rysunkowy plan, który miał posłużyć jako wzór podczas przebudowy, jednak najprawdopodobniej nigdy nie został zrealizowany. Wokół kościoła wzniesionego w formie bazyliki rozlokowano szereg zabudować pełniących różne funkcje. Przylegał do niego [[wirydarz]] - czworoboczny dziedziniec zamknięty ocienionymi krużgankami. Można było z nich bezpośrednio przejść do [[refektarz]]a, w którym zakonnicy zbierali się na posiłki, [[dormitorium]], gdzie spali oraz spiżarni. Dalej znajdowały się wolno stojące zabudowania gospodarcze. W samym kościele, po obu stronach prezbiterium, znalazły miejsce skarbiec oraz biblioteka ze skryptorium. Otoczona murem całość była wydzieloną, uporządkowaną i samowystarczalną cząstką świata.
-Zazwyczaj kościoły budowane były na planie trójnawowej bazyliki, z dwoma [[transept]]ami: od wschodu i zachodu. Nawa poprzeczna przy zachodniej stronie kościoła tworzyła wraz z zachodnią fasadą wieńczoną wieżami oryginalny, frankoński wynalazek: [[westwerk]]. Wewnątrz tej części kościoła, między wieżami, mieścił się balkon czy [[empora]] dla monarchy. Loża monarsza, mimo że zjawiła się w czasach Karolingów, wywodzi się z Rzymu, gdzie absydy były miejscem zasiadania cezara. Chór od strony wschodniej był zamykany apsydą, z czasem zaczęto analogicznie zamykać chór zachodni.
-Do najważniejszych założeń bazylikowych należą:
-*kościół w Centuli (obecnie [[Saint-Riquier]], niezachowany) z lat 790-799, gdzie po raz pierwszy zastosowano westwerk,
-*kościół w [[opactwo Corvey|opactwie Corvey]] z najstarszym zachowanym  karolińskim westwerkiem, IX wiek.
+Z innym klasztorem, w [[Lorsch]], związany jest wyjątkowy zabytek, jedyna zachowana część tego karolińskiego klasztoru: trójprzelotowa brama, nawiązująca formą do antycznych łuków triumfalnych. Ściany są zdobione antycznymi pilastrami, ale i wielobarwną okładziną.
-Dla architektury karolińskiej niezwykłą wagę ma [[plan klasztoru w Sankt Gallen]] w Szwajcarii. Do opactwa Sankt Gallen przesłano rysunkowy plan, mający być wzorem. Jednak najprawdopodobniej nigdy nie został zrealizowany. Wokół kościoła wzniesionego w formie bazyliki rozlokowano szereg zabudować pełniących różne funkcje. Przylegał do niego [[wirydarz]] - czworoboczny dziedziniec zamknięty ocienionymi krużgankami. Można było z nich bezpośrednio przejść do [[refektarz]]a, w którym zakonnicy zbierali się na posiłki, [[dormitorium]], gdzie spali oraz spiżarni. Dalej znajdowały się wolno stojące zabudowania gospodarcze. W samym kościele, po obu stronach prezbiterium, znalazły miejsce skarbiec oraz biblioteka ze skryptorium. Otoczona murem całość była wydzieloną, uporządkowaną i samowystarczalną cząstką świata.
 ==Malarstwo==