Gustav Radbruch: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m uproszczenie wywołania szablonu {{Kontrola autorytatywna}} |
usunięcie zbędnych linków do dat, WP:SK |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:RadbruchGustav.jpg|200px |
[[Plik:RadbruchGustav.jpg|thumb|200px|Gustav Radbruch]][[Plik:Radbruch Rechtsphilosophie.png|thumb|200px|Tytułowa strona „Rechtsphilosophie” autorstwa Gustava Radbrucha z 1932 r.]] |
||
'''Gustav Radbruch''' (ur. [[21 listopada]] [[1878]] w [[Lubeka|Lubece]], zm. [[23 listopada]] [[1949]] w [[Heidelberg]]u) – niemiecki filozof i profesor prawa, przedstawiciel [[neokantyzm|neokantowskiej]] [[szkoła badeńska|szkoły badeńskiej]]. Minister sprawiedliwości Rzeszy w drugim gabinecie kanclerza [[Joseph Wirth|Josepha Wirtha]] ( |
'''Gustav Radbruch''' (ur. [[21 listopada]] [[1878]] w [[Lubeka|Lubece]], zm. [[23 listopada]] [[1949]] w [[Heidelberg]]u) – niemiecki filozof i profesor prawa, przedstawiciel [[neokantyzm|neokantowskiej]] [[szkoła badeńska|szkoły badeńskiej]]. Minister sprawiedliwości Rzeszy w drugim gabinecie kanclerza [[Joseph Wirth|Josepha Wirtha]] (październik 1921 - listopad 1922) i dwu gabinetach [[Gustav Stresemann|Gustava Stresemanna]] (sierpień – listopad 1923) |
||
Przeszedł do historii głównie dzięki tzw. [[formuła Radbrucha|formule Radbrucha]] (''lex iniustissima non est lex'', czyli ''prawo krańcowo niesprawiedliwe nie jest prawem''), zgodnie z którą przepisy prawa pozytywnego (stanowionego) (''lex''), które są |
Przeszedł do historii głównie dzięki tzw. [[formuła Radbrucha|formule Radbrucha]] (''lex iniustissima non est lex'', czyli ''prawo krańcowo niesprawiedliwe nie jest prawem''), zgodnie z którą przepisy prawa pozytywnego (stanowionego) (''lex''), które są „rażąco, w najwyższym stopniu sprzeczne” z prawem naturalnym (''ius''), mogą i powinny być w procesie stosowania prawa traktowane tak, jakby w ogóle nie obowiązywały. |
||
O formule Radbrucha należy mówić w odpowiednim kontekście historycznym. Przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] w zachodniej [[filozofia prawa|filozofii prawa]] dominował skrajny, ortodoksyjny [[pozytywizm prawniczy]] zakładający, że każda norma prawna, wydana przez odpowiedni organ państwowy w odpowiedniej formie i w odpowiedni sposób jest częścią systemu prawa i jest normą bezwzględnie obowiązującą. |
O formule Radbrucha należy mówić w odpowiednim kontekście historycznym. Przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] w zachodniej [[filozofia prawa|filozofii prawa]] dominował skrajny, ortodoksyjny [[pozytywizm prawniczy]] zakładający, że każda norma prawna, wydana przez odpowiedni organ państwowy w odpowiedniej formie i w odpowiedni sposób jest częścią systemu prawa i jest normą bezwzględnie obowiązującą. |
||
Test dla pozytywizmu prawniczego przyniosła praktyka [[III Rzesza|III Rzeszy]], której instytucje stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad [[etyka|etycznych]] (por. [[Ustawy Norymberskie]]). Orzeczenia [[Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze|Trybunału Norymberskiego]] musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego (''lex''), ale do |
Test dla pozytywizmu prawniczego przyniosła praktyka [[III Rzesza|III Rzeszy]], której instytucje stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad [[etyka|etycznych]] (por. [[Ustawy Norymberskie]]). Orzeczenia [[Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze|Trybunału Norymberskiego]] musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego (''lex''), ale do „prawa naturalnego” (''ius'') i moralnych ocen sędziów. |
||
Radbruch pisał: |
Radbruch pisał: |
||
{{CytatD|Pozytywizm utożsamiający ustawę z prawem jest współwinny udziału niemieckiej nauki prawa w tworzeniu stanu prawnego lat narodowego socjalizmu|''Ustawa i prawo''<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.iusetlex.pl/pdf/magazyn/ustawa_i_prawo.pdf |tytuł=Ustawa i prawo |autor=Gusdtaw Radbruch |data=1990}}</ref> |
{{CytatD|Pozytywizm utożsamiający ustawę z prawem jest współwinny udziału niemieckiej nauki prawa w tworzeniu stanu prawnego lat narodowego socjalizmu|''Ustawa i prawo''<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.iusetlex.pl/pdf/magazyn/ustawa_i_prawo.pdf |tytuł=Ustawa i prawo |autor=Gusdtaw Radbruch |data=1990}}</ref>}} |
||
Wtedy zastosowano formułę Radbrucha pozwalająca rozpoznać i wyeliminować ''ustawowe bezprawie'' (''Unrecht''). Formułę Radbrucha zaczął wykorzystywać Federalny Trybunał Konstytucyjny najpierw w odniesieniu do prawa Niemiec nazistowskich, a w latach 90. także prawa [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] (w szczególności słynnego [[strzelcy na murze|przypadku strzelców na murze]]). Koncepcje Radbrucha przesunęły tym samym niemiecką doktrynę prawa od coraz bardziej niepopularnego pozytywizmu prawnego ku [[prawo natury|koncepcjom prawnonaturalnym]]. |
Wtedy zastosowano formułę Radbrucha pozwalająca rozpoznać i wyeliminować ''ustawowe bezprawie'' (''Unrecht''). Formułę Radbrucha zaczął wykorzystywać Federalny Trybunał Konstytucyjny najpierw w odniesieniu do prawa Niemiec nazistowskich, a w latach 90. także prawa [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] (w szczególności słynnego [[strzelcy na murze|przypadku strzelców na murze]]). Koncepcje Radbrucha przesunęły tym samym niemiecką doktrynę prawa od coraz bardziej niepopularnego pozytywizmu prawnego ku [[prawo natury|koncepcjom prawnonaturalnym]]. |
||
W [[III Rzeczpospolita|III Rzeczypospolitej]] [[Trybunał Konstytucyjny]] nie odwołał się do formuły Radbrucha. Opowiedziano się za pozytywistyczną koncepcją prawa, co spowodowało nieuchylenie systemu prawa uchwalonego w okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRLu]], mimo że było ono w wielu przypadkach niemoralne i niehumanitarne. W Polsce przyjęto koncepcję Harta – skazanie ale na mocy przepisów wprowadzonych później, ex tunc. |
W [[III Rzeczpospolita|III Rzeczypospolitej]] [[Trybunał Konstytucyjny]] nie odwołał się do formuły Radbrucha. Opowiedziano się za pozytywistyczną koncepcją prawa, co spowodowało nieuchylenie systemu prawa uchwalonego w okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRLu]], mimo że było ono w wielu przypadkach niemoralne i niehumanitarne. W Polsce przyjęto koncepcję Harta – skazanie, ale na mocy przepisów wprowadzonych później, ex tunc. |
||
== Zobacz też == |
|||
⚫ | |||
==Patrz także== |
|||
* [[formuła Radbrucha]] |
* [[formuła Radbrucha]] |
||
⚫ | |||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
{{ |
{{Wikicytaty|dopełniacz=z Gustava Radbrucha}} |
||
* Gustaw Radbruch, ''Wstęp do prawoznawstwa'', Trzaska, Evert & Michalski, Warszawa 1924. |
* Gustaw Radbruch, ''Wstęp do prawoznawstwa'', Trzaska, Evert & Michalski, Warszawa 1924. |
||
* Gustaw Radbruch, ''Zarys filozofji prawa'', Księgarnia Powszechna, Warszawa-Kraków, 1938. |
* Gustaw Radbruch, ''Zarys filozofji prawa'', Księgarnia Powszechna, Warszawa-Kraków, 1938. |
Wersja z 19:03, 22 lis 2014
Gustav Radbruch (ur. 21 listopada 1878 w Lubece, zm. 23 listopada 1949 w Heidelbergu) – niemiecki filozof i profesor prawa, przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej. Minister sprawiedliwości Rzeszy w drugim gabinecie kanclerza Josepha Wirtha (październik 1921 - listopad 1922) i dwu gabinetach Gustava Stresemanna (sierpień – listopad 1923)
Przeszedł do historii głównie dzięki tzw. formule Radbrucha (lex iniustissima non est lex, czyli prawo krańcowo niesprawiedliwe nie jest prawem), zgodnie z którą przepisy prawa pozytywnego (stanowionego) (lex), które są „rażąco, w najwyższym stopniu sprzeczne” z prawem naturalnym (ius), mogą i powinny być w procesie stosowania prawa traktowane tak, jakby w ogóle nie obowiązywały.
O formule Radbrucha należy mówić w odpowiednim kontekście historycznym. Przed II wojną światową w zachodniej filozofii prawa dominował skrajny, ortodoksyjny pozytywizm prawniczy zakładający, że każda norma prawna, wydana przez odpowiedni organ państwowy w odpowiedniej formie i w odpowiedni sposób jest częścią systemu prawa i jest normą bezwzględnie obowiązującą.
Test dla pozytywizmu prawniczego przyniosła praktyka III Rzeszy, której instytucje stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad etycznych (por. Ustawy Norymberskie). Orzeczenia Trybunału Norymberskiego musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego (lex), ale do „prawa naturalnego” (ius) i moralnych ocen sędziów.
Radbruch pisał:
Wtedy zastosowano formułę Radbrucha pozwalająca rozpoznać i wyeliminować ustawowe bezprawie (Unrecht). Formułę Radbrucha zaczął wykorzystywać Federalny Trybunał Konstytucyjny najpierw w odniesieniu do prawa Niemiec nazistowskich, a w latach 90. także prawa NRD (w szczególności słynnego przypadku strzelców na murze). Koncepcje Radbrucha przesunęły tym samym niemiecką doktrynę prawa od coraz bardziej niepopularnego pozytywizmu prawnego ku koncepcjom prawnonaturalnym.
W III Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny nie odwołał się do formuły Radbrucha. Opowiedziano się za pozytywistyczną koncepcją prawa, co spowodowało nieuchylenie systemu prawa uchwalonego w okresie PRLu, mimo że było ono w wielu przypadkach niemoralne i niehumanitarne. W Polsce przyjęto koncepcję Harta – skazanie, ale na mocy przepisów wprowadzonych później, ex tunc.
Zobacz też
Bibliografia
- Gustaw Radbruch, Wstęp do prawoznawstwa, Trzaska, Evert & Michalski, Warszawa 1924.
- Gustaw Radbruch, Zarys filozofji prawa, Księgarnia Powszechna, Warszawa-Kraków, 1938.
- Jerzy Zajadło, Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego, Arche, Gdańsk 2001
- Jerzy Zajadło, Dziedzictwo przeszłości. Gustaw Radbruch: portret filozofa, prawnika, polityka i humanisty, Arche, Gdańsk 2007
- ISNI: 0000000121006661
- VIAF: 36942970
- LCCN: n82094503
- GND: 118597582
- NDL: 00525381
- BnF: 120792656
- SUDOC: 02909562X
- SBN: MILV008885
- NLA: 35815099
- NKC: uk2009425535
- BNE: XX1407858
- NTA: 068533195
- CiNii: DA0139490X
- Open Library: OL64874A
- PLWABN: 9810667053605606
- NUKAT: n98040762
- J9U: 987007266820605171
- PTBNP: 76984
- CANTIC: a11121804
- KRNLK: KAC199622368
- WorldCat: lccn-n82094503