Związek Syndykalistów Polskich: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m kat.
Mafo (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
20 476 edycji
redakcyjne
Linia 1: Linia 1:
{{Dopracować|więcej przypisów=2011-12}}
{{Dopracować|więcej przypisów=2011-12}}
{{Nie mylić z|[[Związek Syndykalistów Polski]] – związek zawodowy założony w 2007 roku}}
{{Nie mylić z|[[Związek Syndykalistów Polski]] – związek zawodowy założony w 2007 roku}}
'''Związek Syndykalistów Polskich''' (ZSP) – polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna o charakterze [[syndykalizm|syndykalistycznym]], działająca od kwietnia 1941 r. do 1945 r.
'''Związek Syndykalistów Polskich''' (ZSP) – [[polska]] cywilno-wojskowa [[Konspiracja|organizacja konspiracyjna]] o charakterze [[syndykalizm|syndykalistycznym]], działająca od kwietnia 1941 do 1945.


== Historia ==
⚫
21 października 1939 r. powstał w [[Warszawa|Warszawie]] [[Związek „Wolność i Lud”]], bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym, jak: [[Związek Patriotyczny]], [[Związek Związków Zawodowych]], [[Polski Związek Zachodni]], [[Światowy Związek Polaków z Zagranicy]], [[Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej]], [[Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S. Żeromskiego]] oraz kilku mniejszych [[lewica|lewicowych]] i syndykalistycznych grup. Wśród założycieli byli m.in. prof. [[Kazimierz Zakrzewski (historyk)|Kazimierz Zakrzewski]], [[Jerzy Szurig]], [[Stanisław Bukowiecki]], [[Stefan Szwedowski]], L. Bigosiński, [[Stefan Kapuściński]]. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, [[Roman Galicz]] i por. [[Jerzy Złotowski]] ps. „Poręba”. Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji „Kujmy broń”<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427.</ref>.


=== "Wolność i Lud" ===
⚫
W grudniu 1939 r. utworzono własne oddziały bojowe pod nazwą Polskie Oddziały Syndykalistyczne „Wolność i Lud” (od 2 stycznia 1940 r. Oddziały Sabotażowo-Szturmowe), których komendantem został S. Kapuściński. Podlegały one bezpośrednio Komendantowi Głównemu. Ich zadaniem było prowadzenie bieżącej walki w formie głównie działań sabotażowo-dywersyjnych. Składały się one z głęboko zakonspirowanych „trójek” i „piątek” dywersyjnych. Ich członkom nie wolno było brać udziału w żadnych innych wojskowych i cywilnych komórkach ZSP i wykonywać innych prac organizacyjnych. Pion wojskowy ZSP współpracował blisko ze [[Związek Walki Zbrojnej|Związkiem Walki Zbrojnej]], prowadząc także początkowo akcje [[mały sabotaż|małego sabotażu]] w ramach grupy [[Wawer (organizacja)|„Wawer”]]. ZSP należał do organizacji, które w nomenklaturze ZWZ określano jako scalone II stopnia, czyli podporządkowane jedynie na szczeblu dowodzenia. Rozmowy w sprawie wojskowej współpracy prowadzili S. Szwedowski z ramienia KC ZSP i [[Franciszek Niepokólczycki]], szef [[Związek Odwetu|Związku Odwetu]], jako przedstawiciel ZWZ. Współdziałanie to było określane było w [[1941]] r. przez KG ZWZ jako lojalne.
⚫
21 października 1939 powstał w [[Warszawa|Warszawie]] [[Związek „Wolność i Lud”]], bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym, jak: [[Związek Patriotyczny]], [[Związek Związków Zawodowych]], [[Polski Związek Zachodni]], [[Światowy Związek Polaków z Zagranicy]], [[Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej]], [[Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S. Żeromskiego]] oraz kilku mniejszych [[lewica|lewicowych]] i syndykalistycznych grup. Wśród założycieli byli m.in. prof. [[Kazimierz Zakrzewski (historyk)|Kazimierz Zakrzewski]], [[Jerzy Szurig]], [[Stanisław Bukowiecki]], [[Stefan Szwedowski]], L. Bigosiński, [[Stefan Kapuściński]]. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, [[Roman Galicz]] i por. [[Jerzy Złotowski]] ps. „Poręba”. Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji „Kujmy broń”<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427.</ref>.


⚫
W grudniu 1939 utworzono własne oddziały bojowe pod nazwą Polskie Oddziały Syndykalistyczne „Wolność i Lud” (od 2 stycznia 1940 Oddziały Sabotażowo-Szturmowe), których komendantem został S. Kapuściński. Podlegały one bezpośrednio Komendantowi Głównemu. Ich zadaniem było prowadzenie bieżącej walki w formie głównie działań sabotażowo-dywersyjnych. Składały się one z głęboko zakonspirowanych „trójek” i „piątek” dywersyjnych. Ich członkom nie wolno było brać udziału w żadnych innych wojskowych i cywilnych komórkach ZSP i wykonywać innych prac organizacyjnych. Pion wojskowy ZSP współpracował blisko ze [[Związek Walki Zbrojnej|Związkiem Walki Zbrojnej]], prowadząc także początkowo akcje [[mały sabotaż|małego sabotażu]] w ramach grupy [[Wawer (organizacja)|„Wawer”]]. ZSP należał do organizacji, które w nomenklaturze ZWZ określano jako scalone II stopnia, czyli podporządkowane jedynie na szczeblu dowodzenia. Rozmowy w sprawie wojskowej współpracy prowadzili S. Szwedowski z ramienia KC ZSP i [[Franciszek Niepokólczycki]], szef [[Związek Odwetu|Związku Odwetu]], jako przedstawiciel ZWZ. Współdziałanie to było określane było w [[1941]] przez KG ZWZ jako lojalne.
⚫
W kwietniu 1941 r. Związek „Wolność i Lud” został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem 1942 r. doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z [[Armia Krajowa|AK]] doprowadziło do przejścia prawie całej „dywersji” ZSP do AK. W rezultacie pion wojskowy trzeba było organizować niemal od początku. 12 października 1942 r. odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe „Zew”, nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK. Na czele Komendy Oddziałów Szturmowych stali R. Galicz, a następnie por. J. Złotowski. Według koncepcji kierownictwa ZSP Oddziały Szturmowe miały wykonywać zadania o charakterze wywiadowczym, dywersyjnym i likwidacyjnym. Składały się one z brygad szturmowych, które z kolei dzieliły się na 3 „trójki”: wywiadowczą, dywersyjną i likwidacyjną<ref>Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422.</ref>.


=== Związek Syndykalistów Polskich ===
⚫
ZSP prowadził także szeroką działalność wydawniczo-propagandową (pisma konspiracyjne: „Akcja”, a od [[1941]] r. „Sprawa”, „Czyn”, „Sprawa Chłopska” – przeznaczona dla wsi, „Myśl Młodych” – przeznaczone dla młodzieży, „Dekada”, codzienny biuletyn informacyjny „Iskra”)<ref>Stanisława Lewandowska, Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982, s. 106-108.</ref>.
⚫
W kwietniu 1941 Związek „Wolność i Lud” został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem 1942 doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z [[Armia Krajowa|AK]] doprowadziło do przejścia prawie całej „dywersji” ZSP do AK. W rezultacie pion wojskowy trzeba było organizować niemal od początku. 12 października 1942 odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe „Zew”, nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK. Na czele Komendy Oddziałów Szturmowych stali R. Galicz, a następnie por. J. Złotowski. Według koncepcji kierownictwa ZSP Oddziały Szturmowe miały wykonywać zadania o charakterze wywiadowczym, dywersyjnym i likwidacyjnym. Składały się one z brygad szturmowych, które z kolei dzieliły się na 3 „trójki”: wywiadowczą, dywersyjną i likwidacyjną<ref>Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422.</ref>.

⚫
ZSP prowadził także szeroką działalność wydawniczo-propagandową (pisma konspiracyjne: „Akcja”, a od [[1941]] „Sprawa”, „Czyn”, „Sprawa Chłopska” – przeznaczona dla wsi, „Myśl Młodych” – przeznaczone dla młodzieży, „Dekada”, codzienny biuletyn informacyjny „Iskra”)<ref>Stanisława Lewandowska, Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982, s. 106-108.</ref>.

⚫
W listopadzie 1942 ZSP współtworzył [[Patriotyczny Front Lewicy Polskiej]]. W 1943 powstał „Program ZSP”, którego główne tezy były następujące:


⚫
W listopadzie 1942 r. ZSP współtworzył [[Patriotyczny Front Lewicy Polskiej]]. W 1943 r. powstał „Program ZSP”, którego główne tezy były następujące:
* powojenny ustrój polityczny Polski Ludowej będzie się opierał na związku samodzielnych, wolnych gmin,
* powojenny ustrój polityczny Polski Ludowej będzie się opierał na związku samodzielnych, wolnych gmin,
* państwo będzie stanowiło federację korporacji gospodarczych, kulturalnych i terytorialnych, realizującą władzę społeczeństwa, a nie władzę nad społeczeństwem,
* państwo będzie stanowiło [[Federacja|federację]] korporacji gospodarczych, kulturalnych i terytorialnych, realizującą władzę społeczeństwa, a nie władzę nad społeczeństwem,
* administrację państwową zastąpią delegaci wybrani przez samorządy pracownicze,
* administrację państwową zastąpią delegaci wybrani przez [[Samorząd pracowniczy|samorządy pracownicze]],
* zniszczenie [[kapitalizm]]u doprowadzi do powstania wolnościowego [[socjalizm]]u, gwarantującego dobrobyt całemu społeczeństwu,
* zniszczenie [[kapitalizm]]u doprowadzi do powstania [[Socjalizm wolnościowy|wolnościowego socjalizmu]], gwarantującego dobrobyt całemu społeczeństwu,
* zachowanie przedwojennych granic na wschodzie i stworzenie nowych opartych na [[Odra|Odrze]] i [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] na zachodzie.
* zachowanie przedwojennych granic na wschodzie i stworzenie nowych opartych na [[Odra|Odrze]] i [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] na zachodzie.
* idea stworzenia wspólnoty słowiańskiej w [[Europa|Europie]] Środkowej<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 30-44.</ref>.
* idea stworzenia wspólnoty słowiańskiej w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]]<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 30-44.</ref>.


=== Powstanie Warszawskie ===
Podczas [[powstanie warszawskie|Powstania Warszawskiego]] na [[Stare Miasto w Warszawie|Starym Mieście]] walczyła [[104 Kompania Syndykalistów]] pod dowództwem ppor. [[Kazimierz Puczyński (hydrotechnik)|Kazimierza Puczyńskiego]] ps. „Wroński”, a w [[Śródmieście|Śródmieściu]] – tzw. [[Brygada Syndykalistyczna]] pod dowództwem [[Edward Wołonciej-Czemier|Edwarda Wołoncieja-Czemiera]] formalnie związana z [[Syndykalistyczny Porozumienie Powstańcze|Syndykalistycznym Porozumieniem Powstańczym]], a nie ZSP.
Podczas [[powstanie warszawskie|Powstania Warszawskiego]] na [[Stare Miasto w Warszawie|Starym Mieście]] walczyła [[104 Kompania Syndykalistów]] pod dowództwem ppor. [[Kazimierz Puczyński (hydrotechnik)|Kazimierza Puczyńskiego]] ps. „Wroński”, a w [[Śródmieście|Śródmieściu]] – tzw. [[Brygada Syndykalistyczna]] pod dowództwem [[Edward Wołonciej-Czemier|Edwarda Wołoncieja-Czemiera]] formalnie związana z [[Syndykalistyczny Porozumienie Powstańcze|Syndykalistycznym Porozumieniem Powstańczym]], a nie ZSP.


=== Schyłek wojny ===
W lutym 1944 r. ZSP współtworzyło [[Centralizacja Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych|Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych]]. Z inicjatywy ZSP zaczęły powstawać wówczas (głównie w Warszawie i na Kielecczyźnie) liczne komitety fabryczne, będące konspiracyjną namiastką związków zawodowych. We wrześniu 1944 r. ZSP uznał [[Krajowa Rada Narodowa|Krajową Radę Narodową]] i [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego]]. W zamian komuniści podpisali wspólną deklarację (nie zrealizowaną), która miała oddawać po zakończeniu wojny zarządzanie przemysłem w ręce związków zawodowych, a z Krajowej Rady Związków Zawodowych uczynić najwyższy organ polityki gospodarczej w państwie. ZSP oficjalnie nigdy nie została rozwiązana, jednak po [[1945]] r. nie podjęła dalszej działalności. Niektóre z osób z dawnego ZSP po wyzwoleniu włączyły się w odbudowę ruchu spółdzielczego<ref>Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38.</ref>.
W lutym 1944 ZSP współtworzyło [[Centralizacja Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych|Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych]]. Z inicjatywy ZSP zaczęły powstawać wówczas (głównie w Warszawie i na Kielecczyźnie) liczne komitety fabryczne, będące konspiracyjną namiastką związków zawodowych. We wrześniu 1944 ZSP uznał [[Krajowa Rada Narodowa|Krajową Radę Narodową]] i [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego]]. W zamian komuniści podpisali wspólną deklarację (nie zrealizowaną), która miała oddawać po zakończeniu wojny zarządzanie przemysłem w ręce związków zawodowych, a z Krajowej Rady Związków Zawodowych uczynić najwyższy organ polityki gospodarczej w państwie. ZSP oficjalnie nigdy nie została rozwiązana, jednak po 1945 nie podjęła dalszej działalności. Niektóre z osób z dawnego ZSP po wyzwoleniu włączyły się w odbudowę [[Ruch spółdzielczy|ruchu spółdzielczego]]<ref>Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38.</ref>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 21:40, 6 wrz 2019

Związek Syndykalistów Polskich (ZSP) – polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna o charakterze syndykalistycznym, działająca od kwietnia 1941 do 1945.

Historia

"Wolność i Lud"

21 października 1939 powstał w Warszawie Związek „Wolność i Lud”, bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym, jak: Związek Patriotyczny, Związek Związków Zawodowych, Polski Związek Zachodni, Światowy Związek Polaków z Zagranicy, Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej, Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S. Żeromskiego oraz kilku mniejszych lewicowych i syndykalistycznych grup. Wśród założycieli byli m.in. prof. Kazimierz Zakrzewski, Jerzy Szurig, Stanisław Bukowiecki, Stefan Szwedowski, L. Bigosiński, Stefan Kapuściński. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, Roman Galicz i por. Jerzy Złotowski ps. „Poręba”. Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji „Kujmy broń”[1].

W grudniu 1939 utworzono własne oddziały bojowe pod nazwą Polskie Oddziały Syndykalistyczne „Wolność i Lud” (od 2 stycznia 1940 Oddziały Sabotażowo-Szturmowe), których komendantem został S. Kapuściński. Podlegały one bezpośrednio Komendantowi Głównemu. Ich zadaniem było prowadzenie bieżącej walki w formie głównie działań sabotażowo-dywersyjnych. Składały się one z głęboko zakonspirowanych „trójek” i „piątek” dywersyjnych. Ich członkom nie wolno było brać udziału w żadnych innych wojskowych i cywilnych komórkach ZSP i wykonywać innych prac organizacyjnych. Pion wojskowy ZSP współpracował blisko ze Związkiem Walki Zbrojnej, prowadząc także początkowo akcje małego sabotażu w ramach grupy „Wawer”. ZSP należał do organizacji, które w nomenklaturze ZWZ określano jako scalone II stopnia, czyli podporządkowane jedynie na szczeblu dowodzenia. Rozmowy w sprawie wojskowej współpracy prowadzili S. Szwedowski z ramienia KC ZSP i Franciszek Niepokólczycki, szef Związku Odwetu, jako przedstawiciel ZWZ. Współdziałanie to było określane było w 1941 przez KG ZWZ jako lojalne.

Związek Syndykalistów Polskich

W kwietniu 1941 Związek „Wolność i Lud” został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem 1942 doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z AK doprowadziło do przejścia prawie całej „dywersji” ZSP do AK. W rezultacie pion wojskowy trzeba było organizować niemal od początku. 12 października 1942 odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe „Zew”, nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK. Na czele Komendy Oddziałów Szturmowych stali R. Galicz, a następnie por. J. Złotowski. Według koncepcji kierownictwa ZSP Oddziały Szturmowe miały wykonywać zadania o charakterze wywiadowczym, dywersyjnym i likwidacyjnym. Składały się one z brygad szturmowych, które z kolei dzieliły się na 3 „trójki”: wywiadowczą, dywersyjną i likwidacyjną[2].

ZSP prowadził także szeroką działalność wydawniczo-propagandową (pisma konspiracyjne: „Akcja”, a od 1941 „Sprawa”, „Czyn”, „Sprawa Chłopska” – przeznaczona dla wsi, „Myśl Młodych” – przeznaczone dla młodzieży, „Dekada”, codzienny biuletyn informacyjny „Iskra”)[3].

W listopadzie 1942 ZSP współtworzył Patriotyczny Front Lewicy Polskiej. W 1943 powstał „Program ZSP”, którego główne tezy były następujące:

  • powojenny ustrój polityczny Polski Ludowej będzie się opierał na związku samodzielnych, wolnych gmin,
  • państwo będzie stanowiło federację korporacji gospodarczych, kulturalnych i terytorialnych, realizującą władzę społeczeństwa, a nie władzę nad społeczeństwem,
  • administrację państwową zastąpią delegaci wybrani przez samorządy pracownicze,
  • zniszczenie kapitalizmu doprowadzi do powstania wolnościowego socjalizmu, gwarantującego dobrobyt całemu społeczeństwu,
  • zachowanie przedwojennych granic na wschodzie i stworzenie nowych opartych na Odrze i Bałtyku na zachodzie.
  • idea stworzenia wspólnoty słowiańskiej w Europie Środkowej[4].

Powstanie Warszawskie

Podczas Powstania Warszawskiego na Starym Mieście walczyła 104 Kompania Syndykalistów pod dowództwem ppor. Kazimierza Puczyńskiego ps. „Wroński”, a w Śródmieściu – tzw. Brygada Syndykalistyczna pod dowództwem Edwarda Wołoncieja-Czemiera formalnie związana z Syndykalistycznym Porozumieniem Powstańczym, a nie ZSP.

Schyłek wojny

W lutym 1944 ZSP współtworzyło Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych. Z inicjatywy ZSP zaczęły powstawać wówczas (głównie w Warszawie i na Kielecczyźnie) liczne komitety fabryczne, będące konspiracyjną namiastką związków zawodowych. We wrześniu 1944 ZSP uznał Krajową Radę Narodową i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. W zamian komuniści podpisali wspólną deklarację (nie zrealizowaną), która miała oddawać po zakończeniu wojny zarządzanie przemysłem w ręce związków zawodowych, a z Krajowej Rady Związków Zawodowych uczynić najwyższy organ polityki gospodarczej w państwie. ZSP oficjalnie nigdy nie została rozwiązana, jednak po 1945 nie podjęła dalszej działalności. Niektóre z osób z dawnego ZSP po wyzwoleniu włączyły się w odbudowę ruchu spółdzielczego[5].

Przypisy

  1. ↑ Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427.
  2. ↑ Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422.
  3. ↑ Stanisława Lewandowska, Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982, s. 106-108.
  4. ↑ Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 30-44.
  5. ↑ Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Związek_Syndykalistów_Polskich&oldid=57424289”