Toyen: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Jrmo (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
14 875 edycji
m kat.
m źródła/przypisy:odn:drobne techniczne
Linia 31: Linia 31:
== Życiorys ==
== Życiorys ==
[[Plik:StyrskyToyenDeka1929.jpg|mały|Štyrský i Toyen w maskach, przy pracy z farbami „Deka”, 1929]]
[[Plik:StyrskyToyenDeka1929.jpg|mały|Štyrský i Toyen w maskach, przy pracy z farbami „Deka”, 1929]]
Urodziła się jako Marie Čermínová 21 września 1902 w [[Smíchov]]ie (dzisiejszej dzielnicy Pragi), w rodzinie listonosza{{r|archiv}}. W wieku szesnastu lat opuściła rodzinę, prawdopodobnie ze względu na swoje poglądy [[anarchizm|anarchistyczne]]{{Odn|de Haan|2006|s=580}}, w tym okresie przyjęła także pseudonim Toyen, pod którym występowała do końca życia{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Możliwe, że pseudonim pochodził od francuskiego słowa ''citoyen'' (pol. „obywatel”){{Odn|Huebner|s=65}}. W latach 1919–1922 studiowała w Szkole Sztuki Stosowanej (''Umělecko-průmyslová škola v Praze''), w pracowni malarskiej Emanuela Dítě. Latem 1922, podczas pobytu na wyspie [[Korčula]], poznała malarza i pisarza [[Jindřich Štyrský|Jindřicha Štyrskiego]] (1899–1942), z którym związała się artystycznie aż do jego śmierci, wspólnie tworząc wiele wystaw w Czechach i za granicą. W 1923 razem dołączyli do radykalnej grupy awangardowej [[Devětsil]]{{Odn|de Haan|2006|s=580}}. W latach 1925–1929 mieszkała w Paryżu; jej pierwszą wystawę indywidualną we Francji opatrzył wstępem [[Philippe Soupault]]{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Z początku malowała pod wpływem [[kubizm]]u i [[Puryzm (kierunek w malarstwie)|puryzmu]], lecz szybko nawiązała do poetyki [[Prymitywizm (sztuka)|prymitywizmu]], malując w połowie lat 20. serię obrazów przedstawiających egzotyczne i cyrkowe tematy, stylistycznie przypominające prace [[Henri Rousseau]], którego ceniła. Od 1925 wraz z Štyrskim zaczęła projektować okładki dla publikacji wielu znaczących pisarzy i krytyków w czeskim wydawnictwie Odeon{{Odn|de Haan|2006|s=580}}; ich projekty łączyły fotomontaż z abstrakcją. Wspólnie ogłosili także manifest nowego nurtu w malarstwie: [[artyficjelizm]]u{{Odn|de Haan|2006|s=581}}.
Urodziła się jako Marie Čermínová 21 września 1902 w [[Smíchov]]ie (dzisiejszej dzielnicy Pragi), w rodzinie listonosza{{r|archiv}}. W wieku szesnastu lat opuściła rodzinę, prawdopodobnie ze względu na swoje poglądy [[anarchizm|anarchistyczne]]{{Odn|de Haan|2006|s=580}}, w tym okresie przyjęła także pseudonim Toyen, pod którym występowała do końca życia{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Możliwe, że pseudonim pochodził od francuskiego słowa ''citoyen'' (pol. „obywatel”){{Odn|Huebner|2016|s=65}}. W latach 1919–1922 studiowała w Szkole Sztuki Stosowanej (''Umělecko-průmyslová škola v Praze''), w pracowni malarskiej Emanuela Dítě. Latem 1922, podczas pobytu na wyspie [[Korčula]], poznała malarza i pisarza [[Jindřich Štyrský|Jindřicha Štyrskiego]] (1899–1942), z którym związała się artystycznie aż do jego śmierci, wspólnie tworząc wiele wystaw w Czechach i za granicą. W 1923 razem dołączyli do radykalnej grupy awangardowej [[Devětsil]]{{Odn|de Haan|2006|s=580}}. W latach 1925–1929 mieszkała w Paryżu; jej pierwszą wystawę indywidualną we Francji opatrzył wstępem [[Philippe Soupault]]{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Z początku malowała pod wpływem [[kubizm]]u i [[Puryzm (kierunek w malarstwie)|puryzmu]], lecz szybko nawiązała do poetyki [[Prymitywizm (sztuka)|prymitywizmu]], malując w połowie lat 20. serię obrazów przedstawiających egzotyczne i cyrkowe tematy, stylistycznie przypominające prace [[Henri Rousseau]], którego ceniła. Od 1925 wraz z Štyrskim zaczęła projektować okładki dla publikacji wielu znaczących pisarzy i krytyków w czeskim wydawnictwie Odeon{{Odn|de Haan|2006|s=580}}; ich projekty łączyły fotomontaż z abstrakcją. Wspólnie ogłosili także manifest nowego nurtu w malarstwie: [[artyficjelizm]]u{{Odn|de Haan|2006|s=581}}.


Toyen nosiła często męski strój, przypominający jej ubrania z czasów, gdy pracowała w fabryce; mówiąc o sobie, używała męskich końcówek, a jej nieodmienialny pseudonim dodatkowo utrudniał określenie płci, do czego nawiązał [[Adolf Hoffmeister]] w satyrycznej ilustracji pod tytułem ''Ten-Ta-To-yen'' (1930){{Odn|Huebner|s=64, 71}}. Na początku lat 30. w jej malarstwie zaczęły pojawiać się tajemnicze obiekty, takie jak muszle, głazy czy sznury{{r|:0}}. W 1934 współzałożyła Grupę Surrealistyczną w Pradze. Rok później jej prace pokazano na Międzynarodowej Wystawie Surrealistów na [[Teneryfa|Teneryfie]]; od tego czasu – z wyjątkiem lat wojennych – brała udział w każdej wystawie surrealistów{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Podczas II wojny światowej udzieliła schronienia [[Jindřich Heisler|Jindřichowi Heislerowi]], artyście żydowskiego pochodzenia, z którym w 1947 wyjechała na stałe do Paryża. W 2005 powstał film o ich przyjaźni w reżyserii [[Jan Němec|Jana Němeca]]{{Odn|Hames|s=159-160}}. W Paryżu należała do grupy surrealistycznej [[André Breton]]a{{r|:0}}, z którym łączyła ją przyjaźń{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Zmarła 9 listopada 1980 w Paryżu{{r|:0}}.
Toyen nosiła często męski strój, przypominający jej ubrania z czasów, gdy pracowała w fabryce; mówiąc o sobie, używała męskich końcówek, a jej nieodmienialny pseudonim dodatkowo utrudniał określenie płci, do czego nawiązał [[Adolf Hoffmeister]] w satyrycznej ilustracji pod tytułem ''Ten-Ta-To-yen'' (1930){{Odn|Huebner|2016|s=64, 71}}. Na początku lat 30. w jej malarstwie zaczęły pojawiać się tajemnicze obiekty, takie jak muszle, głazy czy sznury{{r|:0}}. W 1934 współzałożyła Grupę Surrealistyczną w Pradze. Rok później jej prace pokazano na Międzynarodowej Wystawie Surrealistów na [[Teneryfa|Teneryfie]]; od tego czasu – z wyjątkiem lat wojennych – brała udział w każdej wystawie surrealistów{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Podczas II wojny światowej udzieliła schronienia [[Jindřich Heisler|Jindřichowi Heislerowi]], artyście żydowskiego pochodzenia, z którym w 1947 wyjechała na stałe do Paryża. W 2005 powstał film o ich przyjaźni w reżyserii [[Jan Němec|Jana Němeca]]{{Odn|Hames|2010|s=159–160}}. W Paryżu należała do grupy surrealistycznej [[André Breton]]a{{r|:0}}, z którym łączyła ją przyjaźń{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Zmarła 9 listopada 1980 w Paryżu{{r|:0}}.


Zafascynowana dziełami markiza [[Donatien-Alphonse-François de Sade|de Sade]], wielokrotnie malowała ruiny jego posiadłości w [[Lacoste (Vaucluse)|Lacoste]]{{r|ox}}. Choć znana jest głównie dzięki malarstwu, tworzyła także cykle rysunków i [[kolaż]]e{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Niektóre prace Toyen mają charakter otwarcie [[Erotyka (sztuka)|erotyczny]]{{Odn|Huebner|s=72}}.
Zafascynowana dziełami markiza [[Donatien-Alphonse-François de Sade|de Sade]], wielokrotnie malowała ruiny jego posiadłości w [[Lacoste (Vaucluse)|Lacoste]]{{r|ox}}. Choć znana jest głównie dzięki malarstwu, tworzyła także cykle rysunków i [[kolaż]]e{{Odn|Rosemont|1998|s=80}}. Niektóre prace Toyen mają charakter otwarcie [[Erotyka (sztuka)|erotyczny]]{{Odn|Huebner|2016|s=72}}.


== Wybrane wystawy ==
== Wybrane wystawy ==
Linia 60: Linia 60:
== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę|odn={{odn/id|de Haan|2006}}|nazwisko=|imię=|tytuł=Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries|rok=2006|wydawca=Central European University Press|miejsce=|strony=|isbn=9637326391|inni=Francisca de Haan, Krassimira Daskalova, Anna Loutfi (red.)|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=hsgQjbgBOAkC&pg=PA580&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEIKTAA#v=onepage&q=toyen&f=false|rozdział=Toyen (born Marie Čermínová) (1902-1980)|język=en}}
* {{Cytuj książkę|odn={{odn/id|de Haan|2006}}|nazwisko=|imię=|tytuł=Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries|rok=2006|wydawca=Central European University Press|miejsce=|strony=|isbn=9637326391|inni=Francisca de Haan, Krassimira Daskalova, Anna Loutfi (red.)|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=hsgQjbgBOAkC&pg=PA580&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEIKTAA#v=onepage&q=toyen&f=false|rozdział=Toyen (born Marie Čermínová) (1902-1980)|język=en}}
*{{Cytuj książkę|nazwisko=Hames|imię=Peter|tytuł=Czech and Slovak Cinema|rok=2010|wydawca=Edinburgh University Press|miejsce=|strony=|isbn=0748686835|rozdział=The AvantGarde|język=en}}
*{{Cytuj książkę|odn=tak|nazwisko=Hames|imię=Peter|tytuł=Czech and Slovak Cinema|rok=2010|wydawca=Edinburgh University Press|miejsce=|strony=|isbn=0748686835|rozdział=The AvantGarde|język=en}}
*{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|tytuł=Czech Feminisms: Perspectives on Gender in East Central Europe|rok=2016|wydawca=Indiana University Press|miejsce=|strony=|isbn=0253021936|rozdział=The Czech 1930s through Toyen|inni=Iveta Jusová, Jiřina Šiklová (red.)|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=fLH-DAAAQBAJ&pg=PA71&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEIPDAD#v=onepage&q=toyen&f=false|nazwisko r=Huebner|imię r=Karla|język=en}}
*{{Cytuj książkę|odn=tak|nazwisko=|imię=|tytuł=Czech Feminisms: Perspectives on Gender in East Central Europe|rok=2016|wydawca=Indiana University Press|miejsce=|strony=|isbn=0253021936|rozdział=The Czech 1930s through Toyen|inni=Iveta Jusová, Jiřina Šiklová (red.)|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=fLH-DAAAQBAJ&pg=PA71&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEIPDAD#v=onepage&q=toyen&f=false|nazwisko r=Huebner|imię r=Karla|język=en}}
*{{Cytuj książkę|odn={{odn/id|Rosemont|1998}}|nazwisko=|imię=|tytuł=Surrealist Women. An International Anthology|rok=1998|wydawca=A&C Black|miejsce=|strony=|isbn=0485300885|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=dxoIIb31pYYC&pg=PA80&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEINjAC#v=onepage&q=toyen&f=false|rozdział=Toyen|inni=Penelope Rosemont (red.)|język=en}}
*{{Cytuj książkę|odn={{odn/id|Rosemont|1998}}|nazwisko=|imię=|tytuł=Surrealist Women. An International Anthology|rok=1998|wydawca=A&C Black|miejsce=|strony=|isbn=0485300885|adres rozdziału=https://books.google.pl/books?id=dxoIIb31pYYC&pg=PA80&dq=toyen&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj77KHniZ7lAhXMUJoKHdMHA5EQ6AEINjAC#v=onepage&q=toyen&f=false|rozdział=Toyen|inni=Penelope Rosemont (red.)|język=en}}
{{ka}}
{{ka}}

Wersja z 08:12, 22 lis 2019

Toyen
ilustracja
Imię i nazwisko

Marie Čermínová

Data i miejsce urodzenia

21 września 1902
Praga

Data i miejsce śmierci

9 listopada 1980
Paryż

Narodowość

czeska

Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons

Toyen, właśc. Marie Čermínová (ur. 21 września 1902 w Pradze, zm. 9 listopada 1980 w Paryżu) – czesko-francuska malarka awangardowa, przedstawicielka surrealizmu.

Życiorys

Štyrský i Toyen w maskach, przy pracy z farbami „Deka”, 1929

Urodziła się jako Marie Čermínová 21 września 1902 w Smíchovie (dzisiejszej dzielnicy Pragi), w rodzinie listonosza[1]. W wieku szesnastu lat opuściła rodzinę, prawdopodobnie ze względu na swoje poglądy anarchistyczne[2], w tym okresie przyjęła także pseudonim Toyen, pod którym występowała do końca życia[3]. Możliwe, że pseudonim pochodził od francuskiego słowa citoyen (pol. „obywatel”)[4]. W latach 1919–1922 studiowała w Szkole Sztuki Stosowanej (Umělecko-průmyslová škola v Praze), w pracowni malarskiej Emanuela Dítě. Latem 1922, podczas pobytu na wyspie Korčula, poznała malarza i pisarza Jindřicha Štyrskiego (1899–1942), z którym związała się artystycznie aż do jego śmierci, wspólnie tworząc wiele wystaw w Czechach i za granicą. W 1923 razem dołączyli do radykalnej grupy awangardowej Devětsil[2]. W latach 1925–1929 mieszkała w Paryżu; jej pierwszą wystawę indywidualną we Francji opatrzył wstępem Philippe Soupault[3]. Z początku malowała pod wpływem kubizmu i puryzmu, lecz szybko nawiązała do poetyki prymitywizmu, malując w połowie lat 20. serię obrazów przedstawiających egzotyczne i cyrkowe tematy, stylistycznie przypominające prace Henri Rousseau, którego ceniła. Od 1925 wraz z Štyrskim zaczęła projektować okładki dla publikacji wielu znaczących pisarzy i krytyków w czeskim wydawnictwie Odeon[2]; ich projekty łączyły fotomontaż z abstrakcją. Wspólnie ogłosili także manifest nowego nurtu w malarstwie: artyficjelizmu[5].

Toyen nosiła często męski strój, przypominający jej ubrania z czasów, gdy pracowała w fabryce; mówiąc o sobie, używała męskich końcówek, a jej nieodmienialny pseudonim dodatkowo utrudniał określenie płci, do czego nawiązał Adolf Hoffmeister w satyrycznej ilustracji pod tytułem Ten-Ta-To-yen (1930)[6]. Na początku lat 30. w jej malarstwie zaczęły pojawiać się tajemnicze obiekty, takie jak muszle, głazy czy sznury1=:0. W 1934 współzałożyła Grupę Surrealistyczną w Pradze. Rok później jej prace pokazano na Międzynarodowej Wystawie Surrealistów na Teneryfie; od tego czasu – z wyjątkiem lat wojennych – brała udział w każdej wystawie surrealistów[3]. Podczas II wojny światowej udzieliła schronienia Jindřichowi Heislerowi, artyście żydowskiego pochodzenia, z którym w 1947 wyjechała na stałe do Paryża. W 2005 powstał film o ich przyjaźni w reżyserii Jana Němeca[7]. W Paryżu należała do grupy surrealistycznej André Bretona1=:0, z którym łączyła ją przyjaźń[3]. Zmarła 9 listopada 1980 w Paryżu1=:0.

Zafascynowana dziełami markiza de Sade, wielokrotnie malowała ruiny jego posiadłości w Lacoste[8]. Choć znana jest głównie dzięki malarstwu, tworzyła także cykle rysunków i kolaże[3]. Niektóre prace Toyen mają charakter otwarcie erotyczny[9].

Wybrane wystawy

  • 1934: Międzynarodowa Wystawa Surrealistów, Teneryfa[3]
  • 1994–1995: A century of Artists Books, Museum of Modern Art, Nowy Jork1=:1
  • 2013–2014: Designing Modern Women 1890–1990, Museum of Modern Art, Nowy Jork1=:1
  • 2015: Vidím, neboť je noc, Museum Kampa, Praga[10]
  • 2018–2019: 1918–1938: Pierwsza Republika Czechosłowacka, Galeria Narodowa w Pradze[11]
  • 2019: Czas przełomu. Sztuka awangardy w Europie Środkowej 1908–1928, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków[12]
  • 2019: Toyen „U Zlatého slunce“, Galerie Moderna, Praga[13]

Przypisy

  1. ↑ Archivní katalog [online], katalog.ahmp.cz [dostęp 2019-10-15] (cz.).
  2. ↑ a b c de Haan 2006 ↓, s. 580.
  3. ↑ a b c d e f Rosemont 1998 ↓, s. 80.
  4. ↑ Huebner 2016 ↓, s. 65.
  5. ↑ de Haan 2006 ↓, s. 581.
  6. ↑ Huebner 2016 ↓, s. 64, 71.
  7. ↑ Hames 2010 ↓, s. 159–160.
  8. ↑ Toyen, Oxford Reference, DOI: 10.1093/oi/authority.20110803105130887 [dostęp 2019-10-15] (ang.).
  9. ↑ Huebner 2016 ↓, s. 72.
  10. ↑ Česká, Vidím, neboť je noc. Je to yen surrealismus [online], ČT24 - Nejdůvěryhodnější zpravodajský web v ČR - Česká televize [dostęp 2019-10-15] (cz.).
  11. ↑ 1918–1938: Pierwsza Republika Czechosłowacka – wystawa w Galerii Narodowej w Pradze [online] [dostęp 2019-10-15] (pol.).
  12. ↑ Czas przełomu. Sztuka awangardy w Europie Środkowej 1908–1928 [online], mck.krakow.pl [dostęp 2019-10-15] (pol.).
  13. ↑ Výstava [online], Galerie Moderna [dostęp 2019-10-15] (cz.).
Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „:0”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
BŁĄD PRZYPISÓW

Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „:1”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
BŁĄD PRZYPISÓW

Bibliografia

  • Toyen (born Marie Čermínová) (1902-1980). W: Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries. Francisca de Haan, Krassimira Daskalova, Anna Loutfi (red.). Central European University Press, 2006. ISBN 963-7326-39-1. (ang.).
  • The AvantGarde. W: Peter Hames: Czech and Slovak Cinema. Edinburgh University Press, 2010. ISBN 0-7486-8683-5. (ang.).
  • Karla Huebner: The Czech 1930s through Toyen. W: Czech Feminisms: Perspectives on Gender in East Central Europe. Iveta Jusová, Jiřina Šiklová (red.). Indiana University Press, 2016. ISBN 0-253-02193-6. (ang.).
  • Toyen. W: Surrealist Women. An International Anthology. Penelope Rosemont (red.). A&C Black, 1998. ISBN 0-485-30088-5. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Toyen&oldid=58059606”