Piastr: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Bot: Przenoszę linki interwiki (1) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:Q17074907 |
m Błędy interpunkcji i ortograf |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:French Indochina Piastre 1885.jpg|250px|thumb|right|Piastr z Indochin Francuskich, 1885]] |
[[Plik:French Indochina Piastre 1885.jpg|250px|thumb|right|Piastr z Indochin Francuskich, 1885]] |
||
'''Piastr''', '''piaster''', '''piastra''' ([[język włoski|wł.]] ''piastra'' |
'''Piastr''', '''piaster''', '''piastra''' ([[język włoski|wł.]] ''piastra'' „cienka metalowa blaszka” od [[język grecki|gr.]] ''émplastron'' „tynk”)<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.slownik-online.pl/kopalinski/D48C0433625A2C06C125657D0005A4F0.php|tytuł=„Piastr” w słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego|data dostępu=31.10.2010|autor=|opublikowany=|język=}}</ref> – [[moneta]] używana w kilku krajach [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]], współcześnie tamtejsza [[Waluta|jednostka monetarna]], spotykana tam także pod nazwami ''gurusz, kurusz, kirsz''. Piastrami nazywano też [[dolar hiszpański|hiszpańskie dolary]]. Była to także nazwa waluty [[Indochiny Francuskie|Indochin Francuskich]] i grubych monet bitych na [[Daleki Wschód|Dalekim Wschodzie]]. |
||
Piastr pojawił się w 1687<ref>Wcześniej, bo już w 1624, rozpowszechniła ją w [[Azja|Azji]] Duńska Kompania Wschodnioindyjska.</ref> w [[Imperium Osmańskie|imperium osmańskim]] jako srebrna moneta (odpowiadająca [[talar]]owi) zwana ''gurusz''<ref>Inaczej: ''kuruş, girsh, guerche, qirsh'', nazwa pochodzi od [[grosz]]a europejskiego (od [[język włoski|włoskiego]] ''grosso'') i wymieniana była już w XV wieku</ref> o wadze początkowo 19,24 g, równa 40 [[para (moneta)|para]]. Ulegał szybkiej [[dewaluacja|dewaluacji]], stając się monetą [[Bilon (moneta)|bilonową]] (w 1810 roku ważył już tylko 4,65 g). Od 1908 piastr równy był 1/100 [[lira turecka|funta tureckiego]] (liry tureckiej), a bito go w [[Turcja|Turcji]] do 1928 (do 1981 bito jego wielokrotności w złocie)<ref>Gurusz przestał być w praktyce używany ze względu na jego znikomą wartość.</ref>. Od 2005 kurusz stanowi 1/100 [[lira turecka|liry tureckiej]]. |
Piastr pojawił się w 1687<ref>Wcześniej, bo już w 1624, rozpowszechniła ją w [[Azja|Azji]] Duńska Kompania Wschodnioindyjska.</ref> w [[Imperium Osmańskie|imperium osmańskim]] jako srebrna moneta (odpowiadająca [[talar]]owi) zwana ''gurusz''<ref>Inaczej: ''kuruş, girsh, guerche, qirsh'', nazwa pochodzi od [[grosz]]a europejskiego (od [[język włoski|włoskiego]] ''grosso'') i wymieniana była już w XV wieku</ref> o wadze początkowo 19,24 g, równa 40 [[para (moneta)|para]]. Ulegał szybkiej [[dewaluacja|dewaluacji]], stając się monetą [[Bilon (moneta)|bilonową]] (w 1810 roku ważył już tylko 4,65 g). Od 1908 piastr równy był 1/100 [[lira turecka|funta tureckiego]] (liry tureckiej), a bito go w [[Turcja|Turcji]] do 1928 (do 1981 bito jego wielokrotności w złocie)<ref>Gurusz przestał być w praktyce używany ze względu na jego znikomą wartość.</ref>. Od 2005 kurusz stanowi 1/100 [[lira turecka|liry tureckiej]]. |
||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
* [[Arabia Saudyjska|Arabii Saudyjskiej]] (wartość do 1960 1/22 [[rial saudyjski|riala saudyjskiego]]<ref>Przed upowszechnieniem się na Bliskim Wschodzie [[talar Marii Teresy|talarów lewantyńskich]] rial był wart 20 kirszy, jednak zrównanie wartości riala z wartością większego odeń talara Marii Teresy (wartego 22 kirsze) spowodowało, że odtąd tyle wynosiła wartość także jednego riala.</ref>, a od 1960 1/20 riala)<ref>Od 1963 rial dzieli się na 100 [[halala|halali]], niemniej monety mają wciąż oznaczenia zarówno w halalach jak i w kirszach.</ref> |
* [[Arabia Saudyjska|Arabii Saudyjskiej]] (wartość do 1960 1/22 [[rial saudyjski|riala saudyjskiego]]<ref>Przed upowszechnieniem się na Bliskim Wschodzie [[talar Marii Teresy|talarów lewantyńskich]] rial był wart 20 kirszy, jednak zrównanie wartości riala z wartością większego odeń talara Marii Teresy (wartego 22 kirsze) spowodowało, że odtąd tyle wynosiła wartość także jednego riala.</ref>, a od 1960 1/20 riala)<ref>Od 1963 rial dzieli się na 100 [[halala|halali]], niemniej monety mają wciąż oznaczenia zarówno w halalach jak i w kirszach.</ref> |
||
* [[Syria|Syrii]] (wartość 1/100 [[funt syryjski|funta syryjskiego]]) |
* [[Syria|Syrii]] (wartość 1/100 [[funt syryjski|funta syryjskiego]]) |
||
* [[Jordania|Jordanii]] (wartość 1/100 [[dinar jordański|dinara jordańskiego]], 1/10 [[dirham]] |
* [[Jordania|Jordanii]] (wartość 1/100 [[dinar jordański|dinara jordańskiego]], 1/10 [[dirham|dirhama]] i 10 [[fil]]ów) |
||
* [[Liban]]ie (wartość 1/100 [[funt libański|funta libańskiego]])<ref>Ze względu na utratę wartości spowodowaną przez [[inflacja|inflację]] używane są tam jedynie funty.</ref> |
* [[Liban]]ie (wartość 1/100 [[funt libański|funta libańskiego]])<ref>Ze względu na utratę wartości spowodowaną przez [[inflacja|inflację]] używane są tam jedynie funty.</ref> |
||
* [[Sudan Południowy|Sudanie Południowym]] (wartość 1/100 [[Funt południowosudański|funta południowosudańskiego]]) |
* [[Sudan Południowy|Sudanie Południowym]] (wartość 1/100 [[Funt południowosudański|funta południowosudańskiego]]) |
||
Wersja z 17:38, 3 wrz 2020
Piastr, piaster, piastra (wł. piastra „cienka metalowa blaszka” od gr. émplastron „tynk”)[1] – moneta używana w kilku krajach Bliskiego Wschodu, współcześnie tamtejsza jednostka monetarna, spotykana tam także pod nazwami gurusz, kurusz, kirsz. Piastrami nazywano też hiszpańskie dolary. Była to także nazwa waluty Indochin Francuskich i grubych monet bitych na Dalekim Wschodzie.
Piastr pojawił się w 1687[2] w imperium osmańskim jako srebrna moneta (odpowiadająca talarowi) zwana gurusz[3] o wadze początkowo 19,24 g, równa 40 para. Ulegał szybkiej dewaluacji, stając się monetą bilonową (w 1810 roku ważył już tylko 4,65 g). Od 1908 piastr równy był 1/100 funta tureckiego (liry tureckiej), a bito go w Turcji do 1928 (do 1981 bito jego wielokrotności w złocie)[4]. Od 2005 kurusz stanowi 1/100 liry tureckiej.
Obecnie piastr (występuje także pod nazwą kirsz) używany jest jako drobna moneta w:
- Egipcie (od 1916, wartość 1/100 funta egipskiego i 10 milimów
- Sudanie (początkowo bity w czasie powstania Mahdiego w latach 1885–1898, wprowadzony ponownie w 1956 jako 1/100 funta sudańskiego, a od 1992 jako 1/100 dinara sudańskiego)[5]
- Arabii Saudyjskiej (wartość do 1960 1/22 riala saudyjskiego[6], a od 1960 1/20 riala)[7]
- Syrii (wartość 1/100 funta syryjskiego)
- Jordanii (wartość 1/100 dinara jordańskiego, 1/10 dirhama i 10 filów)
- Libanie (wartość 1/100 funta libańskiego)[8]
- Sudanie Południowym (wartość 1/100 funta południowosudańskiego)
Posługiwano się nim także w innych krajach:
- w Libii (1951–1971, wartość 1/100 funta libijskiego i 10 millemów)
- na Sycylii (1735, 1785-1799, wartość 12 tari)
- w brytyjskim Cyprze (1879–1949, wartość 1/180 funta cypryjskiego)
- w królestwie Hidżazu
Nazwę tę noszą także duże monety spotykane na Dalekim Wschodzie: bite ze srebra i złota w Annamie w latach 1820–1925 (waga 26-27,5 g) i ze srebra w Kambodży w 1860. W Indochinach Francuskich piastr równy był 100 centymom i używany był w latach 1885–1947.
Przypisy
- ↑ „Piastr” w słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego. [dostęp 31.10.2010].
- ↑ Wcześniej, bo już w 1624, rozpowszechniła ją w Azji Duńska Kompania Wschodnioindyjska.
- ↑ Inaczej: kuruş, girsh, guerche, qirsh, nazwa pochodzi od grosza europejskiego (od włoskiego grosso) i wymieniana była już w XV wieku
- ↑ Gurusz przestał być w praktyce używany ze względu na jego znikomą wartość.
- ↑ Od 2006 rząd Sudanu planuje ponowne wprowadzenie funta w miejsce dinara.
- ↑ Przed upowszechnieniem się na Bliskim Wschodzie talarów lewantyńskich rial był wart 20 kirszy, jednak zrównanie wartości riala z wartością większego odeń talara Marii Teresy (wartego 22 kirsze) spowodowało, że odtąd tyle wynosiła wartość także jednego riala.
- ↑ Od 1963 rial dzieli się na 100 halali, niemniej monety mają wciąż oznaczenia zarówno w halalach jak i w kirszach.
- ↑ Ze względu na utratę wartości spowodowaną przez inflację używane są tam jedynie funty.