Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa w Supraślu: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
→Historia: ikonostas, drukarnia, św. Jozefat Kuncewicz |
|||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Ufundowany na początku XVI wieku przez marszałka [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] [[Aleksander Chodkiewicz (wojewoda nowogródzki)|Aleksandra Chodkiewicza]] i [[prawosławie|prawosławnego]] biskupa [[Józef Sołtan|Józefa Sołtana]], a specjalny tomos sankcjonujący jego budowę wydał [[patriarcha Konstantynopola]] [[Joachim I (patriarcha Konstantynopola)|Joachim I]]. Akt erekcyjny został potwierdzony również przez [[król]]a [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]]. W [[1501]] roku powstała tu najpierw drewniana [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] pw. św. [[Jan Ewangelista|Jana Teologa]]. W dwa lata później rozpoczęto budowę cerkwi murowanej pw. Zwiastowania NMP. W [[1516]] roku wyświęcono cerkiew Błagowieszczeńską, później budynki monasteru wzbogaciły się o cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego, której integralną częścią były katakumby. Z biegiem lat stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym, m.in. ze względu na bogatą bibliotekę, która w [[1557]] roku liczyła już 200 pozycji, i rozwinięte kontakty z innymi ważnymi ośrodkami prawosławnymi, jak [[Athos|Góra Athos]] czy [[Ławra Pieczerska]], czego wyrazem było nadanie [[ihumen]]owi Sergiuszowi (1532-1565) tytułu [[Archimandryta|archimandryty]]. Odwiedzając monaster w [[1582]] roku patriarcha Serbii i Bułgarii Gabriel podnosi go do rangi "[[Ławra|Ławry]]" i nadaje archimandrycie Tymoteuszowi (1575-1590} [[Mitra (nakrycie głowy)|mitrę]]. Powracający z Moskwy [[patriarcha Konstantynopola]] [[Jeremiasz II Tranos|Jeremiasz II]] w [[1589]] roku przybył do Ławry supraskiej. |
Ufundowany na początku XVI wieku przez marszałka [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] [[Aleksander Chodkiewicz (wojewoda nowogródzki)|Aleksandra Chodkiewicza]] i [[prawosławie|prawosławnego]] biskupa [[Józef Sołtan|Józefa Sołtana]], a specjalny tomos sankcjonujący jego budowę wydał [[patriarcha Konstantynopola]] [[Joachim I (patriarcha Konstantynopola)|Joachim I]]. Akt erekcyjny został potwierdzony również przez [[król]]a [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]]. W [[1501]] roku powstała tu najpierw drewniana [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] pw. św. [[Jan Ewangelista|Jana Teologa]]. W dwa lata później rozpoczęto budowę cerkwi murowanej pw. Zwiastowania NMP. W [[1516]] roku wyświęcono cerkiew Błagowieszczeńską, później budynki monasteru wzbogaciły się o cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego, której integralną częścią były katakumby. Z biegiem lat stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym, m.in. ze względu na bogatą bibliotekę, która w [[1557]] roku liczyła już 200 pozycji, i rozwinięte kontakty z innymi ważnymi ośrodkami prawosławnymi, jak [[Athos|Góra Athos]] czy [[Ławra Pieczerska]], czego wyrazem było nadanie [[ihumen]]owi Sergiuszowi (1532-1565) tytułu [[Archimandryta|archimandryty]]. Odwiedzając monaster w [[1582]] roku patriarcha Serbii i Bułgarii Gabriel podnosi go do rangi "[[Ławra|Ławry]]" i nadaje archimandrycie Tymoteuszowi (1575-1590} [[Mitra (nakrycie głowy)|mitrę]]. Powracający z Moskwy [[patriarcha Konstantynopola]] [[Jeremiasz II Tranos|Jeremiasz II]] w [[1589]] roku przybył do Ławry supraskiej. |
||
Po śmierci metropolity Michała Rahozy w 1598 r., nowym metropolitą został [[Hipacy Pociej]], w związku z czym powstał problem kompetencyjny dotyczący zwierzchności nad klasztorem. Metropolita ogłosił, że klasztor zostaje przyłączony do Kościoła unickiego jednak mnisi i ich przełożony Hilarion Masalski zaprotestowali i uznali że się nie poddadzą jego jurysdykcji. Wobec tego metropolita Hipacy Pociej, będąc zarazem biskupem włodzimierskim i brzeskim, pozwał Hilariona Masalskiego do sądu za nieposłuszeństwo. Wyznaczono termin sądu, ale Masalski odmówił stawienia się przed sądem metropolitarnym, wobec tego metropolita Pociej poprosił króla Zygmunta III Wazę o interwencję i ten w 1602 r. wydał list okrężny, w którym zawiadomił o skazaniu Masalskiego na banicję za nieposłuszeństwo wobec metropolity. Pomimo tego Hilarion Masalski przez ponad rok pozostawał w Supraślu, do czasu gdy nowym przełożonym klasztoru oficjalnie został w 1603 roku Herasim Welikonejusz, od czasów którego rządów klasztor przestaje być prawosławny i przejmuje postanowienia Unii Brzeskiej. W tej sytuacji Masalski opuścił Supraśl, jednakże w 1607 roku zwrócił się do metropolity Pocieja z prośbą o jego interwencję u króla, aby ten cofnął list królewski o banicji, na którą to prośbę król Zygmunt III Waza odpowiedział pozytywnie i zezwolił na powrót Masalskiego do klasztoru, gdzie tenże przebywał do śmierci. W 1614 roku klasztor potwierdza przyjęcie Unii. [[Zakon Bazylianów Świętego Jozafata|Bazylianie]] rozbudowują kompleks klasztorny i rozwijają działalność wydawniczą, klasztor staje się znaczącym ośrodkiem kultury i oświaty. Następuje okres jego największego rozkwitu. W 1643 roku opat Szybiński zamówił do głównej świątyni nowy trzypoziomowy ikonostas ze zwieńczeniem, który wykonał w Gdańsku snycerz Andrzeja Modzelewskiego ikonostas. Było to jedno z najwybitniejszych, barokowych dzieł tego typu na obszarze całego Podlasia<ref>J.Maroszek, Ikonostas supraski z 1643 r., Białostocczyzna (3)1996, s.13</ref>. Po 1655 roku w klasztorze przechowywano szczątki zmarłego męczeńską śmiercią św. [[Jozafat Kuncewicz|Jozafata Kuncewicza]]. Po tym wydarzeniu mnisi suprascy wznieśli w świątyni ołtarz boczny poświęcony temu świętemu. W roku 1693 r., dzięki staraniom metropolity kijowskiego Cypriana Żochowskiego, w klasztorze pojawiła się prasa drukarska, co stało się początkiem ożywionej działalności kulturalnej i wydawniczej. Ponad sto lat działalności wydawnictwa w Supraślu (1695 - 1803) zostało zapoczątkowane przez wydanie mszału unickiego ozdobionego miedziorytową kartą z portretem Karola Stanisława Radziwiłła, a w 1696 wydano pierwszą drukowaną w klasztorze książkę o życiu św. Onufrego. Drukarnia była głównym ośrodkiem wydawniczym unickiej metropolii kijowskiej aż do lat 70. XVIII w. i obsługiwała także inne zakony oraz szlachtę z pogranicza Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pd lat 80. XVIII w. wydawała też publikacje świeckie propagujące myśli oświeceniowe. W czasie działalności drukarni wydano w klasztorze ok. 500 pozycji, z czego ponad 10% po łacinie, 66% po polsku i 23% cyrylicą. W 1710 roku drukarnia uzyskała przywilej królewski od Augusta II Sasa, aprobowany w Rzymie w 1713 r., a w 1790 r. otrzymała przywilej od króla Stanisława Augusta. Po rozbiorach Rzeczpospolitej, w roku [[1796]] dobra klasztoru skonfiskowały władze pruskie, a w 1804 roku sprzedano warsztat typograficzny żydowskiemu drukarzowi z Białegostoku, co zakończyło działalność słynnej klasztornej drukarni. Od [[1797]] do [[1809]] mieścił się tu kościół katedralny [[diecezja supraska|diecezji supraskiej]]. W [[1823]] w bibliotece klasztornej profesor wileńskiego uniwersytetu Michał Bobrowski znajduje jedenastowieczną [[OCS]] księgę. W [[1824]] władze rosyjskie odebrały klasztor unitom i przekazały mnichom prawosławnym. Znaczna część budynków klasztornych została przekazana fabrykantom, którzy rozpoczęli w nich produkcję sukna. Rozproszono też bogaty księgozbiór zgromadzony przez zakonników, m.in. w 1876 roku przekazano część książek do Wileńskiej Biblioteki Publicznej. W [[1875]] zbudowana została cerkiew św. Pantelejmona, w [[1889]] – Jana Teologa, a [[1901]] – św. Jerzego Zwycięzcy. W [[1910]] nastąpiła renowacja szesnastowiecznych fresków. Działania I wojny światowej i ewakuacja przed wojskami niemieckimi spowodowała ucieczkę mnichów w głąb Rosji (''[[bieżeństwo]]''); mnisi zabierają ze sobą cudowną [[Supraska Ikona Matki Bożej|Supraską Ikonę Matki Bożej]]. W [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] budynki klasztorne zostają przekazane [[salezjanie|salezjanom]], którzy prowadzą w nich sierociniec. W latach 1939-1941 świątynię dewastują władze radzieckie, niszcząc m.in. barokowy ikonostas<ref>J.Maroszek, Ikonostas supraski z 1643 r., Białostocczyzna (3)1996, s.14</ref>. W [[1944]] wojska niemieckie zburzyły cerkiew Zwiastowania NMP. Po wojnie znajduje tu swoją siedzibę szkoła rolnicza. Od lat 80. XX w [[Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny]] stopniowo odzyskiwał budynki klasztorne i prowadził prace konserwatorskie i remontowe. Prace remontowe w Ławrze trwają do dzisiaj. Planowana jest także odbudowa Cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego, która znajdowała się kiedyś nad katakumbami<ref>[http://www.cerkiew.pl/index.php?id=39&tx_ttnews[pointer]=4&tx_ttnews[tt_news]=9354&tx_ttnews[backPid]=3&cHash=71c2b04395 Pomoc z Białorusi]</ref>. |
|||
== Ciekawostki == |
== Ciekawostki == |
||
Wersja z 11:38, 29 paź 2010
Klasztor Męski Zwiastowania NMP w Supraślu to jeden z pięciu prawosławnych monasterów męskich na terenie Polski.
Historia
Ufundowany na początku XVI wieku przez marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego Aleksandra Chodkiewicza i prawosławnego biskupa Józefa Sołtana, a specjalny tomos sankcjonujący jego budowę wydał patriarcha Konstantynopola Joachim I. Akt erekcyjny został potwierdzony również przez króla Aleksandra Jagiellończyka. W 1501 roku powstała tu najpierw drewniana cerkiew pw. św. Jana Teologa. W dwa lata później rozpoczęto budowę cerkwi murowanej pw. Zwiastowania NMP. W 1516 roku wyświęcono cerkiew Błagowieszczeńską, później budynki monasteru wzbogaciły się o cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego, której integralną częścią były katakumby. Z biegiem lat stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym, m.in. ze względu na bogatą bibliotekę, która w 1557 roku liczyła już 200 pozycji, i rozwinięte kontakty z innymi ważnymi ośrodkami prawosławnymi, jak Góra Athos czy Ławra Pieczerska, czego wyrazem było nadanie ihumenowi Sergiuszowi (1532-1565) tytułu archimandryty. Odwiedzając monaster w 1582 roku patriarcha Serbii i Bułgarii Gabriel podnosi go do rangi "Ławry" i nadaje archimandrycie Tymoteuszowi (1575-1590} mitrę. Powracający z Moskwy patriarcha Konstantynopola Jeremiasz II w 1589 roku przybył do Ławry supraskiej. Po śmierci metropolity Michała Rahozy w 1598 r., nowym metropolitą został Hipacy Pociej, w związku z czym powstał problem kompetencyjny dotyczący zwierzchności nad klasztorem. Metropolita ogłosił, że klasztor zostaje przyłączony do Kościoła unickiego jednak mnisi i ich przełożony Hilarion Masalski zaprotestowali i uznali że się nie poddadzą jego jurysdykcji. Wobec tego metropolita Hipacy Pociej, będąc zarazem biskupem włodzimierskim i brzeskim, pozwał Hilariona Masalskiego do sądu za nieposłuszeństwo. Wyznaczono termin sądu, ale Masalski odmówił stawienia się przed sądem metropolitarnym, wobec tego metropolita Pociej poprosił króla Zygmunta III Wazę o interwencję i ten w 1602 r. wydał list okrężny, w którym zawiadomił o skazaniu Masalskiego na banicję za nieposłuszeństwo wobec metropolity. Pomimo tego Hilarion Masalski przez ponad rok pozostawał w Supraślu, do czasu gdy nowym przełożonym klasztoru oficjalnie został w 1603 roku Herasim Welikonejusz, od czasów którego rządów klasztor przestaje być prawosławny i przejmuje postanowienia Unii Brzeskiej. W tej sytuacji Masalski opuścił Supraśl, jednakże w 1607 roku zwrócił się do metropolity Pocieja z prośbą o jego interwencję u króla, aby ten cofnął list królewski o banicji, na którą to prośbę król Zygmunt III Waza odpowiedział pozytywnie i zezwolił na powrót Masalskiego do klasztoru, gdzie tenże przebywał do śmierci. W 1614 roku klasztor potwierdza przyjęcie Unii. Bazylianie rozbudowują kompleks klasztorny i rozwijają działalność wydawniczą, klasztor staje się znaczącym ośrodkiem kultury i oświaty. Następuje okres jego największego rozkwitu. W 1643 roku opat Szybiński zamówił do głównej świątyni nowy trzypoziomowy ikonostas ze zwieńczeniem, który wykonał w Gdańsku snycerz Andrzeja Modzelewskiego ikonostas. Było to jedno z najwybitniejszych, barokowych dzieł tego typu na obszarze całego Podlasia[1]. Po 1655 roku w klasztorze przechowywano szczątki zmarłego męczeńską śmiercią św. Jozafata Kuncewicza. Po tym wydarzeniu mnisi suprascy wznieśli w świątyni ołtarz boczny poświęcony temu świętemu. W roku 1693 r., dzięki staraniom metropolity kijowskiego Cypriana Żochowskiego, w klasztorze pojawiła się prasa drukarska, co stało się początkiem ożywionej działalności kulturalnej i wydawniczej. Ponad sto lat działalności wydawnictwa w Supraślu (1695 - 1803) zostało zapoczątkowane przez wydanie mszału unickiego ozdobionego miedziorytową kartą z portretem Karola Stanisława Radziwiłła, a w 1696 wydano pierwszą drukowaną w klasztorze książkę o życiu św. Onufrego. Drukarnia była głównym ośrodkiem wydawniczym unickiej metropolii kijowskiej aż do lat 70. XVIII w. i obsługiwała także inne zakony oraz szlachtę z pogranicza Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pd lat 80. XVIII w. wydawała też publikacje świeckie propagujące myśli oświeceniowe. W czasie działalności drukarni wydano w klasztorze ok. 500 pozycji, z czego ponad 10% po łacinie, 66% po polsku i 23% cyrylicą. W 1710 roku drukarnia uzyskała przywilej królewski od Augusta II Sasa, aprobowany w Rzymie w 1713 r., a w 1790 r. otrzymała przywilej od króla Stanisława Augusta. Po rozbiorach Rzeczpospolitej, w roku 1796 dobra klasztoru skonfiskowały władze pruskie, a w 1804 roku sprzedano warsztat typograficzny żydowskiemu drukarzowi z Białegostoku, co zakończyło działalność słynnej klasztornej drukarni. Od 1797 do 1809 mieścił się tu kościół katedralny diecezji supraskiej. W 1823 w bibliotece klasztornej profesor wileńskiego uniwersytetu Michał Bobrowski znajduje jedenastowieczną OCS księgę. W 1824 władze rosyjskie odebrały klasztor unitom i przekazały mnichom prawosławnym. Znaczna część budynków klasztornych została przekazana fabrykantom, którzy rozpoczęli w nich produkcję sukna. Rozproszono też bogaty księgozbiór zgromadzony przez zakonników, m.in. w 1876 roku przekazano część książek do Wileńskiej Biblioteki Publicznej. W 1875 zbudowana została cerkiew św. Pantelejmona, w 1889 – Jana Teologa, a 1901 – św. Jerzego Zwycięzcy. W 1910 nastąpiła renowacja szesnastowiecznych fresków. Działania I wojny światowej i ewakuacja przed wojskami niemieckimi spowodowała ucieczkę mnichów w głąb Rosji (bieżeństwo); mnisi zabierają ze sobą cudowną Supraską Ikonę Matki Bożej. W II Rzeczypospolitej budynki klasztorne zostają przekazane salezjanom, którzy prowadzą w nich sierociniec. W latach 1939-1941 świątynię dewastują władze radzieckie, niszcząc m.in. barokowy ikonostas[2]. W 1944 wojska niemieckie zburzyły cerkiew Zwiastowania NMP. Po wojnie znajduje tu swoją siedzibę szkoła rolnicza. Od lat 80. XX w Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny stopniowo odzyskiwał budynki klasztorne i prowadził prace konserwatorskie i remontowe. Prace remontowe w Ławrze trwają do dzisiaj. Planowana jest także odbudowa Cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego, która znajdowała się kiedyś nad katakumbami[3].
Ciekawostki
W 1770 w drukarni o.o. Bazylianów wydano po polsku na potrzeby Konfederacji Barskiej podręcznik wojny partyzanckiej de Jeneya Partyzant, czyli sztuka prowadzenia pomyślnie woyny podjazdowey, według zwyczaju wieku teraźnieyszego....
Obiekty klasztorne
Na dziedzińcu założenia klasztornego Cerkiew Zwiastowania NMP (1503-1511, zniszczona 1944, odbudowywana od 1985, renesansowa, obronna). Zachowane oryginalne fragmenty polichromii ("freski z Supraśla") – obecnie eksponowane w klasztorze, w pałacu archimandrytów. Cerkiew rekonstruowana wg projektu architekta M. Kuźmienki.
Budynki klasztorne barokowe, wznoszone w XVII i XVIII w.
Pałac Archimandrytów (1635-1655) – w Pałacu działa Muzeum Ikon.
Cerkiew św. Jana Teologa (1888)
Brama-dzwonnica zbudowana w roku 1752, na wzór bramy pałacu w Białymstoku.
Na terenie klasztoru planowane jest utworzenie prawosławnej Akademii Supraskiej (na wzór podobnych, działających m.in. w Grecji). Monasterowi podlega również jedyny w Polsce skit – skit św. św. Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich w Odrynkach[4].
- ↑ J.Maroszek, Ikonostas supraski z 1643 r., Białostocczyzna (3)1996, s.13
- ↑ J.Maroszek, Ikonostas supraski z 1643 r., Białostocczyzna (3)1996, s.14
- ↑ Pomoc z Białorusi
- ↑ Joanna Klimowicz, Pustelnia ojca Gabriela poświęcona