53°12′40″N 23°20′15″E/53,211111 23,337500Supraśl
|
|||||
 Supraśl – karczma, w oddali supraski monaster |
|||||
|
|||||
| Państwo |  Polska |
||||
| Województwo |  podlaskie |
||||
| Powiat | białostocki | ||||
| Gmina | Supraśl gmina miejsko-wiejska |
||||
| Aglomeracja | białostocka | ||||
| Burmistrz | Radosław Dobrowolski | ||||
| Powierzchnia | 6 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
4 643[1] 816,0 os./km² |
||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 85 | ||||
| Kod pocztowy | 16-030 | ||||
| Tablice rejestracyjne | BIA | ||||
|
Położenie na mapie powiatu białostockiego
 Supraśl
|
|||||
|
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Supraśl
|
|||||
|
Położenie na mapie Polski
Supraśl
|
|||||
| 53°12′40″N 23°20′15″E/53,211111 23,337500 |
|||||
| TERC (TERYT) |
3202602094 | ||||
|
Urząd miejski
ul. Piłsudskiego 5816-030 Supraśl |
|||||
| Strona internetowa | |||||
Supraśl – miasto w Polsce położone w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Supraśl. Położone jest nad rzeką Supraślą, na Wysoczyźnie Białostockiej, jest otoczone Puszczą Knyszyńską, historycznie na Podlasiu. Zaliczane do aglomeracji białostockiej.
Według danych z 1 stycznia 2013 miasto miało 4673 mieszkańców[2].
W Supraślu znajduje się siedziba Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej.
Dzięki walorom ekologicznym miasta, czystości powietrza, brakowi ośrodków przemysłowych, mikroklimatowi oraz znajdującym się w pobliżu Supraśla bogatym złożom borowin, w 1999 Supraśl uzyskał status uzdrowiska[3].
Supraśl położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[4].
Spis treści
Położenie[edytuj]
Według danych z 1 stycznia 2013 powierzchnia miasta wynosiła 6 km²[2].
Historia[edytuj]
.jpg)
W 1501 na uroczysku Suchy Hrud powstał, przeniesiony z Gródka, prawosławny monaster, którego założycielem i głównym fundatorem był wojewoda nowogródzki Aleksander Chodkiewicz, przy późniejszym wsparciu prawosławnego biskupa smoleńskiego Józefa Sołtana. Akta wydane przez królów Aleksandra Jagiellończyka w 1504 i Zygmunta Starego w 1509 potwierdziły prawa i przywileje obejmujące fundację wojewody Chodkiewicza.
Najpierw powstała drewniana cerkiew św. Jana Ewangelisty, a potem refektarz i mnisze pustelnie. Fundatorzy chcąc podnieść znaczenie monasteru zwrócili się z prośbą o błogosławieństwo do samego patriarchy Konstantynopola. W 1505 patriarcha nadaje monasterowi tomos (uroczyste błogosławieństwo z zaleceniami duchowymi). W 1516 wyświęcono cerkiew Błogowieszczeńską. Później budynki monasteru wzbogaciły się o renesansową cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego, której integralną częścią były katakumby. XVI wiek to również okres formowania się wokół monasteru osady.
W XVI wieku monaster stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym ziem ruskich. O jego znaczeniu świadczy fakt, iż w 1582 odwiedził go arcybiskup ochrydzki Gabriel, a w 1590 – patriarcha Jeremiasz II. Zakonnicy zgromadzili m.in. bogatą bibliotekę z cennymi drukami i rękopisami (np. Kodeks supraski z XI-XII w.).
W 1609 mnisi przystąpili do unii brzeskiej (1596), a klasztor w Supraślu stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym unitów. W 1695 uruchomiono przyklasztorną drukarnię, a w 1711 pierwszą we wschodniej Polsce papiernię. Tłoczono tu książki świeckie w języku łacińskim i polskim oraz książki religijne w języku cerkiewnosłowiańskim. Bazylianie zamalowali ruskie freski z XVI wieku i postawili wokół cerkwi nowe budynki.
W 1796 władze pruskie skonfiskowały większość dóbr klasztoru. W 1804 zlikwidowana została drukarnia. W 1807 Supraśl przestał być siedzibą biskupstwa unickiego, po pokoju pokoju w Tylży (1807) znalazł się pod zaborem rosyjskim.
Mimo że w 1 połowie XIX w. Supraśl otrzymał prawa miejskie, to jednak w końcu tegoż stulecia utracił znaczenie na rzecz rozwijającego się Białegostoku.
W 1824 władze rosyjskie przekazały monaster supraski zakonnikom prawosławnym.
W 1834, po wprowadzeniu przez carskie władze ceł na towary sprowadzane z Królestwa Polskiego do Rosji, w Supraślu powstały pierwsze manufaktury sukiennicze, następnie warsztaty tkackie, produkujące głównie na rynek rosyjski.
W 1875 w sąsiedztwie monasteru zbudowano cerkiew św. Pantelejmona, w 1889 – św. Jana Teologa, a w 1901 – kaplicę św. Jerzego Zwycięzcy na cmentarzu w Podsupraślu. W 1910 nastąpiła renowacja szesnastowiecznych fresków (zamalowanych przez bazylianów).
W wyniku działań I wojny światowej w 1915, w obliczu zbliżającego się frontu i wojsk niemieckich, mnisi prawosławni uciekli (jak wielu prawosławnych z terenów ziem polskich) z Supraśla w głąb Rosji (tzw. bieżenstwo), zabierając ze sobą cudowną ikonę Matki Boskiej Supraskiej.
W okresie międzywojennym władze II Rzeczypospolitej przekazały opuszczony klasztor supraski Kościołowi rzymskokatolickiemu. W 1937 salezjanie zdjęli belki z krzyży na cerkwi św. Jana Teologa.
W listopadzie 1942 suprascy Żydzi zostali wywiezieni do obozu przejściowego w Białymstoku, skąd trafili do obozu zagłady w Treblince[5]. W 1944 wojska niemieckie wysadziły w powietrze budynek cerkwi.
Po II wojnie światowej w klasztorze znalazła siedzibę szkoła rolnicza. W latach 90. XX w. budynki klasztorne zostały przekazane Kościołowi Prawosławnemu.
Na terenie monasteru, od 2004 r., mieści się siedziba Akademii Supraskiej.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.
Legenda[edytuj]
Legenda głosi, że mnisi z Gródka, po kilkudniowych modłach puścili z biegiem rzeki Supraśl drewniany krzyż z relikwiami, prosząc Bożą Opatrzność, aby zatrzymał się on w miejscu, które będzie najlepiej nadawało się na klasztor. Informację tę można znaleźć na tablicy pamiątkowej przy krzyżu przy ul. Stanisława Konarskiego. Od 2012 roku w dniach 8-9 sierpnia jest organizowana przez Bractwo Cerkiewne Św. Mikołaja i Parafię Prawosławną z Gródka pielgrzymka kajakowa rzeką Supraśl jako nawiązanie do legendy założenia Monasteru.
Varia[edytuj]
W 1770 w drukarni o.o. Bazylianów wydano po polsku na potrzeby konfederacji barskiej podręcznik taktyki i wojny partyzanckiej Louisa Jeneya Partyzant czyli sztuka prowadzenia pomyślnie woyny podjazdowey, według zwyczaju wieku teraźnieyszego.....
Demografia[edytuj]
- Piramida wieku mieszkańców Supraśla w 2014 roku[1].
Zabytki[edytuj]
- Prawosławny monaster męski Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy Maryi i św. Apostoła Jana Teologa
- Kościół parafialny Świętej Trójcy – neobarokowy, wybudowany w latach 1861-1865.
- Kościół ewangelicko-augsburski – neogotycki, obecnie rzymskokatolicki kościół parafialny NMP Królowej Polski, zbudowany w 1870.
- Kaplica Wszystkich Świętych na cmentarzu katolickim – kaplica murowana i drewniana, wieża z pocz. XVIII w., korpus z poł. XIX w.
- Cmentarz ewangelicki – na cmentarzu dwie wyróżniające się budowle: kaplica grobowa rodziny Buchholtzów, neogotycka, wybudowana w 1904 według projektu arch. Hugo Kudera, oraz kaplica grobowa rodziny Zachertów, wymurowana w 1885 według projektu architekta H. Zydoka.
- Pałac Buchholtzów – obecnie liceum plastyczne. Secesyjny pałac, siedziba jednej z najsłynniejszych rodzin supraskich fabrykantów, zbudowany w latach 1892-1903. We wnętrzu zachowane polichromie, stolarka, sztukateria i żeliwna secesyjna klatka schodowa. Przy pałacu park przekomponowany na początku XX w. (jedyny przykład secesyjnego ogrodu w województwie podlaskim).
- Dom Ludowy – obecnie sala kinowo - koncertowa. Drewniany modernistyczny budynek wzniesiony w 1934 według projektu architekta Jarosława Giryna.
- Dom Ogrodnika (Stara Karczma, Stara Poczta) – obecnie dom mieszkalny, ul. Konarskiego 3. Drewniany dom, z naczółkowym dachem, zbudowany XVIII/XIX w.
- Dwór Zacherta – klasycystyczny dworek z kolumnowym portykiem wybudowany w połowie XIX w. jako dom miejscowego fabrykanta. Zniszczony, zrekonstruowany w 1988.
- Zespół fabryczny Jansena – ob. stołówka i internat Liceum Plastycznego. Wybudowany przed 1866 dom właściciela z zachowaną neoklasycystyczną polichromią. Obok manufaktura włókiennicza zbudowana w 1849. Także: Dom Jansena.
- Kaplica św. Jerzego Zwycięzcy na cmentarzu prawosławnym w Podsupraślu – murowana, wybudowana w 1901.
- Drewniane domy tkaczy (XIX w.), drewniany Domek Ogrodnika
Gospodarka[edytuj]
Przemysł włókienniczy, odzieżowy, drzewny, ceramiczny (rzemiosło), turystyczny.
Religia[edytuj]
Edukacja[edytuj]
- Przedszkole z Oddziałami Integracyjnymi w Supraślu,
- Szkoła Podstawowa im. Ferdynanda Mareckiego w Supraślu,
- Gimnazjum Sportowe w Supraślu,
- Centrum Edukacji w Supraślu,
- Liceum Plastyczne im. Artura Grottgera w Supraślu.
Transport[edytuj]
Komunikacja samochodowa
- droga wojewódzka 676 Porosły - Białystok - Supraśl - Krynki.
Życie kulturalne[edytuj]
Od 1996 cyklicznie organizowana jest impreza pt. "UROCZYSKO. Spotkania z naturą i sztuką".
Od 2007 w Supraślu organizowany jest Europejski Młodzieżowy Festiwal Muzyczny "Gloria" z repertuarem operowo - operetkowym. Festiwal narodził się z inicjatywy polskiego śpiewaka Aleksandra Teligi i jego małżonki. Główne koncerty odbywają się w ujeżdżalni koni Centrum Edukacji w Supraślu.
W Supraślu nagrywane były niektóre sceny do filmu "U Pana Boga za miedzą", a także do serialu TVP "Blondynka"
Teatr Wierszalin - zespół teatralny założony w 1991 przez reżysera Piotra Tomaszuka oraz grupę współpracujących z nim aktorów. Siedzibą teatru jest miejscowość Supraśl pod Białymstokiem.
W okresie Wielkanocy (prawosławnej) w monastyrze odbywa się Międzynarodowy Festiwal Dzwonów Cerkiewnych.
Znajduje się tu Muzeum Ikon w Supraślu.
Części miasta[edytuj]
Podział terytorialny kraju (TERYT) wymienia części miasta: Dębowik, Podsupraśl i Pstrągownia.
Miasta partnerskie[edytuj]
Balsthal (Szwajcaria) - od 1998 roku,
Großenkneten (Niemcy) - od 1999 roku,
Porthcawl (Walia) - od 2001 roku,
Zgierz (Polska) - od 2001 roku,
Druskienniki (Litwa) - od 2004 roku.
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Suprasl, w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r. (pol.). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-07-14].
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie uznania miasta Supraśl za uzdrowisko (Dz.U. z 2002 r. Nr 1, poz. 5).
- ↑ Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266-267.
- ↑ Yitzak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington: Indiana University Press, 1999, s. 396. ISBN 978-0-253-21305-1.
Linki zewnętrzne[edytuj]
- Strona Urzędu miejskiego w Supraślu
- Strona o Supraślu
- Supraśl w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa, 1890.
|
||||||||||
|
||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
|||||||||||||
