Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
→Katedra barokowa: drobne merytoryczne |
||
| Linia 92: | Linia 92: | ||
{{main|Kaplica św. Kazimierza w katedrze wileńskiej}} |
{{main|Kaplica św. Kazimierza w katedrze wileńskiej}} |
||
Król [[Zygmunt III Waza]] nakazał odbudowę przeznaczając na ten cel 4 tys. złotych. Budowę prowadzono z przerwami, spowodowanymi zarazami, w latach 1612-1632. Wzniesiono wtedy dwie symetryczne wieże, z których jedną wkrótce rozebrano. W tym też czasie podjęto dzieło budowy [[Kaplica św. Kazimierza w katedrze wileńskiej|kaplicy św. Kazimierza]] (autorstwa [[Constantino Tencalla|Constantina Tencalli]], zbudowanej 1623-1636, poświęconej najstarszemu synowi Kazimierza Jagiellończyka, tutaj pochowanemu, patronowi Litwy). Wzorowana na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, sto lat późniejsza, pięknie dekorowana, wykonana z czarnego i białego marmuru, ozdobiona posągami Jagiellonów, stanowi do dziś ozdobę wileńskiej świątyni. W 1686 roku biskup Kotowicz wzniósł nowy ołtarz główny. |
Król [[Zygmunt III Waza]] nakazał odbudowę przeznaczając na ten cel 4 tys. złotych. Budowę prowadzono z przerwami, spowodowanymi zarazami, w latach 1612-1632. Wzniesiono wtedy dwie symetryczne wieże, z których jedną wkrótce rozebrano. W tym też czasie podjęto dzieło budowy [[Kaplica św. Kazimierza w katedrze wileńskiej|kaplicy św. Kazimierza]] (autorstwa [[Constantino Tencalla|Constantina Tencalli]], zbudowanej 1623-1636, poświęconej najstarszemu synowi Kazimierza Jagiellończyka, tutaj pochowanemu, patronowi Litwy). Wzorowana na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, sto lat późniejsza, pięknie dekorowana, wykonana z czarnego i białego marmuru, ozdobiona posągami Jagiellonów, stanowi do dziś ozdobę wileńskiej świątyni. W 1648 roku złożono w kaplicy św. Kazimierza serce króla Władysława IV. Kolejne zniszczenia katedry przyniosła wojna z Moskwą, podczas której najeźdźcy po zdobyciu Wilna zamienili katedrę w stajnię. Po oswobodzeniu miasta w 1660 roku, katedrę odnowiono po 1666 roku. W 1686 roku biskup Kotowicz wzniósł nowy ołtarz główny. Katedra została także uszkodzona przez Szwedów w 1706 r. |
||
Kolejne zniszczenia katedry przyniosła wojna z Moskwą w 1655, po której katedrę odnowiono po 1666 roku. Katedra została także uszkodzona przez Szwedów w 1706 r. |
|||
=== Katedra klasycystyczna === |
=== Katedra klasycystyczna === |
||
Wersja z 17:19, 27 gru 2011
| archikatedra | |||||||||||||||||
 Katedra w Wilnie | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
{{{adres}}} | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| archidiecezja | |||||||||||||||||
| bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 1921 | ||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Litwy  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||||||||||||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie – katolicka bazylika w Wilnie, katedra archidiecezji wileńskiej, miejsce pochówku wielkich książąt litewskich, jednocześnie królów Polski (oba państwa łączyła do 1569 r. unia personalna, później do rozbiorów unia realna).
Pierwsza katedra
Początków katedry wileńskiej można szukać w 2 poł. XIII w., gdy w 1251 r. książę Mendog przyjął w Nowogródku chrzest, a w 1253 r. wyświęcony na biskupa misyjnego Litwy został Chrystian, być może rozpoczęto wznoszenie świątyni. Znalezione pozostałości fundamentów pod dzisiejszą katedrą zdają się to potwierdzać[potrzebny przypis]. Najprawdopodobniej po odejściu Mendoga od chrześcijaństwa w 1261 r. budowlę tę (być może jeszcze nieukończoną) zburzono.
Katedra gotycka
Ponownie budowę katedry rozpoczęto w końcu XIV w. – gdy w 1386 r. chrzest przyjął książę Jagiełło, a w 1387 r. powstało biskupstwo wileńskie. Katedrę, której nadano wezwanie św. Stanisława, patrona Polski, wzniesiono na miejscu dawnej świątyni pogańskiej, na terenie Zamku Dolnego. Katedra nie miała szczęścia – fundacja Jagiełły spłonęła w 1399 r., kolejny kościół, budowany przez Witolda – w 1419 r. (rok wcześniej pochowano tam jego żonę Annę). W odbudowanej po raz kolejny katedrze gotyckiej pochowano wielkiego księcia Witolda, a w 1506 r. króla Aleksandra Jagiellończyka. W pierwszej połowie XVI w. rozpoczęto gruntowny remont katedry (m.in. umieszczono dzwonnicę w baszcie obronnej Zamku Dolnego), zniweczony jednak następnym pożarem (1530).
Katedra renesansowa
Po pożarze na polecenie króla Zygmunta I Starego rozpoczęto odbudowę katedry, tym razem w stylu renesansowym. Odbudową kierował Bernard Zenobi z Rzymu, którą ukończono w 1538 roku. W 1547 r. w jednej z bocznych kaplic katedralnych miał miejsce potajemny ślub Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny (później w katedrze pochowanej). W 1610 r. nastąpił kolejny pożar, który znacznie uszkodził katedrę.
Katedra barokowa
Król Zygmunt III Waza nakazał odbudowę przeznaczając na ten cel 4 tys. złotych. Budowę prowadzono z przerwami, spowodowanymi zarazami, w latach 1612-1632. Wzniesiono wtedy dwie symetryczne wieże, z których jedną wkrótce rozebrano. W tym też czasie podjęto dzieło budowy kaplicy św. Kazimierza (autorstwa Constantina Tencalli, zbudowanej 1623-1636, poświęconej najstarszemu synowi Kazimierza Jagiellończyka, tutaj pochowanemu, patronowi Litwy). Wzorowana na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, sto lat późniejsza, pięknie dekorowana, wykonana z czarnego i białego marmuru, ozdobiona posągami Jagiellonów, stanowi do dziś ozdobę wileńskiej świątyni. W 1648 roku złożono w kaplicy św. Kazimierza serce króla Władysława IV. Kolejne zniszczenia katedry przyniosła wojna z Moskwą, podczas której najeźdźcy po zdobyciu Wilna zamienili katedrę w stajnię. Po oswobodzeniu miasta w 1660 roku, katedrę odnowiono po 1666 roku. W 1686 roku biskup Kotowicz wzniósł nowy ołtarz główny. Katedra została także uszkodzona przez Szwedów w 1706 r.
Katedra klasycystyczna
Po kolejnych odbudowach oraz upadku jednej z wież (1769, zginęło wtedy sześciu księży[1]) konieczna stała się gruntowna przebudowa świątyni. Obecny budynek wybudowany został w 1798 r. w stylu klasycystycznym według projektu Wawrzyńca Gucewicza. Katedra zachowała trójnawowy układ wywodzący się jeszcze z gotyckiej katedry. Wschodnia fasada ozdobiona jest monumentalnym, sześciokolumnowym portykiem, a u szczytu fasady wznoszą się wspaniałe figury św. Kazimierza i św. Stanisława. W głównym ołtarzu znajduje się obraz Franciszka Smuglewicza Zamordowanie św. Stanisława przez Bolesława Śmiałego. Świątynię otacza 11 kaplic, z czego dwie zachowały się z poprzednich kościołów: wyżej wspominana kaplica św. Kazimierza oraz kaplica Wołłowiczowska.
W 1931 r. przy okazji remontu odkryto w podziemiach katedry zapomniane grobowce królewskie (m.in. Aleksandra Jagiellończyka oraz Elżbiety Habsburżanki i Barbary Radziwiłłówny – żon Zygmunta Augusta). Pochowany tu był też m.in. Olbracht Gasztołd (ojciec Stanisława, pierwszego męża Barbary Radziwiłłówny, najbogatszy człowiek na Litwie w swojej epoce), złożono tu też serce Władysława IV Wazy.
Podczas rządów radzieckich katedra początkowo została przekształcona na magazyn – wysadzono w powietrze figury świętych ze szczytu fasady. Usunięto także tablice pamiątkowe w języku polskim. Potem odbywały się tutaj koncerty organowe. Nabożeństwa zaczęto ponownie odprawiać tutaj od 1985 r., choć oficjalnie cały czas była to galeria obrazów. W 1989 r. katedra została rekonsekrowana, wkrótce potem odnowiona, odtworzono m.in. posągi na szczycie fasady. Obecnie odprawiane są tam msze tylko w języku litewskim.
Kaplice
- Kaplica św. Kazimierza (albo Nowa Królewska)
- Kaplica św. Marii Magdaleny (albo biskupia) - W kaplicy znajdują się groby biskupów wileńskich
- Kaplica św. Ignacego Loyoli - W kaplicy spoczywa wojewodzina mińska Zofia Wiśniowiecka, krajczy Jan Radziwiłł i biskup Jan Cywiński.
- Kaplica św. Pawła (albo Montwidowska) - zbudowana została przez Wawrzyńca Gucewicza w miejscu dawnego wyjścia bocznego.
- Kaplica Ukrzyżowanego Zbawiciela (albo Gasztołdowska) - odnowiona w XVII w. przez kanonika Benedykta Żuchorskiego. Dawniej znajdowały się w niej dwa renesansowe nagrobki.
- Kaplica św. Jana Nepomucena (dawniej Częstochowska) - zbudowana przez bp Wojciecha Tabora w 1495 r. Odbudowana przez bp. Massalskiego po 1781 r., którą dokończył bp Jan Nepomucen Kossakowski, który został w niej pochowany.
- Kaplica św. Władysława
- Kaplica Niepokalanego Poczęcia (albo Wołłowiczowska, dawna Królewska) z 1631 r. Wcześniej odbył się w niej potajemny ślub króla Zygmunta Augusta z Barbara Radziwiłłówną. Znajdował się w niej nagrobek biskupa Eustachego Bogorii Wołłowicza.
- Kaplica Zwiastowania NMP (albo Kieżgajłowska) - odnowiona w 1837 r.
- Kaplica św. Piotra
- Kaplica Grobu Świętego[2]
Nagrobki
Wg Kraszewskiego we wnętrzach katedry znajdowały się 64, a wg Balińskiego 33 pomniki pamiątkowe, z których do pocz. XX wieku zachowały się następujące tablice nagrobne, na filarach:
- biskupa Benedykta Wojny (zm. 1615)
- biskupa Mikołaja Słupskiego (zm. 1688)
- kanonika Marcina Szulca Wolfowicza (zm. 1640)
- Olausa Algina (zm. 1638)
- Barbary Zawiszy (zm. 1603)
- Anny Naporkowskiej i Tomasza Ławrynowicza z 1636
na pilastrach:
- kanonika Adama Zabłockiego (zm. 1648)
- biskupa Andrzeja Benedykta Kłębowicza (zm. 1841)
- biskupa Jerzego Tyszkiewicza z 1724 r.
- Katarzyny de Potok (zm. w 1643 r., córki Stefana Potockiego)
- chorążego Samuela Paca (zm. 1627)
- Tomasza Wawrzeckiego (zm. 1816)
- Wielkiego księcia Witolda
- hrabiów Zawiszów z 1700 r.[3]
- ↑ Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juljusza Kłosa Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione, Wydawnictwo Wileńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Wilno 1937, s. 112.
- ↑ Zahorski Władysław Katedra wileńska, Wilno 1904, s.104-128
- ↑ Zahorski Władysław Katedra wileńska, Wilno 1904, s.146-150
