Jedysan: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:19, 27 lut 2014

Jedysan – kraina historyczna na południowo-zachodniej Ukrainie i Mołdawii, położona nad Morzem Czarnym. Centrami tego regionu były Chadżibej (współcześnie Odessa) i Oczaków.

Nazwa

Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej^[1]. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, a chrześcijańską jego część nazywano Pobereżem^[2].

Granice

Region położony jest pomiędzy dwoma granicznymi rzekami: Dniestrem i Dnieprem. Od południa graniczy z Budziakiem, od zachodu z Besarabią, od wschodu z Krymem i Zaporożem (Dzikie Pola), od północy z Podolem.

Historia

We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, Połowców i grupy osiadłych Słowian. Po mongolskiej inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony Złotej Ordzie. W XIV wieku, terytorium na krótko przynależało do Hospodarstwa Mołdawskiego, aby w XV wieku stać się częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1526 roku Jedysan stał się osmańską prowincją. Wówczas nad Jedysanem osiadali Tatarzy krymscy oraz Nogajowie tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały Traktat w Küczük Kajnardży i położona pomiędzy Dnieprem i Bohem część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Pozostała część przeszła spod władzy Turcji do Chanatu krymskiego, który jednak faktycznie stał się już rosyjskim protektoratem. W 1783 roku wraz z aneksją Chanatu krymskiego Jedysan został włączony do Rosji. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez Suworowa. W 1794 roku założono miasto Odessa. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od 1991 roku znajduje się na terytorium Ukrainy oraz Naddniestrza w Mołdawii.

↑ Chadżybej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 538 .
↑ Pobereże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .

[1] Chadżybej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 538 .

[2] Pobereże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{dopracować|źródła=2009-12}}
 [[Plik:Ukraine-Edisan.png|Jedysan na mapie współczesnej Ukrainy|thumb|250px]]
 [[Plik:Yedisan.jpg|thumb|250px|Mapa Jedysanu z 1791 r.]]
 '''Jedysan''' – [[kraina historyczna]] na południowo-zachodniej [[Ukraina|Ukrainie]] i [[Mołdawia|Mołdawii]], położona nad [[Morze Czarne|Morzem Czarnym]]. Centrami tego regionu były [[Chadżibej]] (współcześnie [[Odessa]]) i [[Oczaków]].
+== Nazwa ==
-Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej<ref>{{SgKP|I|538|Chadżybej}}</ref>.
+Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej<ref>{{SgKP|I|538|Chadżybej}}</ref>. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, a chrześcijańską jego część nazywano [[Pobereże (kraina)|Pobereżem]]<ref>{{SgKP|VIII|338|Pobereże}}</ref>.
+== Granice ==
 Region położony jest pomiędzy dwoma granicznymi rzekami: [[Dniestr]]em i [[Dniepr]]em. Od południa graniczy z [[Budziak]]iem, od zachodu z [[Besarabia|Besarabią]], od wschodu z [[Krym]]em i [[Zaporoże (kraina)|Zaporożem]] ([[Dzikie Pola]]), od północy z [[Podole]]m.
+== Historia ==
-We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona [[Połowcy|Połowców]] i grupy osiadłych [[Słowianie|Słowian]]. Po [[Mongołowie|mongolskiej]] inwazji teren ten był przydzielony [[Złota Orda|Złotej Ordzie]], w [[XIV wiek|XIV]] wieku, terytorium na krótko przynależało do [[Hospodarstwo Mołdawskie|Hospodarstwa Mołdawskiego]] aby w [[XV wiek|XV]] wieku stać się częścią [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W [[1526]] roku Jedysan stał się [[Imperium osmańskie|osmańską]] prowincją. Wówczas nad Jedysanem osiadali [[Tatarzy]] krymscy oraz [[Nogajowie]]. W [[1792]] roku region został włączony do [[Imperium Rosyjskie|Cesarstwa Rosyjskiego]]. Od [[1991]] roku znajduje się na terytorium Ukrainy oraz [[Naddniestrze|Naddniestrza]] w [[Mołdawia|Mołdawii]].
+We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, [[Połowcy|Połowców]] i grupy osiadłych [[Słowianie|Słowian]]. Po [[Mongołowie|mongolskiej]] inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony [[Złota Orda|Złotej Ordzie]]. W [[XIV wiek|XIV]] wieku, terytorium na krótko przynależało do [[Hospodarstwo Mołdawskie|Hospodarstwa Mołdawskiego]], aby w [[XV wiek|XV]] wieku stać się częścią [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W [[1526]] roku Jedysan stał się [[Imperium osmańskie|osmańską]] prowincją. Wówczas nad Jedysanem osiadali [[Tatarzy]] krymscy oraz [[Nogajskie ordy przednie|Nogajowie]] tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały [[Traktat w Küczük Kajnardży]] i położona pomiędzy [[Dniepr]]em i [[Boh]]em część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Pozostała część przeszła spod władzy Turcji do Chanatu krymskiego, który jednak faktycznie stał się już rosyjskim protektoratem. W [[1783]] roku wraz z aneksją Chanatu krymskiego Jedysan został włączony do Rosji. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez Suworowa. W 1794 roku założono miasto Odessa. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od [[1991]] roku znajduje się na terytorium Ukrainy oraz [[Naddniestrze|Naddniestrza]] w [[Mołdawia|Mołdawii]].
-Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej nie była używana, a chrześcijańską jego część nazywano [[Pobereże (kraina)|Pobereżem]]<ref>{{SgKP|VIII|338|Pobereże}}</ref>.
 {{Przypisy}}