Zamek w Radzyniu Chełmińskim: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne |
||
Linia 7: | Linia 7: | ||
| miejscowość = Radzyń Chełmiński |
| miejscowość = Radzyń Chełmiński |
||
| adres = |
| adres = |
||
| typ budynku = |
| typ budynku = zamek |
||
| styl architektoniczny = |
| styl architektoniczny = [[gotyk]] |
||
| architekt = |
| architekt = |
||
| inwestor = |
| inwestor = |
||
Linia 15: | Linia 15: | ||
| kondygnacje = |
| kondygnacje = |
||
| powierzchnia użytkowa = |
| powierzchnia użytkowa = |
||
| rozpoczęcie budowy = |
| rozpoczęcie budowy = 1310 |
||
| ukończenie budowy = |
| ukończenie budowy = 1330 |
||
| przebudowy = |
| przebudowy = |
||
| zniszczono = |
| zniszczono = |
Wersja z 16:53, 7 sie 2014
nr rej. A/61 z 18.10.1934[1] | |
Ruiny zamku widziane od południowego-wschodu | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość |
Radzyń Chełmiński |
Typ budynku |
zamek |
Styl architektoniczny | |
Rozpoczęcie budowy |
1310 |
Ukończenie budowy |
1330 |
Plan budynku | |
Położenie na mapie Radzynia Chełmińskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie powiatu grudziądzkiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie gminy Radzyń Chełmiński Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} |
Zamek krzyżacki w Radzyniu Chełmińskim (niem. Rheden) – czteroskrzydłowy krzyżacki zamek komturski, wzniesiony nad brzegiem Jeziora Zamkowego na północ od miasta Radzyń Chełmiński. Obecnie w stanie trwałej ruiny.
Historia
W 1234 r. z inicjatywy Hermanna von Balka wzniesiono tu prowizoryczną fortyfikację drewniano-ziemną, która obroniła się w czasie pierwszego powstania Prusów w latach 1242-1249. W latach 1270-1285 konstrukcję drewnianą zastąpiono kolejną, tym razem murowaną, z której pozostały do dzisiaj nieliczne relikty w postaci murów parchamu, piwnic pod kaplicą oraz przedzamcza. W latach 1310-1330 zbudowano zamek w znanej dziś czworobocznej formie z narożną wieżą bergfriedem, który został zaprojektowany prawdopodobnie przez tego samego architekta, który wcześniej zbudował zamek w Gniewie i prezbiterium kościoła św. Jakuba w Toruniu[2]. Był to ówcześnie jeden z najmocniejszych zamków na południowych rubieżach państwa zakonnego w Prusach[3]. Od 1251 r. znajdowała się tu siedziba komturii. Po bitwie pod Grunwaldem zamek zdobyły wracające spod Malborka wojska polskie 21 września 1410 r. Wg Jana Długosza Władysław II Jagiełło dał w dzierżawę zamek Radzyń Jaśkowi Sokołowi (Jan Sokol z Lamberka, dowódca oddziałów czeskich walczących po stronie polskiej), a w zamku pozostała polsko-czeska załoga, m.in. Jan Žižka[4]. Jednak po I pokoju toruńskim w 1411 r. zamek powrócił w ręce Krzyżaków. Po wojnie trzynastoletniej znalazł się w granicach Prus Królewskich, będąc już od 1454 r. siedzibą polskich starostów. W czasie wojny polsko-szwedzkiej w 1628 roku został poważnie zniszczony w trakcie oblężenia przez Szwedów, a następnie opuszczony.
Po I rozbiorze Polski w 1772 r. zaczął być stopniowo rozbierany przez władze pruskie. Z pozyskanego materiału budowlanego wzniesiono wiele domów w Radzyniu. W roku 1837 r. na skutek protestów przerwano rozbiórkę, a w dwa lata później rozpoczęto pierwsze prace zabezpieczające. Ruiny były poddawane dalszym zabiegom konserwatorskim w ciągu XIX i XX w. (m.in. odgruzowanie terenu zamku, zabezpieczenie sklepień w piwnicach, zadaszenie kaplicy, następnie w latach 60. XX wieku budowa żelbetowego przekrycia kaplicy).
W 1989 roku odkryto mur obwodowy przedbramia.
Architektura
Zamek założony jest na planie kwadratu o boku 52 m, z dziedzińcem krużgankowym, wielką ośmioboczną wieżą w narożu północno-zachodnim oraz mniejszymi czworobocznymi wieżami we wszystkich narożach. Na południe od zamku znajdowało się przedzamcze.
Zamek współcześnie
Do dzisiaj częściowo zachowało się skrzydło południowe z kaplicą (bez sklepienia), fasada w prawie pełnej wysokości, dwie narożne wieżyczki, przyległa do niego część skrzydła wschodniego, partie murów pozostałych skrzydeł oraz piwnice. Z przedzamcza zachowały się prawie w całości dolne partie murów południowego i zachodniego. Ruiny zamku są udostępnione zwiedzającym. Jest możliwość wejścia na obie narożne wieże, z których roztacza się rozległy widok na okolicę. W piwnicach znajdują się wystawy m.in. makiet budowli średniowiecznych i narzędzi tortur.
Na terenie zamku kręcone były sceny do filmu Samochodzik i templariusze[5].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2012-12-26] .
- ↑ Tomasz Torbus, "Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach", Gdańsk 2014, wyd. słowo/obraz/terytoria, s.185
- ↑ Piotr Derdej: Koronowo 1410. Warszawa: Bellona, 2008, s. 101. ISBN 978-83-11-11110-3.
- ↑ Piotr Derdej: Koronowo 1410. Warszawa: Bellona, 2008, s. 99-102. ISBN 978-83-11-11110-3.
- ↑ Szymon Spandowski "Kraina otwartych zamków", Express Bydgoski, 27 Października 2011 http://www.express.bydgoski.pl/look/article.tpl?IdLanguage=17&IdPublication=2&NrIssue=1964&NrSection=1&NrArticle=215749&IdTag=6907
Bibliografia
- Włodzimierz Antkowiak: Zamki i strażnice krzyżackie ziemi chełmińskiej: (historia, plany, tajemnice). Toruń: Graffiti BC, 1999, s. 85-91. ISBN 83-900784-5-7.
Linki zewnętrzne
- Radzyń Chełmiński. Oficjalny portal turystyczny Województwa Kujawsko-Pomorskiego. [dostęp 2010-06-22].
- zamczycho.pl - oficjalna strona internetowa zamku