Hutnictwo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: półautomatycznie poprawianie linkowań do województwo kieleckie |
→Historia: drobne merytoryczne |
||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
[[Plik:Samsonów ruiny huty.JPG|thumb|Ruiny huty w [[Samsonów|Samsonowie]].]] |
[[Plik:Samsonów ruiny huty.JPG|thumb|Ruiny huty w [[Samsonów|Samsonowie]].]] |
||
Funkcje pieców hutniczych pełniły dawniej [[Dymarka|dymarki]]. Odbywający się w nich [[proces dymarkowy]] znany był od bardzo dawna (w [[Egipt|Egipcie]] ok. 3000 r. p.n.e., w [[Europa|Europie]] od ok. 1000 r. p.n.e., na ziemiach [[Polska|polskich]] od ok. IV w. p.n.e.). Najbardziej znanym starożytnym zagłębiem hutniczym na terenie Polski jest kompleks [[Dymarki Świętokrzyskie|dymarek świętokrzyskich]]. W miejscu odkrycia od [[1967]] roku działacze Zarządu Okręgu [[PTTK]] w Kielcach organizują imprezę plenerową, której głównym elementem jest prezentacja procesu wytopu żelaza w piecach dymarskich<ref>Andrzej Rembalski "Z dziejów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego na Kielcczyźnie" str. 22, 1998 rok, Kielce</ref>. |
Funkcje pieców hutniczych pełniły dawniej [[Dymarka|dymarki]]. Odbywający się w nich [[proces dymarkowy]] znany był od bardzo dawna (w [[Egipt|Egipcie]] ok. 3000 r. p.n.e., w [[Europa|Europie]] od ok. 1000 r. p.n.e., na ziemiach [[Polska|polskich]] od ok. IV w. p.n.e.). Najbardziej znanym starożytnym zagłębiem hutniczym na terenie Polski jest kompleks [[Dymarki Świętokrzyskie|dymarek świętokrzyskich]]. W miejscu odkrycia od [[1967]] roku działacze Zarządu Okręgu [[PTTK]] w Kielcach organizują imprezę plenerową, której głównym elementem jest prezentacja procesu wytopu żelaza w piecach dymarskich<ref>Andrzej Rembalski "Z dziejów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego na Kielcczyźnie" str. 22, 1998 rok, Kielce</ref>. |
||
Większość osiedli związanych z hutnictwem metali kolorowych zlokalizowana jest w rejonie Dąbrowy Górniczej. W okresie od 2. połowy XI w. aż po 2. połowę XII w. funkcjonowała tam huta służąca do wytopu ołowiu i srebra. Kolejną grupę stanowią wsie funkcjonujące w XII i XIII w. wokół dawnych miejsc kultu pogańskiego, zlokalizowane w rejonie Gór Świętokrzyskich czy góry Ślęży. |
|||
W drugiej połowie XV wieku zaczęły się upowszechniać bardziej nowoczesne metody wytopu żelaza z użyciem tzw. [[Piec styryjski|pieca styryjskiego]]{{r|Orlowski}}. |
|||
Pierwsze huty powstawały na bazie pieców funkcjonujących przy [[kuźnia]]ch. Z tego wczesnego okresu tworzenia się przemysłu hutniczego zachowało się dzieło "[[Officina ferraria]]" spisane w 1612 roku w [[Język polski|języku polskim]] przez zarządcę kopalń i hut na Śląsku [[Walenty Roździeński|Walentego Roździeńskiego]]<ref>"Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny", Tom II N-Ż, PWN, Warszawa 1985, ISBN 8301053690, str.313.</ref>. W swoim dziele autor w poetycki sposób opisał stan XVII wiecznego [[górnictwo|górnictwa]] i hutnictwa na Śląsku, a także obyczaje hutników i górników. Dzieło uznawane jest również za pierwszy polski i jeden z pierwszych w [[Europa|Europie]] podręczników metalurgicznych. |
Pierwsze huty powstawały na bazie pieców funkcjonujących przy [[kuźnia]]ch. Z tego wczesnego okresu tworzenia się przemysłu hutniczego zachowało się dzieło "[[Officina ferraria]]" spisane w 1612 roku w [[Język polski|języku polskim]] przez zarządcę kopalń i hut na Śląsku [[Walenty Roździeński|Walentego Roździeńskiego]]<ref>"Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny", Tom II N-Ż, PWN, Warszawa 1985, ISBN 8301053690, str.313.</ref>. W swoim dziele autor w poetycki sposób opisał stan XVII wiecznego [[górnictwo|górnictwa]] i hutnictwa na Śląsku, a także obyczaje hutników i górników. Dzieło uznawane jest również za pierwszy polski i jeden z pierwszych w [[Europa|Europie]] podręczników metalurgicznych. |
||
Wersja z 16:31, 23 lis 2015
Hutnictwo – gałąź przemysłu zajmująca się wytapianiem metali i ich stopów z rud z domieszką złomu oraz ich obróbką:
Nauka, traktująca o hutnictwie nazywana jest metalurgią.
Historia
Funkcje pieców hutniczych pełniły dawniej dymarki. Odbywający się w nich proces dymarkowy znany był od bardzo dawna (w Egipcie ok. 3000 r. p.n.e., w Europie od ok. 1000 r. p.n.e., na ziemiach polskich od ok. IV w. p.n.e.). Najbardziej znanym starożytnym zagłębiem hutniczym na terenie Polski jest kompleks dymarek świętokrzyskich. W miejscu odkrycia od 1967 roku działacze Zarządu Okręgu PTTK w Kielcach organizują imprezę plenerową, której głównym elementem jest prezentacja procesu wytopu żelaza w piecach dymarskich[1].
Większość osiedli związanych z hutnictwem metali kolorowych zlokalizowana jest w rejonie Dąbrowy Górniczej. W okresie od 2. połowy XI w. aż po 2. połowę XII w. funkcjonowała tam huta służąca do wytopu ołowiu i srebra. Kolejną grupę stanowią wsie funkcjonujące w XII i XIII w. wokół dawnych miejsc kultu pogańskiego, zlokalizowane w rejonie Gór Świętokrzyskich czy góry Ślęży.
W drugiej połowie XV wieku zaczęły się upowszechniać bardziej nowoczesne metody wytopu żelaza z użyciem tzw. pieca styryjskiego[2].
Pierwsze huty powstawały na bazie pieców funkcjonujących przy kuźniach. Z tego wczesnego okresu tworzenia się przemysłu hutniczego zachowało się dzieło "Officina ferraria" spisane w 1612 roku w języku polskim przez zarządcę kopalń i hut na Śląsku Walentego Roździeńskiego[3]. W swoim dziele autor w poetycki sposób opisał stan XVII wiecznego górnictwa i hutnictwa na Śląsku, a także obyczaje hutników i górników. Dzieło uznawane jest również za pierwszy polski i jeden z pierwszych w Europie podręczników metalurgicznych.
Dużym skupiskiem hut oraz powstałych obok nich manufaktur metalowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów znajdowało się Zagłębiu staropolskim[2] o czym zadecydowała obfita obecność rud żelaza na tym terenie. Z 35 wielkich pieców hutniczych działających w Polsce w XVIII wieku umiejscowionych było tam 27. tego typu ośrodków produkcyjnych, które wytwarzały ok. 80% krajowej produkcji żelaza[2]. Innym ważnym ośrodkiem jego produkcji był stworzony przez szlachecki ród Małachoskich herbu Nałęcz, którzy sprowadzili fachowców hutnictwa ze Śląska ośrodek hutniczy w okolicach Końskich w województwie świętokrzyskim[2].
Najstarsza funkcjonująca huta na terytorium obecnej Polski znajduje się w Ozimku w woj. opolskim, została założona w roku 1754. Ruiny najstarszej huty w Polsce znajdują się w miejscowości Samsonów w województwie kieleckim. Na przełomie XVI w. i XVII w. dzierżawcy z rodziny włoskich przemysłowców - Cacciów z Bergamo, których sprowadził król Zygmunt III Waza przekształcili istniejącą tam kuźnicę w nowoczesną hutę. Hieronim Caccio zaprojektował nowy, wielki piec. Zakład Cacciów nastawiony był głównie na produkcję broni dla wojska i produkował szyszaki, pancerze, piki, pałasze oraz broń palną w tym działa. W 1633 prawa do huty Cacciowie odstąpili Bernardowi Servalli, Piotrowi Gianotti i Janowi Gibboni. Dnia 21 marca 1661 roku jak podawała najstarsza polska gazeta Merkuriusz Polski Ordynaryjny król polski Jan II Kazimierz Waza obserwował w Samsonowie lanie dział dla wojska[4].
Przemysł
Istnieje także gałąź hutnictwa – hutnictwo szkła – zajmująca się przetwarzaniem związków chemicznych poprzez topnienie w masę szklaną i przetwarzaniem w szkło gospodarcze, techniczne, okienne i artystyczne.
Święto hutnicze
4 maja, w dniu św. Floriana, patrona hutników i strażaków, obchodzony jest Dzień Hutnika.
- ↑ Andrzej Rembalski "Z dziejów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego na Kielcczyźnie" str. 22, 1998 rok, Kielce
- ↑ a b c d Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1985, s. 66-69, 109-110. ISBN 83-206-0509-1.
- ↑ "Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny", Tom II N-Ż, PWN, Warszawa 1985, ISBN 8301053690, str.313.
- ↑ "Merkuriusz Polski Ordynaryjny", Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978.