Sosna alepska

Sosna alepska

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna alepska
Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} Mill. Gard. dict. ed. 8: Pinus no. 8. 1768
Zasięg

{{Takson infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | grafika = | opis grafiki = | synonimy = | nazwa łacińska = | alt grafiki = Nieznane pola: "obrazek", "systematyka_ref" oraz "łacina".

Sosna alepska (Pinus halepensis Mill.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna alepska występuje w stanie dzikim w rejonie wybrzeża Morza Śródziemnego. W Polsce nie występuje, ze względu na brak odporności na niskie temperatury.

Rozmieszczenie geograficzne

Naturalny zasięg sosny alepskiej jest rozczłonkowany i rozproszony wokół basenu Morza Śródziemnego, na terenie państw: Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Izrael, Jordania, Syria, Liban, Turcja, Grecja, Albania, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Włochy, Malta, Francja i Hiszpania. Bywa podawana także z Ukrainy (Krym). Naturalizowana w Australii, Nowej Zelandii oraz w południowej Afryce, gdzie jest uprawiana m.in. na drewno opałowe. Na suchych obszarach Afryki jest inwazyjna i rozprzestrzenia się na łąki i fynbos, szczególnie w Prowincji Przylądkowej Wschodniej i Zachodniej.

Morfologia

Pokrój

Średniej wielkości drzewo – dorasta do ponad 20 m wysokości. Korona dorosłych okazów jest nieregularnie piramidalna lub zaokrąglona. Kora początkowo ma szarosrebrzystą barwę, lecz z czasem staje się brązowoczerwonawa i spękana. Gałęzie często są poskręcane. Młode pędy mają jasnoszarą barwę i są nagie. Pąki nie są lepkie.

Liście

Igły zebrane w pęczki po 2. Mają zielona barwę, są wyprostowane, czasami lekko skręcone. Mierzą 6–13 cm długości oraz mniej niż 1 mm grubości. Są osadzone w cienkiej i krótkiej pochewce. Są miękkie, cienkie, giętkie, zaostrzone.

Szyszki

Mają jajowaty kształt i brązową barwę. Dorastają do 5–12 cm długości. Są błyszczące, osadzone na krzywych szypułkach. Szyszki męskie umieszczone są u podstawy młodych pędów, podłużne i żółtawe. Szyszki żeńskie początkowo są różowo-fioletowe i kuliste, z czasem stają się stożkowate. Dojrzewają w ciągu trzech lat. Łuski szyszek mają lekko wystające wypustki.

Nasiona

Są skrzydlate.

Gatunki podobne

Podobnym gatunkiem jest sosna kalabryjska (Pinus brutia), przez część botaników traktowana jako odmiana sosny alepskiej. Różni się od niej bardziej szorstką i ciemniejszą korą oraz dłuższymi i grubszymi igłami.

• 
  Kora
• 
  Kwiatostany męskie
• 
  Szyszki nasienne

Biologia i ekologia

Igły pozostają na drzewie do 3 lat. Gatunek jednopienny.

Sosna alepska preferuje gleby bogate w wapń. Rośnie na terenach nadmorskich, w strefie klimatu śródziemnomorskiego o łagodnych zimach i gorących, suchych latach. Porasta skaliste zbocza, często tuż nad morzem. Ma małe wymagania siedliskowe i jest niewrażliwa na suszę.

Sosny alepskie rosnące na wybrzeżu Morza Śródziemnego we Francji

Chętnie opanowuje opuszczone tereny rolnicze lub ugory i spełnia tam rolę pionierskiego gatunku drzewiastego. Często w gęstych skupieniach rośnie jako krzew i dlatego gatunek ten, chętnie stosowany jest w nasadzeniach wiatrochronnych.

Systematyka

Synonimy: P. alepensis Poir. in Lamarck 1804, P. maritima Mill. 1768, P. sylvestris L. var. maritima Aiton 1789, P. maritima Aiton 1813 non Mill. 1768, P. penicillus Lepeyr. 1813, P. arabica Sieber ex Spreng. 1826, P. genuensis S.E. Cook 1834, P. halepensis Mill. var. genuensis (S.E. Cook) Antoine 1840, P. hispanica J. Cook 1834, P. halepensis Mill. var. minor Antoine 1840, P. carica D. Don in Fellows 1841, P. halepensis Mill. var. carica (D. Don) Carr. 1855, P. abasica Carr. 1855, P. halepensis Mill. var. abasica (Carr.) Carr. 1867, P. loiseleuriana Carr. 1855, P. pseudohalepensis Denhardt ex Carr. 1855, P. parolinii Vis. 1856, P. × saportae Rouy 1913, P. ceciliae Llorens et L. Llorens 1984, P. halepensis Mill. var. ceciliae (Llorens et L. Llorens) Rosello et al. 1992.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus:

• podrodzaj Pinus
  • sekcja Pinus
    • podsekcja Pinus
      • gatunek P. halepensis

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia LR/lc (lower risk/least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013.

Zastosowanie

Nasadzenia biotechniczne

Sosna alepska jest wykorzystywana do zalesiania wydm nadmorskich.

Drzewo ozdobne

Chętnie sadzona w parkach i ogrodach na obszarach o suchym i gorącym klimacie, np. w południowej Kalifornii.

Przemysł spożywczy

Stanowi źródło wysokogatunkowej żywicy, której komponenty wykorzystywane są do konserwacji żywności. Grecy stosują ją jako składnik aromatyczny dodawany do wina retsina.

Surowiec drzewny

W twardzieli ciemnoczerwonawe, natomiast w bielu – żółtawe. Współcześnie uchodzi za mało wartościowe i prawie w ogóle nie jest wykorzystywane. W starożytności gatunek był ważnym źródłem drewna używanego przez Greków do celów konstrukcyjnych, zwłaszcza do budowy statków.

Udział w kulturze

• Paul Cézanne miał sosnę alepską w swoim ogrodzie w Aix-en-Provence. Była ona inspiracją i wzorem wykorzystywanym w jego obrazach. W 2005 roku jeszcze rosła w tym ogrodzie.
• Według znawców roślin biblijnych sosna alepska jest wymieniona w kilku cytatach Biblii.