Łekno (województwo wielkopolskie): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m korekta błędu |
→Zabytki: drobne merytoryczne |
||
| Linia 61: | Linia 61: | ||
* Na zachodnim brzegu J. Łekneńskiego znajduje się niewielki pagórek. Jest to miejsce dawnego klasztoru cystersów. Przeprowadzone tam badania archeologiczne pozwalają stwierdzić że: oprócz pozostałości przedromańskiego kościoła z ok. [[1120]] r. (są to relikty budowli sakralnej na planie koła – rotundy wczesnoromańskiej) i klasztoru [[cystersi|cystersów]] z połowy [[XIII wiek]]u, znajdują się tam także pozostałości po [[średniowiecze|wczesnośredniowiecznym]] [[grodzisko (archeologia)|grodzisku]], otoczonym wałem obronnym i fosą. |
* Na zachodnim brzegu J. Łekneńskiego znajduje się niewielki pagórek. Jest to miejsce dawnego klasztoru cystersów. Przeprowadzone tam badania archeologiczne pozwalają stwierdzić że: oprócz pozostałości przedromańskiego kościoła z ok. [[1120]] r. (są to relikty budowli sakralnej na planie koła – rotundy wczesnoromańskiej) i klasztoru [[cystersi|cystersów]] z połowy [[XIII wiek]]u, znajdują się tam także pozostałości po [[średniowiecze|wczesnośredniowiecznym]] [[grodzisko (archeologia)|grodzisku]], otoczonym wałem obronnym i fosą. |
||
* Rotunda w Łeknie - w latach 80. XX wieku odkryto na grodzie w Łeknie bardzo dobrze zachowane (w całości) fundamenty jednoabsydowej rotundy zbudowanej przypuszczalnie w XI wieku. Relikty części naziemnej sięgają w niektórych miejscach nawet 0,5 m oraz zdołano uchwycić znaczny (2 m kw) fragment posadzki i stopień ołtarzowy. Nawa główna ma średnicę wewnętrzną 6,8 m, a zewnętrzną 9 m, wewnętrzna średnica absydy to 3,6 m, a zewnętrzna – 5,6 m. Długość na osi wschód-zachód wynosi 12 m kw. Mury wykonano od strony lic z płytek piaskowca metodą opus emplectum, wnętrze wypełniono dowolnym materiałem skalnym. Całość spoiła zaprawa z gipsu jastrychowego. Od strony północnej fundamenty nawy wzmocniono w późniejszym okresie dodatkowym fundamentowaniem<ref>{{Cytuj|autor=Dariusz Sikorski|tytuł=Sikorski - Wczesnopiastowska architektura sakralna (jako źródło historyczne dla dziejów Kościoła w Polsce), Poznań, PTPN 2012 [PEŁNA WERSJA] (The Sacral Architecture of Early Piasts in Poland (X-XI)).pdf|data dostępu=2017-03-22|url=https://www.academia.edu/31920083/Sikorski_-_Wczesnopiastowska_architektura_sakralna_jako_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82o_historyczne_dla_dziej%C3%B3w_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_w_Polsce_Pozna%C5%84_PTPN_2012_PE%C5%81NA_WERSJA_The_Sacral_Architecture_of_Early_Piasts_in_Poland_X-XI_.pdf|język=en}}</ref>. |
* Rotunda w Łeknie - w latach 80. XX wieku odkryto na grodzie w Łeknie bardzo dobrze zachowane (w całości) fundamenty jednoabsydowej rotundy zbudowanej przypuszczalnie w XI wieku. Relikty części naziemnej sięgają w niektórych miejscach nawet 0,5 m oraz zdołano uchwycić znaczny (2 m kw) fragment posadzki i stopień ołtarzowy. Nawa główna ma średnicę wewnętrzną 6,8 m, a zewnętrzną 9 m, wewnętrzna średnica absydy to 3,6 m, a zewnętrzna – 5,6 m. Długość na osi wschód-zachód wynosi 12 m kw. Mury wykonano od strony lic z płytek piaskowca metodą opus emplectum, wnętrze wypełniono dowolnym materiałem skalnym. Całość spoiła zaprawa z gipsu jastrychowego. Od strony północnej fundamenty nawy wzmocniono w późniejszym okresie dodatkowym fundamentowaniem<ref>{{Cytuj|autor=Dariusz Sikorski|tytuł=Sikorski - Wczesnopiastowska architektura sakralna (jako źródło historyczne dla dziejów Kościoła w Polsce), Poznań, PTPN 2012 [PEŁNA WERSJA] (The Sacral Architecture of Early Piasts in Poland (X-XI)).pdf|data dostępu=2017-03-22|url=https://www.academia.edu/31920083/Sikorski_-_Wczesnopiastowska_architektura_sakralna_jako_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82o_historyczne_dla_dziej%C3%B3w_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_w_Polsce_Pozna%C5%84_PTPN_2012_PE%C5%81NA_WERSJA_The_Sacral_Architecture_of_Early_Piasts_in_Poland_X-XI_.pdf|język=en}}</ref>. |
||
*grodzisko stożkowate z XIII-XIV położone na południe od miasta lokacyjnego, na wschodnim brzegu Jeziora Łekneńskiego. Stożkowaty nasyp otoczony jest fosą o szerokości około 7 m, wyniesiony około 4 m ponad poziom okolicznych łąk. Plateau silnie zarośniętego kopca ma około 15 m średnicy, od strony północnej poprzedza go słabo czytelny, podkowiasty wał. Na kopcu podczas badań w 1981 roku zarejestrowano relikty budowli, zapewne wieżowej, wykonanej z materiałów nietrwałych. Przypuszczalnie była to siedziba obronna tutejszej linii [[Pałukowie|Pałuków]], wywodzących się od kasztelana nakielskiego Trojana, zmarłego pomiędzy 1306 a 1313 rokiem<ref>{{Cytuj |autor = Artur Różański |tytuł = Castrum et curia. Studia nad rozwojem prywatnych siedzib obronnych oraz ich zapleczy od średniowiecza do nowożytności na przykładzie włości rodu Pałuków i ich następców (Castrum et curia. Studies on the development of private defensive seats and their base from the Middle Ages...) |czasopismo = Archaeologica Historica Polona, t. 26 |data dostępu = 2019-10-29 |url = https://www.academia.edu/40754526/Castrum_et_curia._Studia_nad_rozwojem_prywatnych_siedzib_obronnych_oraz_ich_zapleczy_od_%C5%9Bredniowiecza_do_nowo%C5%BCytno%C5%9Bci_na_przyk%C5%82adzie_w%C5%82o%C5%9Bci_rodu_Pa%C5%82uk%C3%B3w_i_ich_nast%C4%99pc%C3%B3w_Castrum_et_curia._Studies_on_the_development_of_private_defensive_seats_and_their_base_from_the_Middle_Ages..._ |język = en}}</ref>. |
|||
Wersja z 15:52, 29 paź 2019
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
 Kościół św. Piotra i Pawła w Łeknie | |
| Państwo | wielkopolskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
630 |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
62-105[1] |
| Tablice rejestracyjne |
PWA |
| SIMC |
0531909 |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |
Łekno – wieś pałucka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wągrowieckim, w gminie Wągrowiec, przy drodze wojewódzkiej nr 251. Łekno jest położone nad brzegiem Jeziora Łekneńskiego, na północny wschód od Wągrowca (ok. 10 km).
W latach 1973–1976 Łekno było siedzibą gminy Łekno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1370, położone było w XVI w. w województwie kaliskim[2].
Leży na trasie szlaku cysterskiego.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0531915 | Ludwikowo | część wsi |
Historia
Od VIII w., aż do XIII w. w Łeknie znajdował się gród książęcy Pałuków. Pierwsza pisana wzmianka o miejscowości pochodzi z bulli Innocentego II z 1136 roku, Łekno jest wymienione w niej jako kasztelania łeknowska. Drugą wzmiankę zawiera dokument fundacyjny dla klasztoru cystersów z 1153 r. Do Łekna cystersów sprowadził Zbylut Pałuka z Panigrodza z klasztoru w Altenbergu pod Kolonią. Najstarsze opactwo cystersów w Wielkopolsce. Miejscowość w zlatynizowanej formie villa Luckna wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1282 roku sygnowanym przez legata apostolskiego Filipa Firmanusa[5]. Miejscowość pod nazwą Lukna wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Gnieźnie w 1283 roku sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II[6].
W 1331 r. wieś została złupiona i zniszczona przez Krzyżaków.
Około roku 1370 r. Łekno zostało miastem lokowanym na prawie niemieckim.
W 1383 r. Łekno zostało spalone w czasie wojny rodowej między Nałęczami i Grzymalitami. W wyniku tych zniszczeń w 1396 r. cystersi przenieśli się do Wągrowca. Mimo zniszczeń i przeniesienia siedziby cystersów, miasto rozwijało się, w 1458 r. na wyprawę malborską zobowiązane było wysłać 10 pieszych.
W wyniku III rozbioru, w 1793 przeszło pod administrację pruską. W latach 1807-1815 znajdowało się na obszarze Księstwa Warszawskiego. Od 1815 r. ponownie pod administracją pruską. Łekno utraciło prawa miejskie w 1888 r.
W 1920 r. w wyniku zwycięskiego powstania wielkopolskiego powróciło do Polski.
Zabytki
- Późnogotycki trójnawowy kościół parafialny pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z gwiaździstym sklepieniem. Pierwszy kościół zbudowano przed rokiem 1246 i był ufundowany przez cystersów. Obecna budowla powstała w połowie XVI w. z fundacji Nikodema Łekińskiego. Późnorenesansowy nagrobek fundatora znajduje się w prezbiterium po lewej stronie. Do najciekawszych elementów wyposażenia świątyni należy zaliczyć m.in. barokowy ołtarz główny i późnorenesansowe ołtarze boczne. Ściany zewnętrzne są ozdobione dekoracją ceglaną: fryzem, szczytami, wieżyczkami.
- Na zachodnim brzegu J. Łekneńskiego znajduje się niewielki pagórek. Jest to miejsce dawnego klasztoru cystersów. Przeprowadzone tam badania archeologiczne pozwalają stwierdzić że: oprócz pozostałości przedromańskiego kościoła z ok. 1120 r. (są to relikty budowli sakralnej na planie koła – rotundy wczesnoromańskiej) i klasztoru cystersów z połowy XIII wieku, znajdują się tam także pozostałości po wczesnośredniowiecznym grodzisku, otoczonym wałem obronnym i fosą.
- Rotunda w Łeknie - w latach 80. XX wieku odkryto na grodzie w Łeknie bardzo dobrze zachowane (w całości) fundamenty jednoabsydowej rotundy zbudowanej przypuszczalnie w XI wieku. Relikty części naziemnej sięgają w niektórych miejscach nawet 0,5 m oraz zdołano uchwycić znaczny (2 m kw) fragment posadzki i stopień ołtarzowy. Nawa główna ma średnicę wewnętrzną 6,8 m, a zewnętrzną 9 m, wewnętrzna średnica absydy to 3,6 m, a zewnętrzna – 5,6 m. Długość na osi wschód-zachód wynosi 12 m kw. Mury wykonano od strony lic z płytek piaskowca metodą opus emplectum, wnętrze wypełniono dowolnym materiałem skalnym. Całość spoiła zaprawa z gipsu jastrychowego. Od strony północnej fundamenty nawy wzmocniono w późniejszym okresie dodatkowym fundamentowaniem[7].
- grodzisko stożkowate z XIII-XIV położone na południe od miasta lokacyjnego, na wschodnim brzegu Jeziora Łekneńskiego. Stożkowaty nasyp otoczony jest fosą o szerokości około 7 m, wyniesiony około 4 m ponad poziom okolicznych łąk. Plateau silnie zarośniętego kopca ma około 15 m średnicy, od strony północnej poprzedza go słabo czytelny, podkowiasty wał. Na kopcu podczas badań w 1981 roku zarejestrowano relikty budowli, zapewne wieżowej, wykonanej z materiałów nietrwałych. Przypuszczalnie była to siedziba obronna tutejszej linii Pałuków, wywodzących się od kasztelana nakielskiego Trojana, zmarłego pomiędzy 1306 a 1313 rokiem[8].
Przypisy
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 179.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.473-74.
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.486.
- ↑ Dariusz Sikorski, Sikorski - Wczesnopiastowska architektura sakralna (jako źródło historyczne dla dziejów Kościoła w Polsce), Poznań, PTPN 2012 [PEŁNA WERSJA] (The Sacral Architecture of Early Piasts in Poland (X-XI)).pdf [online] [dostęp 2017-03-22] (ang.).
- ↑ Artur Różański, Castrum et curia. Studia nad rozwojem prywatnych siedzib obronnych oraz ich zapleczy od średniowiecza do nowożytności na przykładzie włości rodu Pałuków i ich następców (Castrum et curia. Studies on the development of private defensive seats and their base from the Middle Ages...), „Archaeologica Historica Polona, t. 26” [dostęp 2019-10-29] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Fundacja klasztoru cystersów w Łeknie z roku 1153
- Łekno (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 645.
- Łekno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 264.
- Siedziba gminy: Wągrowiec
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części wsi |
|
