Klepsydra: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Braniewiak (dyskusja | edycje) lit. |
Kajetan Wa (dyskusja | edycje) m Uzupełnienie hasła o znaczenie alternatywne. Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
Linia 3: | Linia 3: | ||
{{wikisłownik|klepsydra}} |
{{wikisłownik|klepsydra}} |
||
'''Klepsydra''' ([[Język grecki|gr.]] ''κλεψύδρα'' od ''κλέπτω, κλέπτειν'' „kraść, uchodzić ukradkiem, wymykać się” i ''ὕδωρ'' „woda”) – [[zegar wodny]], w późniejszych czasach także [[piasek|piaskowy]], składający się z dwóch, zazwyczaj [[szkło|szklanych]] baniek, z których jedna znajduje się nad drugą, połączonych rurką przepuszczającą określoną ilość wody lub piasku w określonym czasie. Znane są klepsydry odmierzające od kilkudziesięciu [[sekunda|sekund]] do [[doba|doby]]. |
'''Klepsydra''' ([[Język grecki|gr.]] ''κλεψύδρα'' od ''κλέπτω, κλέπτειν'' „kraść, uchodzić ukradkiem, wymykać się” i ''ὕδωρ'' „woda”) – [[zegar wodny]], w późniejszych czasach także [[piasek|piaskowy]], składający się z dwóch, zazwyczaj [[szkło|szklanych]] baniek, z których jedna znajduje się nad drugą, połączonych rurką przepuszczającą określoną ilość wody lub piasku w określonym czasie. Znane są klepsydry odmierzające od kilkudziesięciu [[sekunda|sekund]] do [[doba|doby]]. |
||
W języku polskim również «zawiadomienie o czyjejś śmierci i pogrzebie, mające formę małego plakatu». |
|||
== Historia == |
== Historia == |
Wersja z 09:45, 16 paź 2023
Klepsydra (gr. κλεψύδρα od κλέπτω, κλέπτειν „kraść, uchodzić ukradkiem, wymykać się” i ὕδωρ „woda”) – zegar wodny, w późniejszych czasach także piaskowy, składający się z dwóch, zazwyczaj szklanych baniek, z których jedna znajduje się nad drugą, połączonych rurką przepuszczającą określoną ilość wody lub piasku w określonym czasie. Znane są klepsydry odmierzające od kilkudziesięciu sekund do doby.
W języku polskim również «zawiadomienie o czyjejś śmierci i pogrzebie, mające formę małego plakatu».
Historia
Najstarsze wersje klepsydry pochodzą z terenów Egiptu i Mezopotamii i datowane są na 1500 lat p.n.e.[1][2].
Starożytni Grecy używali klepsydry wodne do ćwiczeń retorycznych – odmierzany czas powodował, że uczyli się zwięźle formułować myśli i to co chcą przekazać innym.
Także starożytni Rzymianie ok. 52 roku p.n.e. ustanowili urząd funkcjonariusza odmierzającego czas w trakcie procesu sądowego, który posługiwał się właśnie klepsydrą.
W średniowieczu wodę zaczęto zastępować piaskiem, zmielonymi skorupkami jaj, sproszkowanym ołowiem i cynkiem[2]. W Europie pierwsze piaskowe klepsydry pojawiły się w XV wieku[3].
Dokładność wskazań klepsydry jest mała, gdyż prędkość wypływu wody zależy od wysokości jej słupa ponad otworem (zob. prawo Torricellego)[4]. Dokładność tę zwiększono dzięki zastosowaniu nierównomiernej podziałki[5].
W 1852 r. angielski mistrz szachowy Howard Staunton zaproponował używanie klepsydr do mierzenia czasu podczas rozgrywania partii. Do tego celu klepsydra została oficjalnie wykorzystana po raz pierwszy w 1861 r. w meczu pomiędzy Adolfem Anderssenem a Ignácem von Kolischem, a w kolejnych latach stosowana była coraz powszechniej aż do turnieju w Londynie w 1883 r., kiedy to została zastąpiona zegarem szachowym[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ A. Łowicki, Młody Technik: Liczydło czasu
- ↑ a b Maciej Baczak, Sławomir Łotysz, Dariusz Machla: 1000 wynalazków, czyli historia ludzkiej pomysłowości. Bielsko Biała: Wydawnictwo Dragon, 2020, s. 39-40, ISBN 978-83-8172-554-5
- ↑ Nowa encyklopedia PWN. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 373 ISBN 83-01-11966-7.
- ↑ Wypływ cieczy przez otwór
- ↑ Ludwik Zajdler, Dzieje zegara, rozdział 8 Zegary wodne.
- ↑ * W.Litmanowicz, J. Giżycki, "Szachy od A do Z", tom I, Warszawa 1986, str. 433
Linki zewnętrzne
- Hourglass History (ang.)
- Brief History. hourglasses.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-27)]. (ang.)