Sztucer

Sztucer Mannlicher-Schönauer

Sztucer (staropol. sztuciec) – myśliwska broń kulowa z gwintowaną lufą (często zaopatrzona w celownik optyczny) używana do polowania na grubą zwierzynę.

Historia

Schemat budowy sztucera kozienickiego. A – trzewik, B – szufladka na skałki, C – kolba, D – szyjka kolby, E – blacha zamka, F – kurek, G – szczęki kurka, H – panewka, I – celownik szczerbinowy uchylny, J – lufa, K – muszka kulkowa, L – grzybek na pas, M – warkocz kabłąka, N – spust, O – śrubka regulacji spustu, P – przyspieszacz, R – kabłąk spustu, S – łoże kolby, U – stempel stalowy, X – zaczep na pas, Y – uchwyt stempla

W XVIII i XIX wieku sztucerów używali w wojsku strzelcy wyborowi, których w Prusach, Austrii i Rosji nazywano jegrami, a w Polsce strzelcami celnymi. W I Rzeczypospolitej na mocy decyzji sejmu produkowany był w latach 1790–1794 w Fabryce Broni w Kozienicach tzw. sztucer kozienicki.

Podział

Rozróżnia się sztucery:

• jednolufowe, niełamane, powtarzalne tzw. repetiery z obrotowym zamkiem (zwykle 5-strzałowe), o konstrukcji wzorowanej na karabinie. Repetiery są także wytwarzane z dwiema lufami, na przykład FineGuns 700SSS. Dwulufowe repetiery są przeważnie ciężkie i mają duży kaliber. Repetiery mają zwykle zamek ślizgowo-obrotowy dwu- lub czterotaktowy.
• dwulufowe, łamane, dwustrzałowe tzw. ekspresy o konstrukcji dubeltówki

Spotyka się też sztucery jednolufowe, wielostrzałowe, samopowtarzalne (w Polsce rzadkie).

Nazwa wywodzi się z niemieckiego stutzen – „obcinać”, nawiązuje do krótkiej („obciętej”) lufy, która nie wystawała powyżej pasa stojącego żołnierza. Broń typu Stutzen jest zwykle krótsza niż inne karabiny i może mieć łoże do końca lufy.

Sztucer pomysłu Mierosławskiego

Specyficznym jednolufowym, wojskowym sztucerem, który miał być używany przez powstańców styczniowych w formacji karabinierów tzw. sztuciec (określenie żargonowe) wytwarzany w fabryce J. Gerarda w Liège (Belgia) według pomysłu Ludwika Mierosławskiego. Jest on wspominany w pieśni Hej strzelcy wraz autorstwa Władysława Ludwika Anczyca. Jego dane techniczne to:

• kaliber: 18 mm,
• długość całkowita: 110,5 cm,
• waga: 4,08 kg,
• bagnet płaski, sieczno-kłujący długości 40–60 cm.

Mierosławka jednak nigdy nie opuściła belgijskich magazynów.

W Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie znajduje się taki sztuciec należący do Apolinarego Kurowskiego.

Bibliografia

• Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon dawnej broni palnej, Dom Wydawniczy BELLONA, Warszawa 2004.
• Powstanie niespełnionych nadziei 1863, Arsenał Polski, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1984.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa 1978.