Sztucer: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Historia: lit. |
m lit.link |
||
Linia 4: | Linia 4: | ||
[[Plik:1870722 4882fa531748d.jpg|thumb|Sztucer myśliwski [[Karabin Mannlicher-Schönauer|Mannlicher-Schönauer]]]] |
[[Plik:1870722 4882fa531748d.jpg|thumb|Sztucer myśliwski [[Karabin Mannlicher-Schönauer|Mannlicher-Schönauer]]]] |
||
'''Sztucer''' ([[język niemiecki|niem.]] ''stutzen''; [[Język staropolski|staropol.]] ''sztuciec''{{r|Kwas}}) – |
'''Sztucer''' ([[język niemiecki|niem.]] ''stutzen''; [[Język staropolski|staropol.]] ''sztuciec''{{r|Kwas}}) – |
||
współcześnie: określenie [[karabin]]ów i [[Karabinek (broń)|karabinków]] [[broń myśliwska|myśliwskich]] z [[Lufa gwintowana|gwintowanymi lufami]], używanych do [[Polowanie|polowania]] na grubą [[Zwierzęta łowne|zwierzynę]]. Dawniej: wojskowa [[broń strzelecka]] powstała poprzez skrócenie karabinu i |
współcześnie: określenie [[karabin]]ów i [[Karabinek (broń)|karabinków]] [[broń myśliwska|myśliwskich]] z [[Lufa gwintowana|gwintowanymi lufami]], używanych do [[Polowanie|polowania]] na grubą [[Zwierzęta łowne|zwierzynę]]. Dawniej: wojskowa [[broń strzelecka]] powstała poprzez skrócenie karabinu i wyposażenie go w gwintowaną lufę, używana głównie przez oddziały [[Jegrzy|jegrów]]. |
||
Nazwa „sztucer” wywodzi się od niemieckiego ''stutzen'' – co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „obcinać”. Nawiązuje to do skróconej („obciętej”) względem dłuższych karabinów lufy, która często nie wystawała za [[Łoże (broń strzelecka)|łoże broni]]. |
Nazwa „sztucer” wywodzi się od niemieckiego ''stutzen'' – co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „obcinać”. Nawiązuje to do skróconej („obciętej”) względem dłuższych karabinów lufy, która często nie wystawała za [[Łoże (broń strzelecka)|łoże broni]]. |
||
Linia 12: | Linia 12: | ||
Sztucery wyodrębniły się w XVIII w. jako uzbrojenie lekkiej piechoty specjalizującej się w prowadzeniu celnego ognia z dużych odległości ([[Strzelec wyborowy|strzelcy wyborowi]] – [[jegrzy]], w Polsce tzw. [[Strzelcy celni|strzelcy celni]]), w odróżnieniu od [[Piechota liniowa|piechoty liniowej]] prowadzącej zmasowany ogień salwowy na krótszych dystansach. Standardowo piechotę liniową wyposażano w długie [[Broń gładkolufowa|gładkolufowe]] karabiny, zapewniające dużą (jak na tamte czasy) [[szybkostrzelność]], jednak niską celność i [[Donośność broni|donośność]]. Ze względu na specyfikę walki jegrzy potrzebowali natomiast broni znacznie celniejszej i o większym zasięgu. Rozwiązaniem okazały się karabiny wyposażone w lufy gwintowane (skrajnie zwiększające osiągi względem broni gładkolufowej). Jednak z powodu kłopotliwego ładowania (do gwintowanej lufy, pocisk należało wbijać za pomocą młotka i [[Stempel (broń)|stempla]]), broń skrócono, tak aby ułatwić strzelcowi tą czynność. Efektem tej koncepcji było powstanie sztucerów a więc gwintowanych i skróconych karabinów. |
Sztucery wyodrębniły się w XVIII w. jako uzbrojenie lekkiej piechoty specjalizującej się w prowadzeniu celnego ognia z dużych odległości ([[Strzelec wyborowy|strzelcy wyborowi]] – [[jegrzy]], w Polsce tzw. [[Strzelcy celni|strzelcy celni]]), w odróżnieniu od [[Piechota liniowa|piechoty liniowej]] prowadzącej zmasowany ogień salwowy na krótszych dystansach. Standardowo piechotę liniową wyposażano w długie [[Broń gładkolufowa|gładkolufowe]] karabiny, zapewniające dużą (jak na tamte czasy) [[szybkostrzelność]], jednak niską celność i [[Donośność broni|donośność]]. Ze względu na specyfikę walki jegrzy potrzebowali natomiast broni znacznie celniejszej i o większym zasięgu. Rozwiązaniem okazały się karabiny wyposażone w lufy gwintowane (skrajnie zwiększające osiągi względem broni gładkolufowej). Jednak z powodu kłopotliwego ładowania (do gwintowanej lufy, pocisk należało wbijać za pomocą młotka i [[Stempel (broń)|stempla]]), broń skrócono, tak aby ułatwić strzelcowi tą czynność. Efektem tej koncepcji było powstanie sztucerów a więc gwintowanych i skróconych karabinów. |
||
Wraz z wynalezieniem [[Pocisk typu Minié|pocisków kompresyjnych]] w II poł. XIX w. ładowanie [[Broń odprzodowa|odprzodowej broni]] gwintowanej uległo znacznemu usprawnieniu, co umożliwiło masowe wyposażenie w karabiny gwintowane żołnierzy wszystkich formacji. Od tego momentu różnica pomiędzy sztucerami a karabinami piechoty zaczęła się stopniowo zacierać, a określenie sztucer nabrało bardziej cech formalnych niż praktycznych. Sztucerami zaczęto więc określać albo karabiny skrócone (mające zapewniać większą poręczność np. przy wykonywaniu zadań zwiadowczych), bądź posiadające cechy [[karabin wyborowy|karabinów wyborowych]]. Wraz z postępem technologicznym, uzbrojenie żołnierzy zaczęło ulegać coraz większemu ujednoliceniu, co wiązało się pod koniec XIX w. ze stopniowym zanikiem stosowania nazwy „sztucer” w ujęciu wojskowym. |
Wraz z wynalezieniem [[Pocisk typu Minié|pocisków kompresyjnych]] w II poł. XIX w. ładowanie [[Broń odprzodowa|odprzodowej broni]] gwintowanej uległo znacznemu usprawnieniu, co umożliwiło masowe wyposażenie w karabiny gwintowane żołnierzy wszystkich formacji. Od tego momentu różnica pomiędzy sztucerami a karabinami piechoty zaczęła się stopniowo zacierać, a określenie sztucer nabrało bardziej cech formalnych niż praktycznych. Sztucerami zaczęto więc określać albo karabiny skrócone (mające zapewniać większą poręczność np. przy wykonywaniu [[Rozpoznanie (wojsko)|zadań zwiadowczych]]), bądź posiadające cechy [[karabin wyborowy|karabinów wyborowych]]. Wraz z postępem technologicznym, uzbrojenie żołnierzy zaczęło ulegać coraz większemu ujednoliceniu, co wiązało się pod koniec XIX w. ze stopniowym zanikiem stosowania nazwy „sztucer” w ujęciu wojskowym. |
||
Słowo sztucer przeniknęło jednak do nazewnictwa stosowanego w [[Łowiectwo|myślistwie]], gdzie do dziś stosuje się je powszechnie wobec gwintowanych karabinów przeznaczoncych do polowań na grubą zwierzynę (jako odróżnienie od gładkolufowych [[Strzelba|strzelb]]). |
Słowo sztucer przeniknęło jednak do nazewnictwa stosowanego w [[Łowiectwo|myślistwie]], gdzie do dziś stosuje się je powszechnie wobec gwintowanych karabinów przeznaczoncych do polowań na grubą zwierzynę (jako odróżnienie od gładkolufowych [[Strzelba|strzelb]]). |
Wersja z 14:26, 18 sie 2020
Ten artykuł od 2012-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Sztucer (niem. stutzen; staropol. sztuciec[1]) – współcześnie: określenie karabinów i karabinków myśliwskich z gwintowanymi lufami, używanych do polowania na grubą zwierzynę. Dawniej: wojskowa broń strzelecka powstała poprzez skrócenie karabinu i wyposażenie go w gwintowaną lufę, używana głównie przez oddziały jegrów.
Nazwa „sztucer” wywodzi się od niemieckiego stutzen – co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „obcinać”. Nawiązuje to do skróconej („obciętej”) względem dłuższych karabinów lufy, która często nie wystawała za łoże broni.
Historia
Sztucery wyodrębniły się w XVIII w. jako uzbrojenie lekkiej piechoty specjalizującej się w prowadzeniu celnego ognia z dużych odległości (strzelcy wyborowi – jegrzy, w Polsce tzw. strzelcy celni), w odróżnieniu od piechoty liniowej prowadzącej zmasowany ogień salwowy na krótszych dystansach. Standardowo piechotę liniową wyposażano w długie gładkolufowe karabiny, zapewniające dużą (jak na tamte czasy) szybkostrzelność, jednak niską celność i donośność. Ze względu na specyfikę walki jegrzy potrzebowali natomiast broni znacznie celniejszej i o większym zasięgu. Rozwiązaniem okazały się karabiny wyposażone w lufy gwintowane (skrajnie zwiększające osiągi względem broni gładkolufowej). Jednak z powodu kłopotliwego ładowania (do gwintowanej lufy, pocisk należało wbijać za pomocą młotka i stempla), broń skrócono, tak aby ułatwić strzelcowi tą czynność. Efektem tej koncepcji było powstanie sztucerów a więc gwintowanych i skróconych karabinów.
Wraz z wynalezieniem pocisków kompresyjnych w II poł. XIX w. ładowanie odprzodowej broni gwintowanej uległo znacznemu usprawnieniu, co umożliwiło masowe wyposażenie w karabiny gwintowane żołnierzy wszystkich formacji. Od tego momentu różnica pomiędzy sztucerami a karabinami piechoty zaczęła się stopniowo zacierać, a określenie sztucer nabrało bardziej cech formalnych niż praktycznych. Sztucerami zaczęto więc określać albo karabiny skrócone (mające zapewniać większą poręczność np. przy wykonywaniu zadań zwiadowczych), bądź posiadające cechy karabinów wyborowych. Wraz z postępem technologicznym, uzbrojenie żołnierzy zaczęło ulegać coraz większemu ujednoliceniu, co wiązało się pod koniec XIX w. ze stopniowym zanikiem stosowania nazwy „sztucer” w ujęciu wojskowym.
Słowo sztucer przeniknęło jednak do nazewnictwa stosowanego w myślistwie, gdzie do dziś stosuje się je powszechnie wobec gwintowanych karabinów przeznaczoncych do polowań na grubą zwierzynę (jako odróżnienie od gładkolufowych strzelb).
Zobacz też
- Sztucer kozienicki – polski sztucer produkowany na mocy uchwały sejmu I Rzeczypospolitej w Fabryce Broni w Kozienicach w latach 1790–1794[2].
- Mierosławka – sztucer polskiego projektu z okresu powstania styczniowego
- Sztucer z Liège – rosyjski sztucer opracowany na podstawie brytyjskiego karabinu Brunszwik
Przypisy
- ↑ Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: MON, 1987, s. 159. ISBN 83-11-07350-3.
- ↑ Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1985, s. 109-110. ISBN 83-206-0509-1.
Bibliografia
- Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon dawnej broni palnej, Dom Wydawniczy BELLONA, Warszawa 2004.
- Powstanie niespełnionych nadziei 1863, Arsenał Polski, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1984.
- Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa 1978.