Arpadowie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Luckas-bot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: bg:Арпади |
m drobne merytoryczne |
||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
Dynastia wygasła na królu [[Andrzej III|Andrzeju III]] w [[1301]] roku. Do walk o tron węgierski włączyli się [[Wittelsbachowie]] i [[Przemyślidzi]]. Ostatecznie w [[1307]] roku koronę otrzymali [[Andegawenowie]] z [[Neapol]]u w osobie [[Karol Robert|Karola Roberta]]. Był wnukiem Marii, siostry króla [[Władysław IV Kumańczyk|Władysława IV Kumana]], przedostatniego władcy Węgier z dynastii Arpadów. |
Dynastia wygasła na królu [[Andrzej III|Andrzeju III]] w [[1301]] roku. Do walk o tron węgierski włączyli się [[Wittelsbachowie]] i [[Przemyślidzi]]. Ostatecznie w [[1307]] roku koronę otrzymali [[Andegawenowie]] z [[Neapol]]u w osobie [[Karol Robert|Karola Roberta]]. Był wnukiem Marii, siostry króla [[Władysław IV Kumańczyk|Władysława IV Kumana]], przedostatniego władcy Węgier z dynastii Arpadów. |
||
Pierwsi książęta węgierscy |
|||
* do 907 Arpad |
|||
* 907-945 Solt (Zoltan) (syn) |
|||
* 945-950 Fajsz (wnuk Arpada) |
|||
* 950-970 Toksys (Taksony) (syn Solta) |
|||
* 970-997 Geza (syn) |
|||
Królowie Kroacji |
|||
* 1091-1127 Almos (syn Gejzy I, króla Węgier) |
|||
Książęta Kroacji |
|||
* 1214-1241 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier) |
|||
* 1261-1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier) |
|||
Książęta Halicza |
|||
* 1214-1216 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier, koronaowany na króla 1215, usunięty) |
|||
* 1219-1221 Koloman (ponownie, usunięty zm.1241) |
|||
* 1226-1234 Andrzej (brat) |
|||
Książęta Slawonii i Dalmacji |
|||
* 1261-1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier) |
|||
* 1269-1271 Stefan Pogrobowiec (syn Andrzeja II króla Węgier) |
|||
* 1271-1278 Andrzej (syn Stefana V, króla Węgier) |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[Władcy Węgier]] |
* [[Władcy Węgier]] |
||
BIBLIOGRAFIA: |
|||
* W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl. 84-85. |
|||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 02:51, 10 sie 2010
Arpadowie[1] (rzadziej Arpadzi[2], czasem: dynastia Arpadowiczów) - dynastia książąt (889-1001), a następnie królów węgierskich (do 1301). Pierwsza węgierska dynastia narodowa.
Dzieje
Za założyciela uznawany jest prawie legendarny Arpad, wódz plemion madziarskich, które osiedliły się w kotlinie, zwanej dziś Niziną Węgierską. Od niego też została wzięta nazwa dynastii.
Prawnuk Arpada, Géza (zm. 997 r.) ochrzcił się w 974 roku. Do trwałego schrystianizowania Węgrów przyczynił się jego syn Wajk, który na chrzcie w 997 roku przyjął imię Stefan. W sposób bezwzględny podporządkował on sobie wszystkie plemiona madziarskie. W Święto Bożego Narodzenia w 1000 roku został koronowany na króla Węgier. Zmarł w 1038 roku. Mając na uwadze jego zasługi dla chrześcijaństwa 45 lat później został uznany za świętego oraz patrona dynastii i Węgier (stąd określenie Korona Świętego Stefana).
Arpadowie systematycznie powiększali swe władztwo. W 1089 roku Władysław I Święty włączył się do walk o Królestwo Chorwacji po śmierci tamtejszego króla Zwonimira (był jego szwagrem). Ostatecznie oba królestwa połączone zostały unią personalną w 1102 roku.
W skład monarchii węgierskiej wchodziły już tereny Siedmiogrodu i Slawonii. Od połowy XI wieku zaczęli stopniowo wkraczać też na tereny Słowacji. Pod koniec XII wieku Arpadowie podporządkowali sobie również ziemię halicko-włodzimierską (rywalizowali na tym terenie m.in. z Polakami). W 1215 roku Koloman, młodszy syn króla Andrzeja II, został ogłoszony królem Halicza, jednak już w następnym roku musiał zrezygnować z tego tytułu.
Dynastia wygasła na królu Andrzeju III w 1301 roku. Do walk o tron węgierski włączyli się Wittelsbachowie i Przemyślidzi. Ostatecznie w 1307 roku koronę otrzymali Andegawenowie z Neapolu w osobie Karola Roberta. Był wnukiem Marii, siostry króla Władysława IV Kumana, przedostatniego władcy Węgier z dynastii Arpadów.
Pierwsi książęta węgierscy
- do 907 Arpad
- 907-945 Solt (Zoltan) (syn)
- 945-950 Fajsz (wnuk Arpada)
- 950-970 Toksys (Taksony) (syn Solta)
- 970-997 Geza (syn)
Królowie Kroacji
- 1091-1127 Almos (syn Gejzy I, króla Węgier)
Książęta Kroacji
- 1214-1241 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier)
- 1261-1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)
Książęta Halicza
- 1214-1216 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier, koronaowany na króla 1215, usunięty)
- 1219-1221 Koloman (ponownie, usunięty zm.1241)
- 1226-1234 Andrzej (brat)
Książęta Slawonii i Dalmacji
- 1261-1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)
- 1269-1271 Stefan Pogrobowiec (syn Andrzeja II króla Węgier)
- 1271-1278 Andrzej (syn Stefana V, króla Węgier)
Zobacz też
BIBLIOGRAFIA:
- W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl. 84-85.
- ↑ Wersja najbardziej popularna: J. Tyszkiewicz, Arpadowie, (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, s. 31; Encyklopedia popularna PWN, wyd. 27, Warszawa 1997, s. 46; S. A. Sroka, Historia Węgier do 1526 roku, Bydgoszcz 2000, s. 135.
- ↑ Taka forma w: B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997, s. 410.
Linki zewnętrzne
- Genealogia dynastii w: M.Marek, Genealogy.Eu