Towarzysz

Towarzysz – słowo oznaczające kolegę, przyjaciela lub sojusznika. W miarę upływu czasu od znaczenia ściśle militarnego słowo zyskało nowe znaczenia.

Plakat z 1920 r.: "Towarzysz Lenin oczyszcza Ziemię z plugastwa"

Początki słowa towarzysz należy wiązać z rewolucją francuską (1789-1799), gdy wszystkich ludzi tytułowano obywatel (fr. citoyen(ne)), zamiast zwyczajowego zwracania się z zachowaniem określenia statusu danej osoby.

Określenie towarzysz upowszechniło się wraz z powstaniem i szerzeniem się idei socjalizmu w XIX wieku, gdy wybrano je jako bardziej egalitarny sposób zwracania się do siebie.

Wraz z rewolucją październikową (1917) słowo towarzysz (ros. товарищ) zostało przyjęte powszechnie jako określenie komunisty, zamiast powszechnie stosowanego pan, pani. Od tej pory słowo to kojarzone jest głównie z komunizmem.

W Polsce słowo towarzysz zyskało nowe znaczenie również w związku z upowszechnieniem się idei socjalizmu na przełomie XIX i XX wieku, szczególnie w okresie nasilenia ruchu robotniczego na początku XX wieku. Od tej pory przylgnęło do polskich komunistów, a w momencie powstania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stosowane powszechnie, lansowane przez władze państwowe i administracyjne.

Inne języki

• angielski comrade, w USA w odniesieniu do komunistów, w Wielkiej Brytanii stosowany zwyczajowo w partii laburzystów
• arabski رفيق (Rafik), oznacza towarzysza u komunistów i w partii Baas, zarówno w Syrii, Iraku i innych krajach.
• chiński "同志" (pinyin: tóng zhì) oznacza człowieka o takim samym światopoglądzie, celach, ambicjach itp., stosowane nie tylko z nastaniem Chińskiej Republiki Ludowej, ale także w Kuomintangu; obecnie określenie stosowane coraz rzadziej w związku z urynkowieniem chińskiej gospodarki, w ostatnich latach słowem "同志" o podobnym znaczeniu zaczęto w Hongkongu określać osoby o skłonnościach homoseksualnych i żyjące w komunach
• czeski soudruh, słowo kamarád oznacza przyjaciela
• francuski camarade
• niderlandzki kameraad, oznacza nie tylko towarzysza-komunistę, ale także używane w dialektach do umówienia czyjegoś przyjaciela
• koreański "동무 (dongmu)" oznacza przyjaciela, ale w komunistycznej Korei rozumiane jest jako "współwalczący o rewolucję"
• hiszpański compañero / compañera to odpowiednik towarzysza, camarada oznacza kompana lub przyjaciela, ale też związane jest z tradycja komunistyczną, w krajach Ameryki Łacińskiej przyjęta jest forma compañero / compañera
• w języku niemieckim słowo występują w dwóch formach. Pierwsza forma to Kamerad stosowane jest w wojsku i straży pożarnej, podobnie stosowany jest zwrot Klassenkamerad na określenie ucznia z tej samej klasy. Druga forma to określenie Genosse, stosowane wśród członków partii socjaldemokratycznej i komunistycznej. Członkowie partii nazistowskiej stosowali między sobą zwrot Parteigenosse (towarzysz partyjny), zaś obywatele krwi niemieckiej zwani byli przez nazistów Volksgenossen, czyli "towarzysze narodowi";
• portugalski camarada to określenie komunistów, także stosowane w armii i ruchach nacjonalistycznych
• rosyjski товарищ, znaczenie podobne jak w Polsce w odniesieniu do komunistów, socjalistów, a także jako zwrot poprzedzający rangę w siłach zbrojnych Rosji, Białorusi i Ukrainy
• rumuński camarad oznacza towarzysza broni (sojusznika), tovarăṣ to słowo o znaczeniu i brzmieniu podobnym jak w języku rosyjskim
• słowacki sudruh oznacza towarzysza, kamarát przyjaciela
• słoweński tovariš to słowo z języka rosyjskiego o podobnym brzmieniu i znaczeniu
• szwedzki kamrat oznacza przyjaciela, towarzysza w sensie politycznym, ale także współpracownika (arbetskamrat) czy ucznia z tej samej klasy (klasskamrat lub skolkamrat)
• turecki Yoldaş dosłownie oznacza towarzysza podróży, zostało przyjęte przez komunistów, jednak na skutek represji praktycznie zanikło
• węgierski elvtárs, stosowane wyłącznie przez komunistów
• włoski compagno oznacza kolegę lub kompana w sensie politycznym i nie tylko, camerata to określenie współlokatora wprowadzone przez faszystów

Zobacz też

• Volksgenosse