Sterowik łuskowany
| Tanysiptera riedelii[1] | |||
| J. Verreaux, 1866[2] | |||
 Ilustracja autorstwa Josèphe Huëta z 1866 roku | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sterowik łuskowany | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Sterowik łuskowany[5] (Tanysiptera riedelii) – gatunek ptaka z podrodziny łowców (Halcyoninae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Słabo poznany ptak występujący w Indonezji, według IUCN jest bliski zagrożenia wyginięciem.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Sterowik łuskowany występuje na indonezyjskiej wyspie Biak i na sąsiadującej z nią Supiori; wyspy te są położone na północ od Nowej Gwinei[6][7].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1866 roku francuski przyrodnik Jules Verreaux na łamach Nouvelles archives du Muséum d’histoire naturelle[2]. Verreaux nie wskazał miejsca typowego odłowu holotypu, późniejsze badania ustaliły je na wyspę Biak[8].
Tradycyjnie takson ten umieszczony jest w grupie gatunków składających się z T. galatea, T. ellioti i T. carolinae[6][5]. Gatunek monotypowy[7].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. τανυσιπτερος tanusipteros – długopióry, od τανυ- tanu- – długo-, od τεινω teinō – rozciągać; -πτερος -pteros – -pióry, od πτερον pteron – pióro[9]. Epitet gatunkowy jest eponimem honorującym Dr Johana Gerarda Friedricha Riedela (1832–1911), holenderskiego administratora kolonialnego w Holenderskich Indiach Wschodnich w latach 1853–1883, przyrodnika[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała około 37 cm (włącznie z silnie wydłużonymi środkowymi sterówkami); masa ciała samców 63–70 g, samic 55–72 g[6]. U obu płci ciemię, czoło i kark błyszcząco jasnoniebieskie, górne części ciała granatowe, ogon i kuper białe. Środkowe sterówki są o 15–16 cm dłuższe niż reszta, białe u nasady, niebieskie w wąskiej, centralnej części, z białymi łyżeczkowatymi końcówkami[6]. Spód ciała biały, dziób pomarańczowo-czerwony, tęczówki ciemnobrązowe; nogi i stopy zielono-szare do żółtawo-brązowych. U młodych ptaków górne części ciała są ciemniejsze, krótszy ogon jest bladopłowy, zaś dziób jest ciemnobrązowy[6].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Sterowik łuskowany jest prawdopodobnie gatunkiem osiadłym, zamieszkującym gęste lasy pierwotne, zwłaszcza te, graniczące z różnymi ciekami wodnymi, ewentualnie spotkać go można także we wtórnym i zdegradowanym lesie; występuje do co najmniej 300 m n.p.m., a być może nawet do 600 m n.p.m.[4][6] Brak informacji na temat składu diety (przypuszczalnie podobna jak u innych gatunków z rodzaju Tanysiptera), okresu lęgowego i wychowu młodych[6]. Odzywa się niskimi, charakterystycznymi, szczekającymi dźwiękami składającymi się z 1 lub 2 tonów[6].
Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii NT (ang. Near Threatened – bliski zagrożenia)[4]. Ptak ten jest słabo poznany i dane na temat jego populacji są sprzeczne: uważa się go za powszechnego w pierwotnym i wtórnym lesie, lecz inne dane mówią, że jest rzadki i jego zasięg ogranicza się do wysokiego lasu[6][4]. Występuje w Biak-Urara Protected Area, który obejmuje obszar o powierzchni 110 km², oraz w Pulau Supiori Nature Reserve (420 km²)[4]. Ewentualnym zagrożeniem dla tego ptaka może być trwające niszczenie jego siedlisk przez człowieka, jednak gatunek ten jest w stanie tolerować zdegradowane lasy i według niektórych doniesień może w nich bez problemu przetrwać[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tanysiptera riedelii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b J. Verreaux. Description de quelques oiseaux nouveaux appartenant a la collection zoologique dy musèum. „Nouvelles archives du Muséum d’histoire naturelle”. 2, s. 21, ryc. 3, 1866. (fr.).
- ↑ H. Schlegel. Observations Zoologiques. „Nederlandsch Tijdschrift voor de Dierkunde”. 4 (1), s. 12, 1873. (fr.).
- ↑ a b c d e BirdLife International, Tanysiptera riedelii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-01-25] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Halcyoninae Vigors, 1825 - łowce (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-08].
- ↑ a b c d e f g h i j P.F. Woodall: Biak Paradise-kingfisher (Tanysiptera riedelii). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2017-01-25]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-06-08]. (ang.).
- ↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 5. Cambridge: Harvard University Press, 1945, s. 218. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Tanysiptera [dostęp 2019-11-23].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Riedeli [dostęp 2019-11-23].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).