Sterowik niebieskobrzuchy
| Tanysiptera carolinae[1] | |
| Schlegel, 1871[2] | |
 Sterowik niebieskobrzuchy na XIX-wiecznej ilustracji | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sterowik niebieskobrzuchy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
Sterowik niebieskobrzuchy[4][5] (Tanysiptera carolinae) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny łowców (Halcyoninae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Słabo poznany ptak występujący tylko na indonezyjskiej wyspie Numfoor; według IUCN jest bliski zagrożenia wyginięciem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pierwszego naukowego opisu taksonu dokonał niemiecki zoolog Hermann Schlegel, nadając mu nazwę Tanysiptera Carolinae. Opis ukazał się w 1871 roku w „Nederlandsch Tijdschrift voor de Dierkunde”. Autor jako miejsce typowe wskazał wyspę Méfoor (Numfoor)[2][6][7]. Tradycyjnie takson ten umieszczany jest w grupie gatunków składających się ze sterowika dużego (T. galatea), sterowika łuskowanego (T. riedelii) i sterowika wstęgosternego (T. ellioti)[7]. Gatunek monotypowy[8][9].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. τανυσιπτερος tanusipteros – „długopióry”, od τανυ- tanu- – „długo-”, od τεινω teinō – „rozciągać”; -πτερος -pteros – „-pióry”, od πτερον pteron – „pióro”[10]. Epitet gatunkowy jest eponimem honorującym Karolinę Elisabeth Luise von Breidenbach zu Breidenstein Baronin von Rosenberg (1844–1923), żonę niemieckiego przyrodnika i odkrywcy Carla Freiherra von Rosenberga[11], który odkrył ten gatunek[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości ptak o dużym, szerokim u nasady, czerwonym dziobie. Nogi i stopy ciemnobrązowe. Tęczówki ciemnobrązowe. Nie występuje dymorfizm płciowy. Obie płcie są prawie całkowicie fioletowoniebieskie. Wyjątek stanowią białe dolne części grzbietu, zadu, ogona i pokryw podogonowych. Ogon długi, biały, z silnie wydłużonymi dwoma środkowymi sterówkami, które są o 7–8 cm dłuższe niż jego reszta i mają gołe niebieskie stosiny, a zakończone są białymi łopatkowymi końcówkami[7]. Młode osobniki są ciemnoniebieskie z białym zadem, ciemnym ogonem i ciemnobrązowym dziobem[7][12]. Długość ciała 34–38 cm (włącznie z ogonem).
Pozostałe wymiary na podstawie[13]:
| Samiec | Samica | |
|---|---|---|
| Długość skrzydła (mm) | 103–112 | 102–113 |
| Długość dzioba (mm) | 38–44 | 39–44 |
| Długość ogona bez środkowych sterówek (mm) | 89–110 | 87–103 |
| Długość skoku (mm) | 18–20 | 18–20 |
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Sterowik niebieskobrzuchy jest endemitem Indonezji. Występuje tylko na wyspie Numfoor należącej do grupy Wysp Schoutena położonych u północno-zachodnich wybrzeży Nowej Gwinei[8][7]. Występuje na terenach położonych do wysokości 180 m n.p.m.[3][14] Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 460 km²[14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Głównym habitatem sterowika niebieskobrzuchego są nizinne lasy tropikalne, także lasy otwarte o niezbyt gęstym zalesieniu i pola uprawne. Spotykany jest także wśród roślinności porastającej plaże. Jest gatunkiem osiadłym[7]. Dieta tego gatunku jest słabo zbadana, składa się z owadów prostokrzydłych (Orthoptera), dużych chrząszczy (Coleoptera), a także ślimaków (Gastropoda)[7]. Długość pokolenia jest określana na 3,4 roku[14].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Brak informacji na temat rozmnażania oprócz tego, że gniazduje w termitierach[7].
Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii NT (ang. Near Threatened – bliski zagrożenia)[3]. Ptak ten jest słabo poznany i nie ma dokładnych szacunków na temat jego liczebności. Populacja tego gatunku prawdopodobnie nie przekracza 10 000 dorosłych osobników. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako powolnie spadkowy głównie z powodu niewielkiego zmniejszania się naturalnego habitatu, jednak gatunek ten ma zdolności do adaptowania się do zmian habitatu i spadek jego populacji szacowany jest na 1–9% na przestrzeni 3 pokoleń[3][14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tanysiptera carolinae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Numfor Paradise-Kingfisher Tanysiptera carolinae Schlegel, H 1871. Avibase. [dostęp 2023-07-16]. (ang.).
- ↑ a b c d Tanysiptera carolinae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 - ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-04-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-07-04].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 164, 1999.
- ↑ a b H. Schlegel. Observations Zoologiquea. IV. „Nederlandsch Tijdschrift voor de Dierkunde”. 4, s. 13, [1873]. Amsterdam: M. Westerman & Zoon. (fr.).
- ↑ a b c d e f g h P.F. Woodall: Numfor Paradise-Kingfisher Tanysiptera carolinae, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-07-15]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-06-29]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-07-15] (ang.).
- ↑ Tanysiptera, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-14] (ang.).
- ↑ carolinae, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-15] (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 193–194. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ Hilary Fry: Kingfishers, Bee-eaters and Rollers. Londyn: Bloomsbury Publishing, 2010, s. 116. ISBN 978-0-7136-5206-2. (ang.).
- ↑ a b c d Numfor Paradise-kingfisher Tanysiptera carolinae. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-07-15]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].