Stierladʹ (1901)
 Okręt w Hawrze | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1899 |
| Wodowanie |
8 marca 1901 |
 MW Imperium Rosyjskiego
| |
| Nazwa |
„Stierladʹ” → „Wynosliwyj” (od 1902) |
| Wejście do służby |
wrzesień 1901 |
| Zatonął |
24 sierpnia 1904 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 312 ton |
| Długość |
56,6 metra |
| Szerokość |
5,9 metra |
| Zanurzenie |
3,02 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły moc 5200 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
26,5 węzła |
| Zasięg |
1250 Mm przy prędkości 13 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 75 mm 5 dział kal. 47 mm (5 × I) | |
| Wyrzutnie torpedowe |
2 × 381 mm (2 × I) |
| Załoga |
57–59 |
Stierladʹ (ros. Стерлядь) – rosyjski niszczyciel z przełomu XIX i XX wieku, jedna z pięciu jednostek typu Foriel. Okręt został zwodowany 8 marca 1901 roku we francuskiej stoczni Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego został wcielony we wrześniu 1901 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Wynosliwyj” (ros. „Выносливый”). Niszczyciel został przerzucony na Daleki Wschód, gdzie wszedł w skład Eskadry Oceanu Spokojnego. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej jednostka zatonęła 24 sierpnia 1904 roku po wejściu na minę nieopodal Port Artur.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
„Stierladʹ” był jednym z pięciu niszczycieli zamówionych i zbudowanych we Francji[1][2]. Okręty były ulepszoną wersją pierwszego typu francuskich niszczycieli – Durandal, z odmiennym rozmieszczeniem kominów w dwóch parach po dwa[1][2].
Okręt zbudowany został w stoczni Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze[1][2][a]. Stępkę jednostki położono w 1899 roku, a zwodowany został 8 marca 1901 roku[2][b].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręt był niewielkim, czterokominowym niszczycielem[1][2]. Długość całkowita wynosiła 56,6 metra, szerokość 5,9 metra i maksymalne zanurzenie 3,02 metra[1][2][c]. Wyporność normalna wynosiła 312 ton, zaś pełna 347 ton[1][2][d]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5200 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Normand[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26,5 węzła[1][2]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 82 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1250 Mm przy prędkości 13 węzłów[2][e].
Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm L/48 Canet oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych Hotchkiss M1885 L/40 kalibru 47 mm[1][2]. Jednostka wyposażona była w dwie pojedyncze obracalne nadwodne wyrzutnie torped kalibru 381 mm, umieszczone na pokładzie za pierwszą i drugą parą kominów[1][2].
Załoga okrętu liczyła 57–59 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][3][f].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Stierladʹ” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego we wrześniu 1901 roku[2]. Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej[4]. W marcu 1902 roku nazwę okrętu zmieniono na „Wynosliwyj” (ros. „Выносливый”)[2]. Między 1902 a 1903 rokiem niszczyciel został przerzucony na Daleki Wschód[4][5].
W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej jednostka wchodziła w skład 1. Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego, stacjonując w Port Artur[6][7]. 27 stycznia?/9 lutego 1904 roku okręt wziął udział w pierwszej, nierozstrzygniętej bitwie między głównymi siłami rosyjskimi i japońskimi na redzie Port Artur[8][9]. 30 stycznia?/12 lutego niszczyciele „Wynosliwyj” i „Grozowoj” oraz statek „Sibiriak” udały się na miejsce wejścia na minę krążownika „Bojarin”, przerzucając na pokład uszkodzonej jednostki ekipę ratowniczą[10]. 12 lutego?/25 lutego niszczyciele „Wynosliwyj”, „Wnimatielnyj”, „Włastnyj” i „Grozowoj” udały się na patrol u południowo-zachodnich wybrzeży półwyspu Kwantung, a wracając podjęły walkę z japońskimi niszczycielami z 4 dywizjonu atakującymi patrolujące redę Port Artur niszczyciele i pancernik „Retwizan”[11]. Rankiem 26 lutego?/10 marca „Wynosliwyj”, „Wnimatielnyj”, „Biesstrasznyj” i „Włastnyj” wzięły udział w bitwie z trzema japońskimi niszczycielami z 1. dywizjonu („Asashio”, „Kasumi” i „Akatsuki”) nieopodal półwyspu Laotieshan, uszkadzając wszystkie jednostki przeciwnika[12][13]. Wieczorem 30 marca?/12 kwietnia niszczyciele „Wynosliwyj”, „Bojewoj”, „Biesszumnyj”, „Grozowoj”, „Storożewoj”, „Rastoropnyj”, „Strasznyj” i „Smiełyj” wyszły z misją rozpoznawczą w rejon Wysp Elliota, a powracając starły się rankiem następnego dnia z okrętami japońskimi osłaniającymi operację minowania redy Port Artur (bez utraconego „Strasznyja”)[14]. Następnie niszczyciele dołączyły do wychodzącego w morze zespołu z pancernikiem „Pietropawłowsk” z dowódcą I Eskadry admirałem Stiepanem Makarowem na pokładzie, który wkrótce zatonął z większością załogi na postawionej przez Japończyków minie[15]. Nocą 14 maja?/27 maja nieopodal Wyspy Murchisona (chiń. Zhudao; na północ od wybrzeży półwyspu Kwantung) „Wynosliwyj” zniszczył za pomocą torpedy siostrzany niszczyciel „Wnimatielnyj”, który wszedł na skały i nie mógł z nich zejść[16].
10 czerwca?/23 czerwca „Wynosliwyj” wziął udział w pierwszej próbie przejścia zablokowanej przez Japończyków w Port Artur Eskadry do Władywostoku (w składzie sześciu pancerników, pięciu krążowników, dwóch krążowników torpedowych i sześciu niszczycieli, dowodzonych przez kontradmirała Wilgelma Witgefta), jednak wobec napotkania przeważających sił przeciwnika okręty rosyjskie nie podjęły walki i powróciły do bazy[17]. 28 lipca?/10 sierpnia „Wynosliwyj”, dowodzony przez kmdra por. Eugeniusza Jelisiejewa, wraz z większością zgromadzonych tam okrętów wyszedł z oblężonego portu, podejmując kolejną próbę przedarcia się do Władywostoku[18]. Doprowadziło to do bitwy na Morzu Żółtym, w wyniku której eskadra rosyjska została częściowo rozproszona, a „Wynosliwyj” wraz z innymi niszczycielami ochraniał przed atakami torpedowymi powracające do Port Artur główne siły floty rosyjskiej[19]. 5 sierpnia?/18 sierpnia „Wynosliwyj” na czele siedmiu innych niszczycieli wyszedł do Zatoki Gołębiej na spotkanie transportującego żywność francuskiego statku SS „Georges”, eskortując go w drodze do Port Artur[20]. W nocy z 7 sierpnia?/20 sierpnia na 8 sierpnia?/21 sierpnia, podczas pierwszego szturmu portarturskiej twierdzy przez Japończyków, dowodzony przez kmdra por. Eugeniusza Jelisiejewa zespół niszczycieli („Wynosliwyj”, „Włastnyj”, „Bojkij”, „Silnyj”, „Raziaszczij” i „Skoryj”) został wysłany w rejon gór Laotieshan na wieść o japońskim desancie[21]. W dzień okręt uczestniczył w odparciu szturmu, ostrzeliwując japońskie baterie[22]. 10 sierpnia?/23 sierpnia zespół okrętów rosyjskich w składzie: pancernik „Siewastopol” i niszczyciele „Wynosliwyj”, „Włastnyj”, „Strojnyj”, „Skoryj”, „Raziaszczij”, „Smiełyj”, „Statnyj”, „Storożewoj” i „Rastoropnyj” wziął udział w ostrzale japońskich baterii polowych w zatoce Tahe, a następnie w wymianie ognia artyleryjskiego z przybyłymi na odsiecz krążownikami pancernymi „Nisshin” i „Kasuga”, wspartymi przez kilka kanonierek i niszczycieli[23].
Po południu 11 sierpnia?/24 sierpnia na redzie Port Artur na japońską minę wszedł „Raziaszczij”, a płynący mu na pomoc „Wynosliwyj” spotkał ten sam los – mina wybuchła na wysokości kotłowni i okręt zatonął w ciągu dwóch minut[24][25]. Śmierć poniosło 11 członków załogi niszczyciela, w tym dowódca jednostki kpt. mar. P. Richter[25].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Identycznie podają Brassey 1902 ↓, s. 286 i Brassey 1903 ↓, s. 343. Natomiast Olender 2012 ↓, s. 248 podaje, że okręt powstał w stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w Hawrze.
- ↑ Rok wodowania 1901 potwierdza Olender 2012 ↓, s. 248 i Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207, który podaje jednak, że stępkę okrętu położono w 1898 roku.
- ↑ Olender 2012 ↓, s. 248 podaje, że długość wynosiła 55,8 metra, szerokość 6,3 metra i zanurzenie 2 metry.
- ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286 i Brassey 1903 ↓, s. 343 podają wyporność 300 ton.
- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że okręt zabierał 60–70 ton węgla.
- ↑ Gogin 2022 ↓ podaje, że załoga liczyła 64 osoby.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gogin 2022 ↓.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 328.
- ↑ a b Brassey 1902 ↓, s. 286.
- ↑ Brassey 1903 ↓, s. 343.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 15.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 37.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 59-60.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 353.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 66-67.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 70-71.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 38-40.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 79-80.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 99-100.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 100-101.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 124.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 135-137.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 167-170.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 171-188.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 207-208.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 211.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 211-212.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 215.
- ↑ Olender 2011 ↓, s. 87.
- ↑ a b Dyskant 1996 ↓, s. 218.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
- Ivan Gogin: FOREL torpedo boats (1901 - 1902). Navypedia. [dostęp 2022-01-09]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 1: Port Artur. Sandomierz: Stratus, 2011. ISBN 978-83-61421-55-9.
- Piotr Olender: Rosyjsko-japońska wojna morska 1904-1905. T. 2: Bitwa pod Cuszimą. Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-56-6.
- The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
- The Naval Annual, 1903. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1903. (ang.).
