Syczek zwyczajny
| Otus scops[1] | |
| (Linnaeus, 1758) | |
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
syczek zwyczajny |
| Synonimy | |
|
Strix Scops Linnaeus, 1758[2] | |
| Podgatunki | |
|
zobacz opis w tekście | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 w sezonie lęgowym zimowiska występuje przez cały rok | |
Syczek zwyczajny[4], syczek[4] (Otus scops) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae), zamieszkujący południową i wschodnią Europę, zachodnią i środkową Azję oraz północno-zachodnią Afrykę. Gatunek wędrowny (przeloty IX–X i II–IV), zimuje na południowych krańcach Europy i w Afryce Subsaharyjskiej. Do Polski zalatuje sporadycznie – do końca 2017 stwierdzony około 19 razy[5]. Dawniej być może był lęgowy. Próby lęgów zaobserwowano w 2013 i 2019 roku[6].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wyróżnia się 5 lub 6 podgatunków, które zamieszkują[2][7]:
- syczek zwyczajny, syczek[4] (O. s. scops) (Linnaeus, 1758) – Francja, Włochy i wyspy w środkowej części Morza Śródziemnego na wschód aż po Wołgę i Kaukaz
- O. s. mallorcae von Jordans, 1923 – Półwysep Iberyjski, Baleary i północno-zachodnia Afryka
- O. s. cycladum (Tschusi, 1904) – południowa Grecja i Kreta po południową Turcję, Syrię i Jordanię
- O. s. turanicus (Loudon, 1905) – Irak do północno-zachodniego Pakistanu
- O. s. pulchellus (Pallas, 1771) – Kazachstan po południową Syberię i zachodnie Himalaje
- syczek cypryjski[4] (O. s. cyprius) (Madarász, 1901) – Cypr. Część autorów, np. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), uznaje go za osobny gatunek.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd zewnętrzny
- Jedna z najmniejszych sów, wielkości drozda. Rozmiarami przypomina pójdźkę, ale sylwetka jest smukła, z długimi skrzydłami i dużą głową zakończoną „uszami” z piór, wyglądającymi jak rogi. W spoczynku „uszy” są zwykle mało widoczne; syczek stawia je, gdy jest zaniepokojony. Obie płci podobnie ubarwione. Upierzenie szarobrązowe lub rudawe z kreskowaniem i prążkowaniem, ciemnym od spodu i jasnym z wierzchu. Rysunek ten przypomina korę, dzięki czemu sowa doskonale się maskuje podczas dziennego spoczynku. Lotki pierwszorzędowe i ogon jasne, poprzecznie prążkowane. Szlara niewyraźna, oczy jasnożółte. Młode ubarwione podobnie jak dorosłe.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 19–22 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 49–54 cm
- Masa ciała
- ok. 80–100 g
- Głos
- Krótkie, monotonne gwizdy, powtarzane co 2–3 sekundy, nieco podobne do głosu sóweczki. Można go też pomylić z głosem płaza – pętówki, który jednak odzywa się ostrzej i krócej. Jest to głos terytorialny, wydawany przez osobniki obu płci, z tym że u samic jest on wyższy i mniej donośny. Syczki nawołują zwykle siedząc na drzewie liściastym lub ewentualnie na słupie czy drucie telefonicznym. Największą aktywność głosową wykazują od kwietnia do pierwszej połowy czerwca, ze szczytem w maju. W ciągu doby ich głos można usłyszeć od zmierzchu do świtu, szczególnie podczas jasnych, ciepłych i bezwietrznych nocy.
- Zachowanie
- Aktywny tylko nocą. W dzień przebywa blisko pnia drzewa lub gęstego krzewu. Mało płochliwy, nie jest skryty. Gniazduje w pobliżu człowieka i toleruje jego obecność.
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje obszary suche, o łagodnym klimacie, z luźnymi zadrzewieniami. Są to zwykle tereny nizinne lub pagórkowate z kępami starych, liściastych drzew, a także stare gaje, parki, sady i ogrody. Często spotykany w krajobrazie rolniczym. Na terenach górzystych wybiera południowe i zachodnie stoki.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Prawie wyłącznie owady (motyle, błonkówki, szarańczaki, ważki, muchówki, żuki) oraz inne bezkręgowce: pająki czy dżdżownice. Rzadziej chwyta też płazy, małe ptaki lub gryzonie. Poluje spadając szponami na ofiarę z wyniesionego punktu, lub też szuka pokarmu na piechotę i chwyta go dziobem. Wypluwki są niewielkie i zawierają głównie pancerze chitynowe owadów.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Wyprowadza jeden lęg w roku, w maju. Wyjątkowo, po stracie pierwszego lęgu, może przystępować do drugiego w lipcu.
- Gniazdo
- Przeważnie w dziupli lub wnęce budynku, a tylko wyjątkowo zajmuje gniazda srok lub wron. Chętnie zajmuje skrzynki lęgowe. Średnica otworu dziupli nie może być mniejsza niż 6 cm, natomiast nie musi być ona umieszczona wysoko – znajdowano zajęte dziuple nawet na wysokości 1,5 m. Gniazdo nie jest przystosowywane przez syczka przed rozpoczęciem lęgu.
- Jaja i wysiadywanie
- Samica składa 3–6 okrągłych, białych i nieco połyskujących jaj, o średnich wymiarach 32 × 27 mm. Wysiadywanie (wyłącznie przez samicę) trwa ok. 24–25 dni i zaczyna się po złożeniu 2–3 jaja. Raz w ciągu nocy samica wylatuje na żer, wtedy samiec ją zastępuje.
- Pisklęta
- Pisklęta klują się niejednocześnie, jest więc między nimi różnica w wielkości. W momencie wyklucia są ślepe, otwierają oczy po ok. 5 dniach. Opiekują się nimi oboje rodzice. Po 15 dniach młode wyglądają z dziupli i u jej wejścia odbierają przynoszony pokarm. W 21–29 dniu, kiedy nie są jeszcze w pełni lotne, opuszczają gniazdo i już do niego nie wracają. Zaczynają dobrze latać w 30–40 dniu życia, mniej więcej wtedy też uczą się polować. Pozostają jeszcze pod opieką rodziców do ok. 50 dnia życia. Dojrzałość płciową osiągają w następnym roku.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje syczka za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 790 000 – 1 400 000 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy[3]. Od 2019 roku IUCN traktuje syczka cypryjskiego (O. s. cyprius) jako odrębny gatunek i także zalicza go do kategorii najmniejszej troski. Jego liczebność szacowana jest (2015) na 10–24 tysiące dorosłych osobników, ale jej trend nie jest znany[8].
W wielu krajach europejskich notuje się silny spadek liczebności syczków, nawet do 50%. Są to: Włochy, Francja, Hiszpania, Austria, Szwajcaria, Słowacja. Wśród możliwych przyczyn tego spadku wymienia się przede wszystkim:
- zmiany w użytkowaniu pól i łąk oraz intensyfikację rolnictwa
- kurczenie się naturalnych środowisk występowania syczka, spowodowane urbanizacją, wycinaniem sadów i alei drzew
- śmiertelność podczas migracji.
W Polsce syczek objęty jest ścisłą ochroną gatunkową[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Otus scops, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Holt, D.W., Berkley, R., Deppe, C., Enríquez Rocha, P., Petersen, J.L., Rangel Salazar, J.L., Segars, K.P., Wood, K.L. & Marks, J.S.: Eurasian Scops-owl (Otus scops). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2019. [dostęp 2019-12-28].
- ↑ a b Otus scops, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (wersja: 2021-04-04). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-29].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 34. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2017. „Ornis Polonica”. 59, s. 119–153, 2018.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls (ang.). [dostęp 2021-05-29].
- ↑ Otus cyprius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-05-29] (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław 2003, ISBN 83-919626-1-X, s. 461
- praca zbiorowa pod red. Romualda Mikuska, 2005, Metody badań i ochrony sów, Kraków, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, ISBN 83-87331-71-6, s. 87–91
- Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, Paul Sterry, Richard Allen (ilust.), Emil Gola (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 232, ISBN 83-7311-826-8, OCLC 749151835.
- Klaus Richarz, Anne Puchta Ptaki - Przewodnik, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3, s. 254
- Peter Hayman, Rob Hume, Ptaki drapieżne, Andrzej Kruszewicz (tłum.), Agnieszka Czujkowska (tłum.), Warszawa: Muza SA, 2007, s. 146–147, ISBN 978-83-7495-075-6, OCLC 749292163.
- Lars Jonsson, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Magnus Ullman i inni, wyd. 3, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 324, ISBN 83-7319-927-6, OCLC 749649489.
- Tajemnice zwierząt: Ptaki drapieżne Europy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1991. ISBN 83-7023-149-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.