Szakal złocisty

Szakal złocisty
	Canis aureus
	Linnaeus, 1758
	; Europejski szakal złocisty (Canis aureus moreotica), Zoo Segedyn, Węgry
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Rodzina	psowate
Rodzaj	wilk
Gatunek	szakal złocisty
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Szakal złocisty^[4] (Canis aureus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych (Canidae), rodzaju wilków. Występuje w południowo-wschodniej Europie i południowej Azji do Mjanmy. Jest największym szakalem i jedynym występującym poza obszarem Afryki. W roku 2015 odnotowano jego obecność także w Polsce^[5]. Ilość osobników z tego gatunku stale rośnie.

Występowanie

Szakal złocisty jest uznawany za gatunek rodzimy w pasie od Bałkanów po Indochiny, obejmując Bliski Wschód. Wędrowne osobniki spotykane są również poza stałym zasięgiem. Dane paleontologiczne sugerują, że szakal nie występował w Europie przed holocenem. Europejska populacja przez długi czas ograniczona była do południowo-wschodnich krańców kontynentu. W czasach historycznych notowana była głównie na Bałkanach w strefie wybrzeży Adriatyku, Morza Czarnego i mórz oblewających Grecję. Od połowy XIX w. jej zasięg rozszerza się wzdłuż Dunaju, sięgając już wówczas Węgier. W XX w. ekspansja szakala objęła początkowo resztę Bałkanów, a od połowy wieku Europę Środkową. Jej kolejna fala nastąpiła w latach 80. XX w. Na początku XXI w. stały zasięg na północnym zachodzie sięga Włoch i Austrii. Przez Węgry, Rumunię (głównie w dolinie Dunaju) i Mołdawię sięga po czarnomorskie wybrzeże Ukrainy i Rosji aż do Morza Kaspijskiego i Kaukazu, gdzie łączy się z populacją azjatycką. Przerwy w stałym zasięgu występują głównie w głębi lądu na Bałkanach. Jednocześnie poza stałym zasięgiem mniej lub bardziej regularnie notowane są pojedyncze osobniki w takich krajach, jak: Szwajcaria, Niemcy, Czechy, Słowacja, Polska, Białoruś, Litwa, Łotwa i Estonia. Wędrowne osobniki są spotykane również w krajach objętych stałym zasięgiem na terenach pomiędzy jego zwartym obszarem^[6]. W Polsce pojedyncze osobniki zostały zaobserwowane i sfotografowane wiosną 2015 r.^[5] Miało to miejsce w dolinie Biebrzy oraz w pobliżu Białej Podlaskiej^[7]. W październiku 2024 w Parku Krajobrazowym Puszczy Rominckiej odnotowano kolejnego osobnika tego gatunku^[8]. Pomimo że nie ma powszechnie przyjętego wyjaśnienia ekspansywności populacji szakala w Europie, przyjmuje się, że wpływ na nią ma zmiana klimatu i zmiana użytkowania terenu^[6].

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z 31 lipca 2017 r., w Polsce od 1 sierpnia 2019 r. można polować na szakala złocistego^[9]^[10].

Charakterystyka

Szakal ma złote, krótkie, szorstkie futro. Zakres jego barwy jest pomiędzy złotym a jasnożółtym kolorem, przechodzącym w kolor brązowy na końcach kończyn.

Czaszka szakala złocistego jest podobna w kształcie bardziej do czaszki kojota i wilka szarego niż do czaszek innych szakali. Samice oznaczają swój rejon za pomocą gruczołów zapachowych. Gruczoły te znajdują się na pysku i odbycie w pobliżu narządów płciowych.

Szakal złocisty osiąga przeciętnie 70–105 cm długości, z kolei długość ogona 25 cm. Wysokość mieści się w granicach 38–50 cm w kłębie. Samce ważą 7–15 kg przeciętnie 15% większe od samic^[11]. Żyje 7-9 lat na wolności, ale może dożyć nawet 16 lat w niewoli.

Rozród

Szakale są zwierzętami monogamicznymi. Samice łączą się tylko z jednym partnerem na całe życie. Żyją w grupach rodzinnych, w których obok pary rodzicielskiej i ich młodocianego potomstwa jest kilka dorosłych osobników, starszych synów, córek lub obcych zaadoptowanych osobników, zwanych asystentami.

Ciąża trwa 63 dni. Gniazda lęgowe budują w jaskiniach, gdzie na świat przychodzi od 2 do 4 szczeniaków ważących od 200 do 240 gramów. Po urodzeniu są ślepe, a oczy otwierają się im po dziesięciu dniach. Matka karmi je przez 3 miesiące. Potem młode przyłączają się do stada, gdzie uczą się dorosłego życia.

Podgatunki

Wyróżnia się siedem podgatunków szakala złocistego:

C. aureus aureus Linnaeus, 1758
C. aureus cruesemanni Matschie, 1900
C. aureus ecsedensis Kretzoi, 1947
C. aureus indicus Hodgson, 1833
C. aureus moreotica I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1835
C. aureus naria Wroughton, 1916
C. aureus syriacus Hemprich & Ehrenberg, 1833

Przypisy

↑ Canis aureus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 40. (łac.).
↑ M.M. Hoffmann M.M. i inni, Canis aureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-06-30] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 147. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b Naukowcy potwierdzili obecność w Polsce szakala złocistego. [w:] Nauka w Polsce [on-line]. Polska Agencja Prasowa. [dostęp 2015-07-09]. (pol.).
↑ ^a ^b Arie Trouwborst, Miha Krofel, John D. C. Linnell. Legal implications of range expansions in a terrestrial carnivore: the case of the golden jackal (Canis aureus) in Europe. „Biodiversity and Conservation”, 2015. DOI: 10.1007/s10531-015-0948-y. (ang.).
↑ Skubała Piotr: Czy zwierzęta nadążą za zmianami klimatu?, w: „Przyroda Górnego Śląska” nr 94, zima 2018, s. 7-8, 11;
↑ Paweł Tomkiewicz: Pojawił się u nas szakal złocisty!. Gazeta Olsztyńska, 2024-10-21. [dostęp 2024-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-11-02)]. (pol.).
↑ Polski Związek Łowiecki: Szakal złocisty na liście gatunków łownych. [dostęp 2017-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-28)].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 lipca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych
↑ Golden Jackal. Lioncrusher’s Domain. [dostęp 2007-07-31].

[itis-1] Canis aureus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 40. (łac.).

[iucn-3] M.M. Hoffmann M.M. i inni, Canis aureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-06-30] (ang.).

[Cichocki&inni-4] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 147. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[pap-5] Naukowcy potwierdzili obecność w Polsce szakala złocistego. [w:] Nauka w Polsce [on-line]. Polska Agencja Prasowa. [dostęp 2015-07-09]. (pol.).

[tkl-6] Arie Trouwborst, Miha Krofel, John D. C. Linnell. Legal implications of range expansions in a terrestrial carnivore: the case of the golden jackal (Canis aureus) in Europe. „Biodiversity and Conservation”, 2015. DOI: 10.1007/s10531-015-0948-y. (ang.).

[Skub-7] Skubała Piotr: Czy zwierzęta nadążą za zmianami klimatu?, w: „Przyroda Górnego Śląska” nr 94, zima 2018, s. 7-8, 11;

[8] Paweł Tomkiewicz: Pojawił się u nas szakal złocisty!. Gazeta Olsztyńska, 2024-10-21. [dostęp 2024-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-11-02)]. (pol.).

[9] Polski Związek Łowiecki: Szakal złocisty na liście gatunków łownych. [dostęp 2017-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-28)].

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 lipca 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych

[LC-11] Golden Jackal. Lioncrusher’s Domain. [dostęp 2007-07-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]