Wilk (rodzaj ssaka)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wilk
Canis
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – kojot preriowy (C. latrans)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Infrarząd

Canoidea

Rodzina

psowate

Rodzaj

wilk

Typ nomenklatoryczny

Canis familiaris Linnaeus, 1758

Gatunki

30 gatunków (w tym 22 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Wilk[29] (Canis) – rodzaj ssaka z rodziny psowatych (Canidae).

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Ameryce Północnej, Afryce i Australii[30][31][32].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała samic 74–120 cm, samców 74–130 cm, długość ogona samic 20–50cm, samców 20–52 cm; masa ciała samic 6,5–50 kg, samców 7,6–62 kg[31].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Canis: łac. canis „pies”[33].
  • Alopsis: gr. αλωπός alōpos „jak lis”, od αλωπηξ alōpēx, αλωπεκος alōpekos „lis”; οψις opsis „wygląd”[34].
  • Thos: gr. θώς thōs, θωός thōos „zwierzę drapieżne rodzaju wilka, prawdopodobnie szakal”[35]. Gatunek typowy: Canis aureus vulgaris Wagner, 1841 (= Canis aureus Linnaeus, 1758) (Oken, 1816); Thos vulgaris Oken, 1816 (= Canis aureus Linnaeus, 1758) (Heller, 1914).
  • Lupus: łac. lupus „wilk”[36]. Gatunek typowy: Canis lupus Linnaeus, 1758 (Oken, 1816); Lupus vulgaris S.D.W., 1836 (= Canis lupus Linnaeus, 1758) (S.D.W., 1836); Lupus vulgaris J.E. Gray, 1868 (= Canis lupus Linnaeus, 1758) (J.E. Gray, 1868).
  • Vulpicanis: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Vulpes Frisch, 1775 (lis) oraz Canis Linnaeus, 1758 (wilk)[37]. Gatunek typowy: Canis aureus Linnaeus, 1758.
  • Chaon: etymologia niejasna, Smith nie podał znaczenia nazwy rodzajowej[38]. Gatunek typowy: Smith wymienił kilkadziesiąt gatunków nie wskazując typu nomenklatorycznego.
  • Lyciscus: zdrobnienie gr. λυκος lýkos „wilk”[39]. Gatunek typowy: Canis latrans Say, 1823.
  • Thous: gr. θώς thōs, θωός thōos „zwierzę drapieżne rodzaju wilka, prawdopodobnie szakal”[35]. Gatunek typowy: Smith wymienił kilka gatunków nie wskazując typu nomenklatorycznego.
  • Sacalius: Sacalius „szakal”[40]. Gatunek typowy: Canis aureus Linnaeus, 1758.
  • Oxygous: gr. όξύγοος oksygoos „przeraźliwy płacz”; aluzja do charakterystycznego długiego wycia szakala złocistego brzmiącego jak lament lub płacz[41]. Gatunek typowy: Oxygous indicus Hodgson, 1841 (= Canis aureus indicus Hodgson, 1833).
  • Lupulus: zdrobnienie łac. lupus „wilk”[42]. Gatunek typowy: Canis aureus Linnaeus, 1758.
  • Simenia: lokalna nazwa kaberu używana w Etiopii[43]. Gatunek typowy: Canis simensis Rüppell, 1840.
  • Neocyon: gr. νεος neos „nowy”; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[44]. Gatunek typowy: Canis latrans Say, 1823.
  • Dieba: Dieb, lokalna nazwa dla C. anthus używana w Afryce Północnej[45]. Gatunek typowy: Canis anthus F. Cuvier, 1820 (= Canis lupaster Hemprich & Ehrenberg, 1833).
  • Lycorus: gr. λυκος lýkos „wilk”; ορος oros, ορεος oreos „góra”[46]. Gatunek typowy: Lycorus nemesianus Bourguignat, 1875 (= Canis lupus Linnaeus, 1758).
  • Synagodus: gr. συναγω sunagō „zebrać razem”; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[47]. Gatunek typowy: Synagodus mansuetus Cope, 1879 (= Canis familiaris Linnaeus, 1758).
  • Dysodus: gr. δυσ- dus- „zły”; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[48]. Gatunek typowy: Dysodus pravus Cope, 1879 (= Canis familiaris Linnaeus, 1758).
  • Macrocyon: gr. μακρος makros „długi”; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[49]. Gatunek typowy: Macrocyon robustus Ameghino, 1881 (nomen dubium).
  • Pachycyon: gr. παχυς pakhus „wielki, gruby”; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[50]. Gatunek typowy: Pachycyon robustus J.A. Allen, 1885 (= Canis familiaris Linnaeus, 1758).
  • Mamcanisus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[51].
  • Alopedon: gr. αλωπηξ alōpēx, αλωπεκος alōpekos „lis” [52]; οδους odous, οδοντος odontos „ząb” [53]. Gatunek typowy: Canis thooides Hilzheimer, 1906 (= Canis lupaster Hemprich & Ehrenberg, 1833).
  • Oreocyon: gr. ορος oros, ορεος oreos „góra”[54]; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[55]. Gatunek typowy: Oreocyon hagenbecki Krumbiegel, 1950 (= Canis familiaris Linnaeus, 1758).
  • Dasycyon: gr. δασυς dasus „włochaty, kosmaty, chropowaty”[56]; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[55].
  • Cubacyon: Kuba (hiszp. Cuba); κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[55]. Gatunek typowy: Cubacyon transversidens Arredondo de la Mata & Varona, 1974 (= Canis familiaris Linnaeus, 1758).
  • Paracyon: παρα para „blisko, obok”[57]; κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[55]. Gatunek typowy: Paracyon caribensis Arredondo de la Mata, 1981 (= Canis familiaris Linnaeus, 1758).
  • Indocyon: Indie Zachodnie (hiszp. Indias Occidentales); κυων kuōn, κυνος kunos „pies”[55].

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące żyjące współcześnie gatunki[30][58][29]:

Opisano również szereg gatunków wymarłych:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nomen nudum.
  2. ↑ a b Nazwa nieprawidłowa, utworzona niezgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego.
  3. ↑ Młodszy homonim Oreocyon Marsh, 1872 (Oxyaenidae).
  4. ↑ Nowa nazwa dla Oreocyon Krumbiegel, 1949.
  5. ↑ Młodszy homonim Paracyon J.E. Gray, 1827 (Thylacinidae).
  6. ↑ Nowa nazwa dla Paracyon Arredondo de la Mata, 1981.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 38. (łac.).
  2. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la Nature ou tableau de l'univers et des corps organisés. Palermo: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 59. (fr.).
  3. ↑ a b L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. 1816, s. 1039. (niem.).
  4. ↑ S.D.W.. The mammals of Britain systematically arranged. „The Analyst”. 4, s. 69, 1836. (ang.). 
  5. ↑ H. M. D. de Blainville. Rapport sur un mémoire de M. Jourdan concernant deux nouvelles espèces de mammifères de l'Inde. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Seconde Série. 8, s. 279, 1837. (fr.). 
  6. ↑ a b Smith 1839 ↓, s. 129.
  7. ↑ Smith 1839 ↓, s. 160.
  8. ↑ Smith 1839 ↓, s. 193.
  9. ↑ Smith 1839 ↓, s. 206.
  10. ↑ B. H. Hodgson. Classified Catalogue of Mammals of Nepal, corrected to end of 1840, first printed in 1832. „Calcutta Journal of Natural History, and Miscellany of the Arts and Sciences in India”. 2 (6), s. 213, 1841. (ang.). 
  11. ↑ P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères avec l'indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l'agriculture. Paryż: L. Curmer, 1855, s. 60. (fr.).
  12. ↑ Gray 1868 ↓, s. 494.
  13. ↑ Gray 1868 ↓, s. 501.
  14. ↑ Gray 1868 ↓, s. 506.
  15. ↑ J.E. Gray: Catalogue of carnivorous, pachydermatous and edentate Mammalia in the British Museum. Londyn: 1869, s. 180. (ang.).
  16. ↑ J.R. Bourguignat. Recherches sur les ossements de Canidæ constatés en France à l'état fossile pendant la période quaternaire. „Annales des sciences géologiques”. 6 (6), s. 23, 1875. (fr.). 
  17. ↑ Cope 1879 ↓, s. 186.
  18. ↑ Cope 1879 ↓, s. 188.
  19. ↑ F. Ameghino: La antigüedad del hombre en el Plata. T. 2. Paris: G. Masson & Igon Hermanos, 1881, s. 306. (hiszp.).
  20. ↑ J.A. Allen. On an extinct type of dog from Ely Cave, Lee County, Virginia. „Memoirs of the Museum of Comparative Zoölogy”. 10 (2), s. 4, 1885. (ang.). 
  21. ↑ A. L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan'a de Foment, 1899, s. 29. (hiszp.).
  22. ↑ M. Hilzheimer. Die geographische Verbreitung der afrikanischen Grau-Schakale. „Der Zoologische Garten”. 47, s. 365, 1906. (niem.). 
  23. ↑ E. Heller. New subspecies of mammals from equatorial Africa. „Smithsonian miscellaneous collections”. 63 (7), s. 1, 1914. (ang.). 
  24. ↑ I. Krumbiegel. Der Andenwolf: Ein neuentdecktes Grosstier. „Naturwissenschaftliche Wochenschrift”. 49, s. 591, 1949. (niem.). 
  25. ↑ I. Krumbiegel. Der ‘Andenwolf,’ Dasycyon hagenbecki (Krumbiegel, 1949). „Säugetierkundliche Mitteilungen”. 1, s. 102, 1953. (niem.). 
  26. ↑ O.P. Arredondo de la Mata & L.S. Varona. Nuevos género y especie de mamífero (Carnivora: Canidae) del cuaternario de Cuba. „Poeyana”. 131, s. 1–12, 1974. (hiszp.). 
  27. ↑ O.P. Arredondo de la Mata. Nuevos género y especie de mamífero (Carnivora: Canidae) del Holoceno de Cuba. „Poeyana”. 218, s. 5, 1981. (hiszp.). 
  28. ↑ O.P. Arredondo de la Mata. Reemplazo de Paracyon por Indocyon (Carnivora: Canidae). „Miscellanea Zoologica, Academie de Ciéncias de Cuba”. 12, s. 4, 1981. (hiszp.). 
  29. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 147–148. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  30. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 432–434. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  31. ↑ a b C. Sillero-Zubiri: Family Canidae (Dogs). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 413–420. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  32. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Canis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-18]. (ang.).
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 157.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 89.
  35. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 676.
  36. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 387.
  37. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 708.
  38. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 178.
  39. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 388.
  40. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 614.
  41. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 491.
  42. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 386.
  43. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 632.
  44. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 452.
  45. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 231.
  46. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 389.
  47. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 655.
  48. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 247.
  49. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 392.
  50. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 494.
  51. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
  52. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 12.
  53. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 151.
  54. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 155.
  55. ↑ a b c d e Jaeger 1944 ↓, s. 66.
  56. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 68.
  57. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 161.
  58. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Higher Taxonomy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-05-07]. (ang.).
  59. ↑ R. Broom. Notices of a few more new fossil mammals from the caves of the Transvaal. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 20 (119), s. 511, 1937. DOI: 10.1080/00222933708655373. (ang.). 
  60. ↑ G.D. Koufos & D.S. Kostopoulos. New carnivore material from the Plio-Pleistocene of Macedonia (Greece) with the description of a new canid. „Münchner Geowissenschaftliche Abhandlungen”. (A). 34, s. 39, 1997. (ang.). 
  61. ↑ D. Del Campana. I cani pliocenici di Toscana. „Palaeontographia Italica”. 19, s. 230, 1913. (wł.). 
  62. ↑ R. Broom. Some South African Pliocene and Pleistocene mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 21 (1), s. 19, 1948. (ang.). 
  63. ↑ Qiu, Deng i Wang 2004 ↓, s. 54.
  64. ↑ R.F. Ewer. The fossil carnivores of the Transvaal caves: Canidae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1956 (1), s. 104, 1956. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1956.tb00427.x. (ang.). 
  65. ↑ O. Mooser & W.W. Dalquest. Pleistocene mammals from Aguascalientes, central Mexico. „Journal of Mammalogy”. 56 (4), s. 787, 1975. DOI: 10.2307/1379653. (ang.). 
  66. ↑ O. Zdansky. Jungtertiare carnivoren Chinas. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 2 (1), s. 1–119, 1924. (niem.). 
  67. ↑ Forsyth Major 1877 ↓, s. 208.
  68. ↑ Forsyth Major 1877 ↓, s. 215.
  69. ↑ Tedford, Wang i Taylor 2009 ↓, s. 121.
  70. ↑ W.E. Miller & O. Carranza-Castañeda. Late Tertiary canids from central Mexico. „Journal of Paleontology”. 72 (3), s. 549, 1998. DOI: 10.2307//1306653. (ang.). 
  71. ↑ J.N. Woldřich. Über die diluviale Fauna von Zuzlawitz bei Winterberg im Böhmerwalde. Zweiter Theil. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe Abt. 1 Mineralogie, Botanik, Zoologie, Geologie und Paläontologie”. 84, s. 246, 1882. (niem.). 
  72. ↑ C.S. Johnston. Preliminary report on the vertebrate type locality of Cita Canyon, and the description of an ancestral coyote. „The American journal of science”. Fifth series. 35 (209), s. 383, 1938. DOI: 10.2475/ajs.s5-35.209.383. (ang.). 
  73. ↑ Qiu, Deng i Wang 2004 ↓, s. 52.
  74. ↑ V.H.W. Soergel. Die Säugetierfauna des altdiluvialen Tonlagers von Jockgrim in der Plalz. „Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft Abhandlungen”. 77, s. 405–438, 1925. (niem.). 
  75. ↑ J.-B. Croizet & A.C.G. Jobert: Recherches sur les ossemens fossiles du departement du Puy-de-Dôme. Paris: chez les principaux libraires, 1828, s. 125. (fr.).
  76. ↑ B. Martínez Navarro, S.B. Lucenti, P. Palmqvist, S. Ros-Montoya, J. Madurell-Malapeira & M.P. Espigares. A new species of dog from the Early Pleistocene site of Venta Micena (Orce, Baza Basin, Spain). „Comptes Rendus Palevol”. 20 (17), s. 302, 2021. DOI: 10.5852/cr-palevol2021v20a17. (ang.). 
  77. ↑ L. Amri, S. Bartolini Lucenti, M.S. Mtimet, N. Karoui-Yaakoub, S. Ros-Montoya, M. Espigares, M. Boughdiri, N. Bel Haj Ali & B. Martínez Navarro. Canis othmanii sp. nov. (Carnivora, Canidae) from the early Middle Pleistocene site of Wadi Sarrat (Tunisia). „Comptes Rendus Palevol”. 16 (7), s. 778, 2017. DOI: 10.1016/j.crpv.2017.05.004. (ang.). 
  78. ↑ Qiu, Deng i Wang 2004 ↓, s. 39.
  79. ↑ Tedford, Wang i Taylor 2009 ↓, s. 119.
  80. ↑ B.S. Kotlia. A new Pleistocene canid from the Upper Karewas of Kashmir Basin, India. „Journal of the Palaeontological Society of India”. 32, s. 109, 1987. (ang.). 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wilk_(rodzaj_ssaka)&oldid=71319233”