Szaleństwo Almayera

Szaleństwo Almayera

Almayer’s Folly

Autor	Joseph Conrad
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Język	angielski
Data wydania	1895
Wydawca	T. Fisher Unwin
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1923
Wydawca	Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”
Przekład	Aniela Zagórska

Szaleństwo Almayera (ang. Almayer’s Folly: a Story of an Eastern River) – debiutancka powieść Josepha Conrada, wydana w 1895 w Londynie w wydawnictwie „T. Fisher Unwin”.

Pierwsze polskie wydanie książkowe, pod tytułem Fantazja Almayera: opowieść o Wschodniej Rzece ukazało się w 1923 nakładem Towarzystwa Wydawniczego „Ignis” w przekładzie Anieli Zagórskiej. W tłumaczeniu Zagórskiej pomagał początkowo Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Fabuła

Akcja powieści rozgrywa się w egzotycznej scenerii, w miejscach wzorowanych na autentycznych miejscowościach i pejzażach wyspy Borneo, gdzie osiadł główny bohater utworu, holenderski kupiec Kaspar Almayer, zajmujący się obecnie głównie handlem rzecznym.

Podobnie jak sceneria powieści także bohaterowie posiadali pierwowzory wśród osób, z którymi zetknął się Conrad w czasie swoich licznych egzotycznych podróży. Pierwowzorem Almayera był przedsiębiorca Olmeijer, którego Conrad napotkał podczas wizyt na Borneo.

Szaleństwo Almayera łączy w sobie elementy przygodowej powieści i romansu, w którym sposób przedstawienia głównych bohaterów podważał zasady przyjęte w czasach panowania Królowej Wiktorii, z ambiwalentną fascynacją odmiennymi kulturami, analizą wpływu tych kultur na wyobcowanych tam Europejczyków, zmaganiem się jednostki ze światem reprezentowanym przez siły natury. W powieści elementy te uosabia z jednej strony Nina, córka tytułowego bohatera, Kaspara Almayera, pół Europejka, pół Malajka oraz marzenie, tj. tytułowe szaleństwo bohatera, który w sercu dżungli pragnie zbudować ogromny dom według założeń architektury europejskiej, czym naraża się na śmieszność w lokalnym środowisku. Śmieszność i pogardę wywołuje również pragnienie Almayera, żyjącego wśród Malajów, zapewnienia ukochanej córce, Ninie, mimo iż ta jest niechętnie widzianą w towarzystwie pół-Malajką, statusu społecznego i majątku.

W wiecznie niedokończonym, popadającym w ruinę, nim został naprawdę zbudowany, domu krytycy doszukiwali się przede wszystkim metafory człowieka żyjącego na styku oddziaływania dwóch kultur, Zachodu i Wschodu, którym z tej racji targają sprzeczne ambicje i uczucia.

Początkowo przyjęte niezbyt gorąco przez krytyków Szaleństwo Almayera zyskało sobie jednak popularność wśród czytelników. Conrad w sposób atrakcyjny połączył ciekawą fabułę romansowo-przygodową, a nawet awanturniczą, z nurtującą go zawsze problematyką etyczną i egzystencjalną.

Debiutancka powieść Conrada stanowi znakomite preludium do jego w pełni dojrzałych literacko utworów, takich jak Smuga cienia, Murzyn z załogi „Narcyza”, Lord Jim czy Jądro ciemności.

Ekranizacje

• La folie Almayer (1973), francuski film telewizyjny, reż. Vittorio Cottafavi, w rolach gł. Giorgio Albertazzi, Rosemary Dexter.
• Almayer’s Folly (2011), adaptacja powieści Szaleństwo Almayera, reż. Chantal Akerman,
• Hanyut (2012), malezyjska adaptacja powieści Szaleństwo Almayera, w rolach gł. Peter O’Brien, Sofia Jane.

Bibliografia

• Michał Choromański, Słowacki Wysp Tropikalnych, Poznań 1990.
• Wacław Borowy, Studia i szkice literackie Tom 2, Warszawa 1983.

Linki zewnętrzne

• Polskie wydania utworu w bibliotece Polona