Szlarnik sawannowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szlarnik sawannowy
Zosterops abyssinicus[1]
Guérin-Méneville, 1843
Ilustracja
Podgatunek nominatywny
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

szlarniki

Rodzaj

Zosterops

Gatunek

szlarnik sawannowy

Synonimy
  • Zosterops abyssinica Guérin-Méneville, 1843[2]
  • Zosterops arabs Lorenz von Liburnau & Hellmayr, 1901[2]
  • Zosterops omoensis Neumann, 1904[2]
Podgatunki
  • Z. a. abyssinicus Guérin-Méneville, 1843
  • Z. a. arabs Lorenz von Liburnau & Hellmayr, 1901
  • Z. a. omoensis Neumann, 1904
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Szlarnik sawannowy[4] (Zosterops abyssinicus) – gatunek małego ptaka z rodziny szlarników (Zosteropidae). Występuje w północno-wschodniej Afryce oraz na Półwyspie Arabskim. Według IUCN jest to gatunek najmniejszej troski.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał francuski przyrodnik Félix Édouard Guérin-Méneville w wydanej w 1843 roku Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne. Autor nadał gatunkowi nazwę Zosterops abyssinicus[2][5].

Jest to jeden z gatunków Zosterops, których taksonomia uległa zmianie w ostatnich latach. Do niedawna wyróżniano sześć podgatunków Z. abyssinicus[6], obecnie tylko trzy[2][4][7][8][9]:

  • Z. a. abyssinicus Guérin-Méneville, 1843
  • Z. a. arabs Lorenz von Liburnau & Hellmayr, 1901
  • Z. a. omoensis Neumann, 1904
  • Z. a. flavilateralis Reichenow, 1892 – obecnie wyodrębniony jako podgatunek szlarnika krępego (Zosterops flavilateralis flavilateralis),
  • Z. a. jubaensis Erlanger, 1901 – obecnie wyodrębniony jako podgatunek szlarnika krępego (Zosterops flavilateralis jubaensis)[7],
  • Z. a. socotranus Neumann, 1908 – obecnie wyodrębniony jako osobny gatunek szlarnik sokotrzański (Zosterops socotranus), choć IUCN nadal traktuje ten takson jako podgatunek Z. abyssinicus[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Zosterops (Fosterops): gr. ζωστηρ zōstēr, ζωστηρος zōstēros „pas”; ωψ ōps, ωπος ōpos „oko”[11].
  • abyssinicus: od zwyczajowej nazwy Cesarstwa Etiopii – Abisynia[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

  • Podgatunek nominatywny Z. a. abyssinicus – mały ptak o szpiczastym, zakrzywionym, stosunkowo długim dziobie. Górna szczęka rogowo-brązowa, dolna różowawo-brązowa. Nogi i stopy brązowe lub jasnoróżowe. Tęczówki od brązowych do bladoczerwonobrązowych. W zasadzie nie występuje dymorfizm płciowy, jednak samce mogą być nieco jaśniejsze i bardziej zielone w górnych partiach ciała. Wokół oczu charakterystyczne białe obrączki oczne, które od strony dzioba są przerwane czarną plamką. Od dzioba do oczu i pod nimi czarne zabarwienia, tuż nad dziobem żółtawy pasek. Głowa zielonkawożółta z czarniawymi przebarwieniami, grzbiet i góra zielonkawe. Gardło i podgardle oraz górna część piersi żółtawe. Dolna część piersi i boki szarawe, brzuch szarawobiały, zad i pokrywy podogonowe bladożółte. Spód skrzydeł i wewnętrzne brzegi lotek białawe. Skrzydła ciemnobrązowe z żółtawozielonymi krawędziami.
  • Z. a. arabs – jak u podgatunku nominatywnego z ciemniejszymi szaro-zielonymi górnymi częściami ciała. Tęczówki kasztanowe, nogi różowo-szare. Dziób – w populacjach namorzynowych ptaki mają część szczęki różowawą i dolną różową stającą się bardziej różowoszarą w dolnej części dzioba, w populacjach wyżynnych bliższa nasady część bladoróżowa, dalsza różowoszara.
  • Z. a. omoensis – jak u podgatunku nominatywnego, ale bledsze żółtawo-zielone górne części ciała, jaśniejsze żółte gardło i szarawe dolne części ciała, brązowy dziób[8].

Długość ciała 10–12 cm. Masa ciała: Z. a. arabs: populacja jemeńska 8,5–10,4 g, populacja nizinna z Arabii Saudyjskiej 6,9–7,8 g, populacja wyżynna 8,5–10,0 g, Z. a. omoensis: 9 g[8].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Poszczególne podgatunki szlarnika sawannowego występują:

  • Z. a. abyssinicus – w północno-wschodnim Sudanie (region Arkawit), Erytrei oraz w północnej, środkowej i miejscowo wschodniej Etiopii,
  • Z. a. arabs – w południowo-zachodniej Arabii Saudyjskiej, Jemenie oraz środkowym i południowym Omanie,
  • Z. a. omoensis – w zachodniej Etiopii i prawdopodobnie na sąsiednich obszarach północno-wschodniego Sudanu Południowego[8].

Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 2,82 mln km²[13].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Jego habitatem są lasy liściaste, krzewy cierniowe, jałowce, zalesione zbocza górskie i doliny, obszary z przewagą krzewów balsamowca mirry i Anogeissus dhofarica, sawanny, obrzeża lasów, parki i ogrody. W Arabii Saudyjskiej nielicznie spotykany jest w namorzynach. Występuje zazwyczaj od poziomu morza do 1800 m n.p.m., ale na Półwyspie Arabskim pomiędzy 300 a 3000 m n.p.m., a w Etiopii nie wyżej niż 2280 m n.p.m.[8] Jest zasadniczo gatunkiem osiadłym, jednak w Omanie zaobserwowano przemieszczanie się niewielkich grup tego gatunku na bardziej suche obszary. Długość pokolenia jest określana na 3,5 roku[13].

Dieta tego gatunku składa się głównie z małych owadów, owoców, nasion i nektaru. Zjada nasiona ziół, figowców, akacji i oliwki, spija nektar z Acanthus arboreus, Cordia africana, Aloe sabaea i uprawianego hibiskusa. Żeruje w grupach od 10 do 30 osobników. Czasami dołącza do nich świstunka ciemna (Seicercus umbrovirens)[8].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Sezon lęgowy przypada w różnych okresach, w zależności od miejsca zamieszkania populacji. W Etiopii to luty, maj i czerwiec, w Sudanie marzec i lipiec, w południowo-zachodniej Arabii Saudyjskiej i zachodnim Jemenie głównie okres od maja do września, we wschodnim Jemenie i południowo-zachodnim Omanie od marca do lipca. Jak wykazują badania, jest to gatunek monogamiczny i gniazdujący samotnie. Gniazdo budowane jest przez oboje rodziców w postaci niewielkiego otwartego kielicha lub w formie małego hamaka z cienkich traw, sznurka i nici bawełnianych, które są posklejane pajęczyną i wyścielone włosiem. Gniazdo jest zawieszone pomiędzy gałązkami krzewów lub niskich drzew lub w rozwidleniu 2–3 gałązek na wysokości od 1,8 do 4 m nad ziemią. W lęgu 2–3 bladoniebieskie jaja składane dzień po dniu. W inkubacji i karmieniu piskląt uczestniczą obie płcie[8][3]. Gniazda szlarnika sawannowego są zajmowane przez pasożyta lęgowego miodowodzika szarogłowego (Prodotiscus zambesiae). Sukces rozrodczy jest niewielki, wiele jaj i piskląt pada łupem drapieżników[6].

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody szlarnik sawannowy został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – gatunek najmniejszej troski)[3]. Liczebność populacji nie jest oszacowana. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako trudny do określenia z powodu niepewności co do wpływu zmian habitatu na ten gatunek[3][13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zosterops abyssinicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d e Denis Lepage: Abyssinian White-eye Zosterops abyssinicus Guérin-Méneville, FÉ 1843. Avibase. [dostęp 2023-08-20]. (ang.).
  3. ↑ a b c d Zosterops abyssinicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ZOSTEROPIDAE Bonaparte, 1853 - SZLARNIKI - WHITE-EYES (wersja: 2023-03-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-08-20].
  5. ↑ Félix Édouard Guérin-Méneville, Oiseaux nouveaux d'Abyssinie, „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”, Paryż: Au Bureau de la Revue Zoologique, 1843, s. 162 (łac.).
  6. ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 13: Penduline-tits to shrikes. Barcelona: Lynx Edicions, 2008, s. 469. ISBN 978-84-96553-45-3. (ang.).
  7. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-08-20]. (ang.).
  8. ↑ a b c d e f g Guy M. Kirwan, Bas van Balen, Josep del Hoyo, Nigel Collar & Eduardo de Juana: Abyssinian White-eye Zosterops abyssinicus, version 1.1. [w:] Birds of the World (red. G.M. Kirwan) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2023-08-20]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  9. ↑ Alan P. Peterson, PASSERIFORMES, ZOSTEROPIDAE Bonaparte 1853, White-eyes and Yuhinas, Wersja 5.013 (2021-11-26) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-08-20] (ang.).
  10. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-08-22].
  11. ↑ Zosterops, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).
  12. ↑ abyssinicus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-17] (ang.).
  13. ↑ a b c Abyssinian White-eye Zosterops abyssinicus. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-08-20]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szlarnik_sawannowy&oldid=71345838”