Szlarnik zielonoboczny

Szlarnik zielonoboczny
	Zosterops anderssoni
	Shelley, 1892
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	szlarniki
Rodzaj	Zosterops
Gatunek	szlarnik zielonoboczny
Synonimy
	Zosterops senegalensis anderssoni Shelley, 1892; Zosterops niassae Reichenow, 1904; Zosterops flavilateralis tongensis Roberts, 1931; Zosterops virens quanzae Meyer de Schauensee, 1932; Zosterops stierlingi Reichenow, 1899; Zosterops usambarae Reichenow, 1909;
	Zosterops senegalensis anderssoni Shelley, 1892; Zosterops niassae Reichenow, 1904; Zosterops flavilateralis tongensis Roberts, 1931; Zosterops virens quanzae Meyer de Schauensee, 1932; Zosterops stierlingi Reichenow, 1899; Zosterops usambarae Reichenow, 1909;
Podgatunki
	Z. a. anderssoni Shelley, 1892; Z. a. tongensis Roberts, 1931; Z. a. stierlingi Reichenow, 1899;
	Z. a. anderssoni Shelley, 1892; Z. a. tongensis Roberts, 1931; Z. a. stierlingi Reichenow, 1899;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szlarnik zielonoboczny^[4] (Zosterops anderssoni) – gatunek małego ptaka z rodziny szlarników (Zosteropidae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał angielski przyrodnik George Ernest Shelley w 1892 roku na łamach „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. Autor nadał gatunkowi nazwę Zosterops anderssoni, a jako miejsce typowe podał Damaraland^[2]^[5].

Jest to jeden z gatunków Zosterops, których taksonomia uległa zmianie w ostatnich latach. Do niedawna uznawany był za podgatunek szlarnika senegalskiego (Zosterops senegalensis anderssoni). Ostatnie badania genetyczne wyraźnie wskazują, że wiele taksonów dotychczas uważanych za podgatunki stanowi odrębne gatunki. Tak też jest w przypadku szlarnika zielonobocznego^[6]. Obecnie wyróżnia się trzy podgatunki Zosterops anderssoni^[2]^[6]^[7]^[8]^[9]:

Z. a. anderssoni Shelley, 1892
Z. a. tongensis Roberts, 1931
Z. a. stierlingi Reichenow, 1899.

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Zosterops (Fosterops): gr. ζωστηρ zōstēr, ζωστηρος zōstēros „pas”; ωψ ōps, ωπος ōpos „oko”^[10].
anderssoni: epitet gatunkowy jest eponimem honorującym Karla J. Anderssona (1827–1867) – szwedzkiego podróżnika i badacza Afryki^[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mały ptak o szpiczastym, zakrzywionym, stosunkowo długim dziobie, którego górna część jest w kolorze ciemnego rogu do czarniawego, a część dolna jest nieco jaśniejsza. Nogi i stopy szare lub niebieskoszare. Tęczówki brązowe. Nie występuje dymorfizm płciowy. Wokół oczu charakterystyczne białe obrączki oczne, które od strony dzioba są przerwane czarną plamką. Od dzioba do oczu i pod nimi czarne zabarwienia. Czoło i okolice nad oczami żółte. Górna część głowy, kark i grzbiet zielonożółte. Policzki, gardło i dolne części ciała jasnożółte. Boki bardziej zielonkawe. Ogon brązowy z żółtawymi krawędziami. Skrzydła ciemnobrązowe z zielonkawymi lub żółtozielonymi krawędziami. Spód skrzydeł i wewnętrzne brzegi lotek kremowobiałe. Pokrywy podogonowe żółto-zielone. Młode osobniki przypominają dorosłe, ale mają jaśniejszy spód ciała. Długość ciała 11,5 cm. Masa ciała 6,8–14,1 g^[7].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Poszczególne podgatunki szlarnika zielonobocznego zamieszkują:

Z. a. anderssoni – południowo-wschodnią Demokratyczną Republikę Konga, południowo-zachodnią Tanzanię, zachodnie Malawi, zachodni Mozambik, południową i południowo-wschodnią Angolę, północną Namibię, północną i północno-wschodnią Botswanę, Zimbabwe i północną część Południowej Afryki w prowincji Limpopo.
Z. a. tongensis – równiny południowo-wschodniego Zimbabwe, południowego Mozambiku i północno-wschodniej Republiki Południowej Afryki (północno-wschodnia część prowincji KwaZulu-Natal).
Z. a. stierlingi – górzyste tereny we wschodniej Zambii, południowej i wschodniej Tanzanii, Malawi oraz w północnym i północno-zachodnim Mozambiku^[7].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ptaka, który zamieszkuje bardzo zróżnicowane habitaty: lasy tropikalne, otwarte lasy pierwotne, polany leśne, lasy bagienne, brzegi rzek i strumieni, sawanny, grunty uprawne, ogrody, parki, bulwary i plantacje. Najczęściej występuje w górach na wysokościach od około 1100 m n.p.m. W górnych partiach zasięgu występuje na wysokościach do 3400 m n.p.m., głównie na wrzosowiskach. W południowej części zasięgu spotykany jest także na nizinach. Jest zasadniczo gatunkiem osiadłym, poza sezonem lęgowym może się lokalnie przemieszczać, np. w Zimbabwe częściej spotykany jest okresie zimowym (zwłaszcza w lipcu)^[7].

Dieta tego gatunku składa się z niewielkich stawonogów, głównie owadów, m.in. mszyc (Aphidoidea), motyli (Lepidoptera), termitów (Isoptera), muchówek (Diptera), oraz nektaru (np. eukaliptusów czy Grevillea robusta), soku dzikich i uprawnych owoców, czasami zjada niewielkie nasiona. Żeruje w stadach 4–10 osobników, sporadycznie w większych, dochodzących do 50 osobników, a także w stadach mieszanych m.in. z dzierzbowikiem (Nilaus afer) czy popielatką żółtogardłą (Eremomela scotops)^[7].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Sezon lęgowy przypada głównie od września do października w zachodniej, środkowej i południowej części zasięgu, zaś w części wschodniej od września do marca, ale głównie zależy od obszaru występowania i istniejącego tam klimatu i w zasadzie obejmuje cały rok. Gniazdo budowane jest przez oboje rodziców w postaci niewielkiej otwartej miseczki z cienkich pasków kory, trawy i gałązek, które są posklejane pajęczyną. Gniazdo jest zawieszone pomiędzy gałązkami krzewów lub niskich drzew, w rozwidleniu gałązek lub przyczepione do liści za pomocą kokonów pajęczych na wysokości od 1 do 3,5 m nad ziemią. W lęgu 1–4 białe, niebieskawe lub niebieskawozielone jaja o wymiarach 15,3 na 11,7 mm. Inkubowane przez oboje rodziców przez okres 11 dni; pisklęta po wykluciu przebywają w gnieździe przez 14 dni i są karmione przez oboje rodziców. W gniazdach tego gatunku składają jaja pasożyty lęgowe – kukułeczka białobrzucha (Chrysococcyx klaas) i miodowodzik szarogłowy (Prodotiscus zambesiae)^[7].

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody szlarnik zielonoboczny nie jest klasyfikowany jako osobny gatunek (jest włączany do Zosterops senegalensis^[12]). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale gatunek ten jest pospolity w dużej części obszarów jego występowania^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Zosterops anderssoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Denis Lepage: Southern Yellow White-eye Zosterops anderssoni Shelley, GE 1892. Avibase. [dostęp 2023-09-03]. (ang.).
↑ D.J.D.J. Pearson D.J.D.J., D.A.D.A. Turner D.A.D.A., A taxonomic review of the genus Zosterops in East Africa, with a revised list of species occurring in Kenya, Uganda and Tanzania, „Scopus: Journal of East African Ornithology”, 37, 2017, s. 1–13 .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ZOSTEROPIDAE Bonaparte, 1853 - SZLARNIKI - WHITE-EYES (wersja: 2023-03-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-08-20].
↑ George ErnestG.E. Shelley George ErnestG.E., New species of African birds, „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”, 1, Londyn: R. H. Porter, 1893, s. 5 (ang.).
↑ ^a ^b F.C.F.C. Martins F.C.F.C. i inni, A comprehensive molecular phylogeny of Afrotropical white-eyes (Aves: Zosteropidae) highlights prior underestimation of mainland diversity and complex colonisation history, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 149, 106843, 2020, s. 1, DOI: 10.1016/j.ympev.2020.106843 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bas van Balen: Southern Yellow White-eye Zosterops anderssoni, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2023-09-03]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-09-03]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES, ZOSTEROPIDAE Bonaparte 1853, White-eyes and Yuhinas, Wersja 5.013 (2021-11-26) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-09-04] (ang.).
↑ Zosterops, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).
↑ anderssoni, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-04] (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-09-08] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Zosterops anderssoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Southern Yellow White-eye Zosterops anderssoni Shelley, GE 1892. Avibase. [dostęp 2023-09-03]. (ang.).

[Person&Turner-3] D.J.D.J. Pearson D.J.D.J., D.A.D.A. Turner D.A.D.A., A taxonomic review of the genus Zosterops in East Africa, with a revised list of species occurring in Kenya, Uganda and Tanzania, „Scopus: Journal of East African Ornithology”, 37, 2017, s. 1–13 .

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ZOSTEROPIDAE Bonaparte, 1853 - SZLARNIKI - WHITE-EYES (wersja: 2023-03-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-08-20].

[Pierwszy-5] George ErnestG.E. Shelley George ErnestG.E., New species of African birds, „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”, 1, Londyn: R. H. Porter, 1893, s. 5 (ang.).

[Martins-6] F.C.F.C. Martins F.C.F.C. i inni, A comprehensive molecular phylogeny of Afrotropical white-eyes (Aves: Zosteropidae) highlights prior underestimation of mainland diversity and complex colonisation history, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 149, 106843, 2020, s. 1, DOI: 10.1016/j.ympev.2020.106843 .

[botw-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bas van Balen: Southern Yellow White-eye Zosterops anderssoni, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2023-09-03]. (ang.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-09-03]. (ang.).

[Zoon-9] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES, ZOSTEROPIDAE Bonaparte 1853, White-eyes and Yuhinas, Wersja 5.013 (2021-11-26) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-09-04] (ang.).

[10] Zosterops, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-30] (ang.).

[11] anderssoni, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-04] (ang.).

[hbwcheck7-12] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-09-08] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]