Tabu (książka)

Tabu – powieść Jacka Bocheńskiego pisana w latach 1963–1964 i wydana po raz pierwszy w 1965 roku nakładem wydawnictwa Czytelnik. Jest to książka psychologiczna poruszająca problematykę odwiecznego tabu, które nakłada na ludzi pewne wzory zachowań; odbieganie od normy staje się przyczyną klęski.

Opis treści

Na treść powieści składają się trzy opowiadania: wyznania trzech kobiet, Hiszpanek, które łączy posiadanie wspólnego imienia – Dolores. Każda z tych Dolores poznała mężczyznę o imieniu Diego, w którym się zakochała i przez którego została porzucona; tabu stanęło na przeszkodzie miłości. Poznajemy więc zbiegłą zakonnicę, porzuconą przez wędrownego poetę, zeznającą przed trybunałem Świętej Inkwizycji w średniowiecznej Hiszpanii, a także aktorkę porzuconą przez uchodźcę, malarza-komunistę, składającą zeznania przed prefektem policji francuskiej w czasie wojny domowej w Hiszpanii i wreszcie zwierzającą się lekarzowi psychiatrze modystkę porzuconą przez jubilera, kobietę żyjącą w bliżej nieokreślonej teraźniejszości. Każdy z porzucających mężczyzn nieco inaczej odbiera rolę tabu w swoim życiu, ale za każdym razem tabu góruje nad człowiekiem i zwycięża.

Adaptacje

Powieść została zaadaptowana przez reżysera Jerzego Markuszewskiego i wystawiona jako monodram z Kaliną Jędrusik w roli trzech Dolores. Premiera miała miejsce w STS w Warszawie 11 maja 1965 roku.

Inne w języku polskim:

• Teatr im. Stefana Żeromskiego, Mała Scena, Kielce, 1966,
• Teatr im. Stefana Jaracza, Olsztyn – Elbląg, 1966, reż. Jerzy Grzegorzewski, wyk. Ewa Kozłowska,
• Teatr 13 Muz, Szczecin, 1966, inscen. Janusz Marzec, wyk. Ludmiła Legut,
• Teatr Krypta, Szczecin, 1973,
• Teatr na Woli, Warszawa, 1977, wyk. Dorota Stalińska,
• Państwowy Teatr Nowy im. G. Morcinka, Mała Scena, Zabrze, 1981,
• Teatr im. Mickiewicza, Częstochowa, reż. Piotr Obracaj, wyk. Czesława Monczka – wyk. 9 października 1982,
• Państwowy Teatr Dramatyczny, Częstochowa, 1984,
• TVP2, 1991, reż. Jerzy Markuszewski, wyk. Ewa Błaszczyk.

W języku niemieckim:

• Tabu Zwei Mal, Die Spielvögel, Graz. 1968, premiera austriacka, wyk. Eva Kopp, reż. Harald Kopp.
• Tabu, Kammertheater, Zurych, premiera 24 września 1972, wyk. Aviva Joel Pestalozzi, Irene Fritschi, Heidi Walter-Stokowa, asyst. Gian R. Gianotti, inscen. Zbigniew Stok.
• Tabu, Cassiopeia Theater, Kolonia, 2001, reż Christos Nicopulos, wyk. Claudia Hann, Michaela Kametz, Mari Mittler.

Nagrody

• 1965: Nagroda Honorowa Radia Wolna Europa za najlepszą książkę krajową.

Wydania

• Czytelnik, Warszawa 1965, 1971
• Niezależna Oficyna Wydawnicza, Łódź 1992.

Tłumaczenia

Powieść przetłumaczona została na języki:

• angielski (Tabu – Part one of a novel, [w:] Tri Quarterly, Nortwestern University, 1967).
• estoński (Tallin, Loomingh, 1969),
• niemiecki (Roman, Prosa Viva, Carl Hanser Verlag, München, 1966. Hamburg, Vertriebsstelle, u. Verlag Deutscher Bühnenschriftsteller, 1967)
• słowacki (Rudolf Turna tłum., Bratislava: Kniźnica Slovenského Spisovatel’a, 1971).

Bibliografia

• Jacek Bocheński: Wtedy – rozmowy z Jackiem Bocheńskim. Warszawa: Świat Książki, 2011. ISBN 978-83-7799-090-2. Brak numerów stron w książce
• Maria Szpakowska, Miłość i strach, [w:] Współczesność, nr 21, 1965.