Jerzy Markuszewski

Jerzy Markuszewski
Data i miejsce urodzenia	16 grudnia 1930 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	16 października 2007 ; Warszawa
Zawód	reżyser, scenarzysta, aktor
Współmałżonek	Zofia Góralczyk
Lata aktywności	1962–2000
	Odznaczenia

Jerzy Markuszewski (ur. 16 grudnia 1930 w Warszawie, zm. 16 października 2007 tamże) – polski reżyser teatralny, twórca i główny animator Studenckiego Teatru Satyryków, scenarzysta, aktor, działacz opozycji demokratycznej, współpracownik KOR i KSS „KOR”, internowany w stanie wojennym, później współpracownik podziemnej „Solidarności”.

Życiorys

Absolwent Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z 1963 (dyplom 1965). Wcześniej studiował również na Wydziale Aktorskim PWST i historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Był etatowym reżyserem Studenckiego Teatru Satyryków (STS), Teatru im. Jaracza w Łodzi i Teatru Rozmaitości w Warszawie. Współpracował m.in. ze Starym Teatrem w Krakowie i Theater am Neumarkt w Zurychu. Do najbardziej znanych jego realizacji STS-u należą „składanki satyryczne” To idzie młodość (premierowa prezentacja teatru z 1954), Prostaczkowie, Konfrontacja.

Wyreżyserował ponad 20 spektakli Teatru Telewizji, z którym współpracę rozpoczął jeszcze w czasie studiów (pierwszy, Jeszcze pożyjesz Bułata Okudżawy w 1962, ostatni, Opowieści dworcowe w 1999). Dla telewizji stworzył także dwa filmy dokumentalne. W latach 60. XX w. był dyrektorem Teatru Polskiego Radia. Zajmował się także reżyserią słuchowisk i programów radiowych (m.in. ITR-u Ilustrowanego Tygodnika Rozrywkowego, w którym pojawiał się jako wykonawca, wspólnie z Adamem Kreczmarem i Jackiem Janczarskim, nadawanego w pierwszej połowie lat 70. XX wieku w Programie 3 Polskiego Radia).

Napisał trzy zrealizowane scenariusze filmowe: Sposób bycia (1965), Bardzo starzy oboje (1967), Przybłęda (1984). Występował również okazjonalnie w filmach jako aktor (m.in. rola cynicznego dyrektora przedsiębiorstwa taksówkowego w Zmiennikach).

Przyjaźnił się z Leszkiem Kołakowskim.

W grudniu 1975 był sygnatariuszem protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)^[1].

W roku 1954 poślubił Zofię Góralczyk, z którą miał syna Macieja Markuszewskiego.

Zmarł w nocy z 15 na 16 października 2007 w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie.

Filmografia

Aktor

Milczenie (1963) – wikary
Kolumbowie (serial telewizyjny) 1970) – gestapowiec przesłuchujący Basię (odc. 2. Żegnaj Baśka)
Poślizg (1972) – klient izby wytrzeźwień
Akcja pod Arsenałem (1977) – barman w piwiarni
Zmiennicy (serial telewizyjny) (1986) – dyrektor WPT (odc. 1. Ceny umowne, 9. Podróż sentymentalna, 13. Spotkania z Temidą, 14. Pocałuj mnie Kasiu i 15. Nasz najdroższy)

Filmowiec

Sposób bycia (1965) – II reżyser, scenariusz
Niebo bez słońca (1966) – scenariusz
Odwiedziny o zmierzchu (1966) – współpraca reżyserska
Bardzo starzy oboje (1967) – współpraca reżyserska, scenariusz
Przybłęda (1984) – scenariusz, dialogi

Odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (23 września 2006) „za działalność opozycyjną”,
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (7 grudnia 2000)^[2] „za wybitne zasługi w długoletniej działalności radiowej”,
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1963),
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (21 marca 2007)^[3]^[4],
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966),
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1964).

Nagrody

Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za osiągnięcia w dziedzinie reżyserii – głównie Radiowego Teatru Poezji (1963),
Nagroda na IV Wrocławskim Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za spektakl Duże jasne Jarosława Abramowa i Andrzeja Jareckiego w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie oraz za rolę kościelnego (1963),
„Złoty Mikrofon” – nagroda Polskiego Radia (1975),
Medal pamiątkowy z okazji 50. rocznicy premiery Wieży malowanej STS (pośmiertnie, 2009).

Przypisy

↑ Kultura 1976/01/340 - 02/341 Paryż 1976, s. 236.
↑ M.P. z 2001 r. nr 4, poz. 78
↑ MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis [online] [dostęp 2020-04-22] (pol.).
↑ Medale Gloria Artis dla internowanych twórców. e-teatr.pl, 2007-03-26. [dostęp 2012-12-06].

Linki zewnętrzne

Jerzy Markuszewski w bazie IMDb (ang.)
Jerzy Markuszewski w bazie Filmweb
Jerzy Markuszewski w bazie filmpolski.pl
Jerzy Markuszewski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-10] .
Pośmiertne wspomnienie Adama Michnika
Anna Bikont, Joanna Szczęsna, Nasz przyjaciel Markusz, "Gazeta Wyborcza", nr 252/2007
Jerzy Markuszewski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”

[1] Kultura 1976/01/340 - 02/341 Paryż 1976, s. 236.

[2] M.P. z 2001 r. nr 4, poz. 78

[3] MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis [online] [dostęp 2020-04-22] (pol.).

[Gloria_Artis-4] Medale Gloria Artis dla internowanych twórców. e-teatr.pl, 2007-03-26. [dostęp 2012-12-06].

[1]

[2]

[3]

[4]