Traktat z Tordesillas
 Oryginał traktatu (Biblioteka Narodowa w Lizbonie) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia |
7 czerwca 1494 |
| Ratyfikowano |
2 lipca (Kastylia), 5 września (Portugalia) 1494 |
| Autor(zy) |
Aleksander VI (papież) |
| Sygnatariusze | |
| Cel |
Podział nowo odkrytych zamorskich terytoriów |
Traktat z Tordesillas – umowa dotycząca podziału sfer wpływów w Nowym Świecie, podpisana przez władców Portugalii i Hiszpanii 7 czerwca 1494.
Traktat zapobiegał konfliktowi o tereny odkryte przez Krzysztofa Kolumba w Ameryce i zapewniał Portugalczykom terytoria brazylijskie jeszcze przed ich oficjalnym odkryciem. Rodzi to przypuszczenia, że poznali oni linię brzegową Ameryki Południowej znacznie wcześniej niż się to powszechnie przyjmuje.
W 1529 traktat z Tordesillas, rozstrzygający o podziale terytoriów na zachodzie, został dopełniony układem z Saragossy, który rozstrzygał o podziale stref wpływów na wschodzie.
Portugalskie roszczenia do ziem odkrytych przez Kolumba[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z wcześniejszym traktatem z Alcáçovas (1479) wszystkie nowo odkryte terytoria na południe od Wysp Kanaryjskich miały należeć do Portugalii. Dlatego też zaanektowanie przez Krzysztofa Kolumba ziem na zachodnich krańcach Atlantyku (1492) spotkało się z reakcją portugalskiego dworu. Jan II rozpoczął przygotowania do zajęcia należnych sobie terenów i mianował w tym celu admirała Francisco de Almeidę dowódcą eskadry, która miała zostać wysłana na zachodni Atlantyk. Zaniepokojeni obrotem sprawy władcy Hiszpanii rozpoczęli działania dyplomatyczne[1].
Hiszpańskie zabiegi dyplomatyczne w Watykanie[edytuj | edytuj kod]
Hiszpańska ofensywa rozpoczęła się w 1493 w Watykanie. Zgodnie ze średniowieczną tradycją, że to papież legalizował prawa europejskich monarchów do nowo odkrytych terenów[2], hiszpańscy ambasadorzy w Rzymie Bernardin de Carvajal i Ruiz de Medina podjęli działania mające na celu złagodzenie niekorzystnych dla kastylijskiego dworu konsekwencji wynikających z traktatu z Alcáçovas[3].
3 maja 1493 w papieskiej bulli Inter caetera przyznano Królestwu Hiszpanii nowo odkryte terytoria, a dzień później w kolejnym dokumencie wyznaczono linię demarkacyjną biegnącą południkowo 100 lig (ok. 320 mil) na zachód od Azorów. Uchwalenie w tak krótkim czasie tak ważnych dokumentów świadczy według badaczy o aktywnym portugalskim sprzeciwie oraz o tym, że drugi z nich uwzględniał stanowisko Lizbony[1][4].
Traktat z Tordesillas[edytuj | edytuj kod]
Niepocieszony Jan II zgodził się jednak na dalsze mediacje zakończone podpisaniem traktatu w Tordesillas. W dokumencie korygowano przebieg linii demarkacyjnej (bulle zawierały wiele błędów geograficznych), która od tej pory biegła południkowo 370 lig (ok. 1184 mil) na zachód od Wysp Zielonego Przylądka[1].
Przyznawał on de facto dzisiejszą Brazylię Portugalii jeszcze przed jej oficjalnym odkryciem, co rodzi domniemanie, że Portugalczycy dopłynęli do wybrzeży Ameryki Południowej wcześniej, niż oficjalnie się to uznaje[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Znaczenie traktatu było jednak głównie doraźne i zapobiegało otwartemu konfliktowi Portugalii i Hiszpanii. Pomimo faktu, że obowiązywał on do 1777, sami Portugalczycy złamali jego postanowienia jeszcze w XVII wieku, decydując się na ekspansję w głąb amerykańskiego interioru[1].
W roku 2007 traktat został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d A.H.de Oliveira Marques: Historia Portugalii. T. I: Do XVII w.. Warszawa: PWN, 1987, s. 199-202. ISBN 83-01-07221-0.Sprawdź autora:1.
- ↑ H.B. Johnson: The Portuguese settlement of Brazil, 1500–1580. W: The Cambridge History of Latin America. T. I: Colonial Latin America. Cambridge, Nowy Jork: Cambridge University Press, 1984, s. 259. ISBN 0-521-23223-6.
- ↑ H. Harrisse: The Diplomatic History of America. Its First Chapter 1452-1493-1494. Londyn: Ardent Media, 1967, s. 16-26.
- ↑ H. Harrisse: The Diplomatic History of America.... s. 27-40.
- ↑ M.C. Eakin: Historia Ameryki Łacińskiej. Zderzenie kultur. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 86-87. ISBN 978-83-233-2808-7.
- ↑ Treaty of Tordesillas. unesco.org. [dostęp 2013-11-17]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Tekst traktatu po angielsku. yale.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-12-05)].