Traktat z Tordesillas
| ||
 Oryginał traktatu (Biblioteka Narodowa w Lizbonie) | ||
| Państwo | Portugalia Hiszpania | |
| Data utworzenia | 7 czerwca 1494 | |
| Ratyfikowano | 2 lipca (Kastylia), 5 września (Portugalia) 1494 | |
| Autor(zy) | Aleksander VI (papież) | |
| Sygnatariusze | Ferdynand II Aragoński Izabela I Kastylijska Jan II Doskonały | |
| Cel | Podział nowo odkrytych zamorskich terytoriów | |
Traktat z Tordesillas – umowa dotycząca podziału sfer wpływów w Nowym Świecie, podpisana przez władców Portugalii i Hiszpanii 7 czerwca 1494.
Traktat zapobiegał konfliktowi o tereny odkryte przez Krzysztofa Kolumba w Ameryce i zapewniał Portugalczykom terytoria brazylijskie jeszcze przed ich oficjalnym odkryciem. Rodzi to przypuszczenia, że poznali oni linię brzegową Ameryki Południowej znacznie wcześniej niż się to powszechnie przyjmuje.
Spis treści
Portugalskie roszczenia do ziem odkrytych przez Kolumba[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z wcześniejszym traktatem z Alcáçovas (1479) wszystkie nowo odkryte terytoria na południe od Wysp Kanaryjskich miały należeć do Portugalii. Dlatego też zaanektowanie przez Krzysztofa Kolumba ziem na zachodnich krańcach Atlantyku (1492) spotkało się z natychmiastową reakcją portugalskiego dworu. Jan II rozpoczął natychmiastowe przygotowania do zajęcia należnych sobie terenów i mianował w tym celu admirała Francisco de Almeidę dowódcą eskadry, która miała zostać wysłana na zachodni Atlantyk. Zaniepokojeni obrotem sprawy władcy Hiszpanii rozpoczęli zakrojone na szeroką skalę działania dyplomatyczne[1].
Hiszpańskie zabiegi dyplomatyczne w Watykanie[edytuj | edytuj kod]
Hiszpańska ofensywa rozpoczęła się w 1493 w Watykanie. Zgodnie ze średniowieczną tradycją, że to papież legalizował prawa europejskich monarchów do nowo odkrytych terenów[2], hiszpańscy ambasadorzy w Rzymie Bernardin de Carvajal i Ruiz de Medina podjęli natychmiastowe działania mające na celu złagodzenie niekorzystnych dla kastylijskiego dworu konsekwencji wynikających z traktatu z Alcáçovas[3].
3 maja 1493 w papieskiej bulli Inter caetera przyznano Królestwu Hiszpanii nowo odkryte terytoria, a dzień później w kolejnym dokumencie wyznaczono linię demarkacyjną biegnącą południkowo 100 lig (ok. 320 mil) na zachód od Azorów. Uchwalenie w tak krótkim czasie tak ważnych dokumentów świadczy według badaczy o aktywnym portugalskim sprzeciwie oraz o tym, że drugi z nich uwzględniał stanowisko Lizbony[1][4].
Traktat z Tordesillas[edytuj | edytuj kod]
Niepocieszony Jan II zgodził się jednak na dalsze mediacje zakończone podpisaniem traktatu w Tordesillas. W dokumencie korygowano przebieg linii demarkacyjnej (bulle zawierały wiele błędów geograficznych), która od tej pory biegła południkowo 370 lig (ok. 1184 mil) na zachód od Wysp Zielonego Przylądka[1].
Co ciekawe, przyznawał on de facto dzisiejszą Brazylię Portugalii jeszcze przed jej oficjalnym odkryciem, co rodzi domniemanie, że Portugalczycy dopłynęli do wybrzeży Ameryki Południowej wcześniej, niż oficjalnie się to uznaje[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Znaczenie traktatu było jednak głównie doraźne i zapobiegało otwartemu konfliktowi Portugalii i Hiszpanii. Pomimo faktu, że obowiązywał on do 1777, sami Portugalczycy złamali jego postanowienia jeszcze w XVII wieku, decydując się na ekspansję w głąb amerykańskiego interioru[1].
W roku 2007 traktat został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d A.H.de Oliveira Marques: Historia Portugalii. T. I: Do XVII w.. Warszawa: PWN, 1987, s. 199-202. ISBN 83-01-07221-0.
- ↑ H.B.Johnson: The Portuguese settlement of Brazil, 1500–1580. W: The Cambridge History of Latin America. T. I: Colonial Latin America. Cambridge, Nowy Jork: Cambridge University Press, 1984, s. 259. ISBN 0-521-23223-6.
- ↑ H.Harrisse: The Diplomatic History of America. Its First Chapter 1452-1493-1494. Londyn: Ardent Media, 1967, s. 16-26.
- ↑ H.Harrisse: The Diplomatic History of America.... s. 27-40.
- ↑ M.C.Eakin: Historia Ameryki Łacińskiej. Zderzenie kultur. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 86-87. ISBN 978-83-233-2808-7.
- ↑ Treaty of Tordesillas (ang.). unesco.org. [dostęp 2013-11-17].
