Tramwaje w Budapeszcie
tramwaj | |
Państwo | |
---|---|
Lokalizacja | |
Operator | |
Liczba linii |
25 (+ 10 wariantowych) |
Lata funkcjonowania |
od 1866 |
Infrastruktura | |
Długość sieci |
158,35 km |
Rozstaw szyn |
1435 mm |
Liczba przystanków |
629 |
Strona internetowa |
Tramwaje w Budapeszcie – system tramwajowy działający w stolicy Węgier - Budapeszcie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historia budapeszteńskich tramwajów rozpoczyna się w 1866 r., kiedy uruchomiono pierwszy tramwaj konny – jeździł z Pesztu, z obecnego pl. Kalwina (Kálvin tér – na małej obwodnicy – Kiskörút, początek Üllői út) do Újpestu (do mostu kolejowego Újpesti) przez Váci út. Obecnie również jest to jedna z głównych linii tramwajowych miasta. Po sukcesie jakim okazała się budowa pierwszej linii powstawały kolejne w jeszcze osobnych miastach, Budzie i Peszcie. Ponieważ sieci w obu tych miastach nie miały ze sobą żadnego połączenia, istniały dwie spółki które je obsługiwały: w Budzie BKVT (Budai Közúti Vaspálya Társaság), w Peszcie PKVT (Pesti Közúti Vaspálya Társaság – odpowiednio: Budańska i Peszteńska Spółka Ulicznej Drogi Żelaznej). Po połączeniu miast połączyły się również spółki, tworząc w r. 1878 Budapeszteńską Spółkę Ulicznej Drogi Żelaznej (Budapesti Közúti Vaspálya Társaság).
Z kolei pierwsza linia tramwaju elektrycznego powstała w 1887 r. – nie przez elektryfikację którejś z linii istniejącego tramwaju konnego, ale przez budowę całkowicie nowej linii. Biegła ona po dużej obwodnicy, od dw. Nyugati do skrzyżowania z ul. Królewską (Király utca) i była to pierwsza linia tramwaju elektrycznego w Europie w centrum miasta. Elektryfikacja linii była finansowana przez Siemens & Halske. Linia okazała się dużym sukcesem, dlatego firma Siemens powołała jeszcze w tym samym roku swojego operatora tramwajów elektrycznych – Budapesti Villamos Városi Vasút (BVVV, Budapeszteńska Elektryczna Kolej Miejska) – poprzednika dzisiejszego Budapeszteńskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (BKV). W przewidywaniu dalszych sukcesów, ułożono tory tramwajowe na zbudowanym rok później Moście Małgorzaty, ale na razie pojechał nim tramwaj konny (elektryczny dopiero w 1894)[1].
W 1889 wybudowano pierwszą linię normalnotorową o szerokości 1435 mm (dotychczas tramwaje w Budapeszcie miały szerokość 1000 mm).
Do lat 80. XIX w. przewozy tramwajem konnym stale rosły, linie rozprzestrzeniały się po całym mieście. Ale jeśli w r. 1895 tramwaje konne przewiozły 23 mln pasażerów, to w r. 1896 tylko 300 tys. Tramwaje elektryczne jeździły nawet co minutę, najrzadziej co 10 minut. Zmuszało to spółkę BKVT do elektryfikacji kolejnych linii tramwajów konnych.
Po I wojnie światowej nowo utworzona spółka BSzKRt. (1923 r.) zadbała o uporządkowanie sieci tramwajowej w mieście. Przebudowała systemy zasilania prądem, wprowadzała do jazdy składy dwuwagonowe lub przegubowe, likwidowała torowiska w wąskich uliczkach. W 1927 r. zniknął ostatni tramwaj konny – do tej pory jeździł na Wyspie Małgorzaty jako atrakcja turystyczna.
Po II wojnie sytuacja była katastrofalna: nie było elektryczności, mosty na Dunaju były zniszczone. Jednak tramwaj w Peszcie ruszył ponownie jeszcze na wiosnę 1945 r., tzn. gdy w Budzie trwały jeszcze walki. Utworzone wskutek rozbicia BSzKRt przedsiębiorstwo FVV (Fővárosi Villamos Vállalat, Stołeczne Przedsiębiorstwo Tramwajowe) odnowiło stare tramwaje (niektóre jeszcze sprzed I wojny światowej), wprowadziło nowe typy (m.in. produkowany przez zakłady Ganza model UV, który stał się czymś w rodzaju symbolu budapeszteńskich tramwajów).
Moment utworzenia BKV (1968 r.) to czas likwidowania komunikacji tramwajowej. Budowa metra była dla miasta tak dużym obciążeniem finansowym, że nie kupowano nowych tramwajów – większość stanowiły wyprodukowane w I poł. XX w., nawet pod koniec XIX – a jednocześnie skracano istniejące linie i zmniejszano częstotliwość kursów.[potrzebny przypis] Jedynie w 1998 wydłużono linię nr 14 o 1800 m.
W XXI wieku wybudowano trakcję tramwajową na Bem Rakpart, Feltáró út (do Savoya Park), na moście Rakoczego oraz na Szerémi út, Hengermalom út i Etele út wraz z krańcem przy Somogyi út.
Obecnie projektowana jest odbudowa tras tramwajowych w ulicy Thököly, al. Rákócziego, na moście Elżbiety i w al. Bajcsy-Zsilinszky’ego[potrzebny przypis]. Odbudowa tras tramwajowych ma umożliwić jazdę bez zbędnych przesiadek.
Tramwaje w Budapeszcie kursują w godzinach 4.30–23.00. Największą częstotliwość mają linie 4 i 6, które okrążają peszteński Wielki Bulwar – w godzinach szczytu pasażerskiego kursują co 4–5 minut.
Po II wojnie światowej w drugiej połowie lat 50. XX w. wprowadzono do eksploatacji tramwaje UV, produkowane przez zakłady Ganza. W kolejnych latach powstały cztery odmiany tego tramwaju:
- UV1, lata produkcji 1956–1957, nr 3200-3249
- UV2, lata produkcji 1957–1958, nr 3250-3349
- UV3, lata produkcji 1959–1961, nr 3350-3474
- UV5, lata produkcji 1962–1965, nr 3800-3899
Tramwaje UV dominowały na ulicach Budapesztu do połowy lat 90. XX w. W latach 60. XX w. rozpoczęto produkcję tramwajów Ganz CsMG-1 (Csuklós Motorkocsi – przegubowa jednostka silnikowa), w l. 70. – CsMG-2 i CsMG-3. Tramwaje są trójczłonowe, w całości wysokopodłogowe. Unowocześnioną wersją CsMG jest KCSV (Korszerűsített Csuklós Villamos – unowocześniony tramwaj przegubowy) – odmiana KCSV 7 została wprowadzona do Budapesztu w l. 1997-1999.
W pierwszej połowie lat 80. BKV kupiło czteroosiowe tramwaje Tatra T5C5 w ilości 322 wagonów. W l. 2003-04 unowocześniono niektóre z nich, nadając im oznaczenie T5C5K.
W latach 2001–2002 oraz w 2010 zakupiono 92 używanych tramwajów DÜWAG TW6000 z Hanoweru (z połowy l. 70. XX w.).
W latach 2006–2007 sprowadzono do Budapesztu 40 wagonów Siemens Combino Plus. Kursują one m.in. na liniach 4 i 6. Tramwaje są sześcioczłonowe, dwukierunkowe, w całości niskopodłogowe o długości 54 m.
W sierpniu 2007 r. wycofano z eksploatacji ostatni tramwaj UV, który jeździł po mieście od 1956 r.
W latach 2015–2016 zostały zakupione tramwaje CAF Urbos 3, w liczbie 47 sztuk.
Linie
[edytuj | edytuj kod]Nr | Przystanek początkowy | Przystanek końcowy |
---|---|---|
1 | Bécsi út / Vörösvári út | Kelenföld vasútállomás M |
2 | Jászai Mari tér | Közvágóhíd H |
3 | Gubacsi út / Határ út | Mexikói út M |
4 | Széll Kálmán tér M | Újbuda-központ M |
6 | Széll Kálmán tér M | Móricz Zsigmond körtér M |
12 | Angyalföld kocsiszín | Rákospalota, Kossuth utca |
14 | Lehel tér M | Káposztásmegyer, Megyeri út |
17 | Bécsi út / Vörösvári út | Savoya Park |
19 | Bécsi út / Vörösvári út | Kelenföld vasútállomás M |
24 | Keleti pályaudvar M | Közvágóhíd H |
28 | Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) | Izraelita temető |
28A | Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) | Új köztemető (Kozma utca) |
28B | Keleti pályaudvar M | Új köztemető (Kozma utca) |
37 | Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) | Új köztemető (Kozma utca) |
37A | Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) | Sörgyár |
41 | Bécsi út / Vörösvári út | Kamaraerdei Ifjúsági Park |
42 | Határ út M | Tulipán utca |
47 | Deák Ferenc tér M | Városház tér |
48 | Deák Ferenc tér M | Savoya Park |
49 | Deák Ferenc tér M | Kelenföld vasútállomás M |
50 | Határ út M | Pestszentlőrinc, Béke tér |
51 | Mester utca / Ferenc körút | Nagysándor József utca |
51A | Mester utca / Ferenc körút | Ferencváros vasútállomás – Málenkij Robot Emlékhely |
52 | Határ út M | Pesterzsébet, Pacsirtatelep |
56 | Hűvösvölgy | Városház tér |
56A | Hűvösvölgy | Móricz Zsigmond körtér M |
59 | Szent János Kórház | Márton Áron tér |
59A | Széll Kálmán tér M | Márton Áron tér |
59B | Hűvösvölgy | Márton Áron tér |
60 | Városmajor | Széchenyi-hegy, Gyermekvasút |
61 | Hűvösvölgy | Móricz Zsigmond körtér M |
62 | Blaha Lujza tér M (Népszínház utca) | Rákospalota, MÁV-telep |
62A | Kőbánya alsó vasútállomás (Mázsa tér) (↓) Kőbánya alsó vasútállomás (↑) |
Rákospalota, MÁV-telep |
69 | Mexikói út M | Újpalota, Erdőkerülő utca |
Tabor
[edytuj | edytuj kod]Linie tramwajowe są obsługiwane przez następujące pojazdy (stan z 6 grudnia 2019 r.):
Zdjęcie | Typ | Liczba | Lata produkcji | Lata eksploatacji | Zajezdnia | |
---|---|---|---|---|---|---|
Zakupiono | W ruchu | |||||
Ganz GCSM–1 | 35 | 2 | 1967–68 | od 1967 | Kelenföld[2] | |
Ganz CSMG–2 | 85 | 33 | 1970–72, 1975 | od 1970 | ||
Ganz CSMG–3 | 29 | 1 | 1977 | od 1977 | ||
Ganz KCSV–7 | 30 | 1997–99 | od 1997 | Ferencváros[2] | ||
Tatra T5C5 | 322 | 50 | 1978, 1980, 1984 | od 1978 | Baross[2] | |
ČKD–BKV Tatra T5C5K2 ČKD–BKV Tatra T5C5K2M |
270 | 2002–04, 2009– | od 2003 | Angyalföld, Budafok, Kelenföld, Szépilona[2] | ||
Duewag TW 6000 | 93 | 85 | 1975–78 | od 2001 | Ferencváros, Száva, Zugló[2] | |
LHB TW 6000 | 24+1 | 1980–85 | od 2012 | Száva[2] | ||
Siemens Combino | 40 | 2006–07 | od 2006 | Hungária[2] | ||
CAF Urbos 3 dziewięcioczłonowy |
12 (+5) | 2015–16, 2019–20 | od 2016 | Budafok, Hungária[2] | ||
CAF Urbos 3 pięcioczłonowy |
35 (+20) | 2015–16, 2019–20 | od 2015 | Budafok, Száva[2] |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- http://hampage.hu/kozlekedes/e_index.html Historia tramwajów w Budapeszcie na stronie hampage.hu
- http://hampage.hu/trams/thg2bp/rollingstock.html Tabor tramwajowy w Budapeszcie na stronie hampage.hu