Trybunał inkwizycji w Pizie

Trybunał inkwizycji w Pizie – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Pizie w Wielkim Księstwie Toskanii. Istniał w latach 1560–1782 i należał do struktur inkwizycji rzymskiej. Na jego czele stali inkwizytorzy z zakonu franciszkanów konwentualnych.

Historia

W średniowieczu (od 1254) Piza podlegała jurysdykcji papieskich inkwizytorów Toskanii^[1]. Oddzielny trybunał z siedzibą w Pizie powstał dopiero po utworzeniu w 1542 przez papieża Pawła III Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji, która przejęła kontrolę nad działalnością lokalnych inkwizytorów we Włoszech. Pierwszym inkwizytorem Pizy był Cristoforo Grassolino, mianowany w 1560 przez prowincjała franciszkanów w Toskanii. Papież Pius V (1566–1572) nadał inkwizycji pizańskiej prawa do części dochodów diecezji pizańskiej, co w 1572 zatwierdził Grzegorz XIII, a w 1574 Kongregacja Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji przejęła od władz zakonnych prawo mianowania i odwoływania inkwizytorów^[2].

W czasie panowania w Toskanii dynastii Medyceuszy inkwizycja działała w tym kraju bez większych przeszkód. Zmiana nastąpiła po przejęciu władzy przez Habsburgów w latach 30. XVIII wieku. Książę Franciszek I Lotaryński już w 1743 odebrał inkwizycji kontrolę nad cenzurą publikacji. Na około dekadę (ok. 1743–1754) działalność inkwizycji toskańskiej była faktycznie zawieszona. W 1746 rząd księstwa nie uznał nominacji Giuseppe Antonio Boschiego na inkwizytora Pizy i w rezultacie urząd ten wakował przez siedem lat. Ostateczne zniesienie inkwizycji w Toskanii, w tym także trybunału pizańskiego, nastąpiło jednak dopiero 5 lipca 1782 na mocy dekretu księcia Leopolda II^[3].

Organizacja

Siedziba trybunału znajdowała się we franciszkańskim konwencie S. Francesco w Pizie. Jego jurysdykcji podlegała archidiecezja pizańska, kilka okręgów położonych w diecezjach Lukki (Lari i Ripafratta), Volterry (Rivalto) oraz diecezja San Miniato, z tym, że nad tą ostatnią diecezją inkwizytor Pizy sprawował nadzór wspólnie z inkwizytorem Florencji. Okręg ten był podzielony na mniejsze jednostki terytorialne tzw. wikariaty, na czele których stali podlegli inkwizytorowi wikariusze. Specjalny status miał wikariat w mieście portowym Livorno. Tamtejszy wikariusz nosił tytuł wikariusza generalnego i cieszył się sporą autonomią względem pizańskiego inkwizytora. Na czele pozostałych wikariatów stali duchowni tytułowani jako wikariusze rejonowi^[4]. Wikariatów rejonowych było dziesięć: San Miniato, Vicopisano, Lari, Pontedera, Riparbella, Rivalto, Ripafratta, Rosignano Marittimo, Buti i Bientina.

Archiwum

Archiwum pizańskiego trybunału inkwizycyjnego przechowywane jest w Archivio Arcidiocesano w Pizie, dokąd trafiło prawdopodobnie krótko po likwidacji trybunału w 1782. Zawiera ono 32 jednostki archiwalne obejmujące lata 1574–1772, niestety, jest to zbiór w dużej mierze nieuporządkowany^[5]. Dokumentacja procesowa zachowana jest tylko częściowo, obejmuje głównie XVII i XVIII wiek i jak do tej pory pozostaje słabo zbadana^[6]

Inkwizytorzy Pizy

Cristoforo Grassolino da Marsala OFMConv (1560–1575)
Girolamo Urbani da Montepulciano OFMConv (1575–1581)
Francesco Pratelli da Montefiore Marchiano OFMConv (1581–1584)
Annibale Santucci da Urbino OFMConv (1584–1586)
Lelio de Medici da Piacenza OFMConv (1586–1603)
Francesco Mauro da Montegranario OFMConv (1603–1604)
Cornelio Priaroni da Monza OFMConv (1604–1607)
Antonio Maria Furconio da San Ginesio OFMConv (1607–1609)
Arcangelo Mondani da Piacenza OFMConv (1609–1611)
Lelio Marzari da Faenza OFMConv (1611–1615)
Angelo Gottardi da Rimini OFMConv (1615-1616)
Angelo Picinini da Ravenna OFMConv (1616–1617)
Giovanni Francesco Tolomei OFMConv (1617–1625)
Tiberio Sinibaldi OFMConv (1625–1635)
Domenico Vico da Osimo OFMConv (1635–1636)
Bernardino Manzoni da Cesena OFMConv (1636–1645)
Antonio Sabatini da Viterbo OFMConv (1645–1650)
Ludovico Zacchei da Sezza OFMConv (1650–1653)
Pirillo Messini da Orvieto OFMConv (1653–1654)
Girolamo Baroni da Lugo OFMConv (1654–1658)
Francesco Rambalducci da Verruchio OFMConv (1658–1670)
Modesto Paoletti da Vignanello OFMConv (1670–1677)
Agostino Giorgi da Bologna OFMConv (1677–1688)
Cesare Pallavicini da Milano OFMConv (1688–1706)
Giacomo Serra da San Giovanni Persicetto OFMConv (1706–1725)
Angelo Antonio Dati da Visso OFMConv (1725–1729)
Bernardo Bernardi da Bologna OFMConv (1730–1746)
- Giuseppe Antonio Maria Boschi da Bologna OFMConv (mianowany w 1746, nie objął urzędu)
Girolamo Antonio Faleri OFMConv (1753–1758)
Salvatore Dini OFMConv (1758–1782)

Przypisy

↑ Del Col, s. 91-92.
↑ Bahrabadi, s. 4-5; Del Col, s. 758.
↑ Del Col, s. 733; Bahrabadi, s. 5-6.
↑ Bahrabadi, s. 4-5; Del Col, s. 745.
↑ Bahrabadi, s. 1 i nast.
↑ Del Col, s. 342.

Bibliografia

Jaleh Bahrabadi: L’Archivio del Sant’Ufficio di Pisa: il complesso, l’istituzione e la descrizione analitica. [dostęp 2014-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-12)]. (wł.).
Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4.

[1] Del Col, s. 91-92.

[2] Bahrabadi, s. 4-5; Del Col, s. 758.

[3] Del Col, s. 733; Bahrabadi, s. 5-6.

[4] Bahrabadi, s. 4-5; Del Col, s. 745.

[5] Bahrabadi, s. 1 i nast.

[6] Del Col, s. 342.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Instytucje i urzędy centralne	Kongregacja Świętego Oficjum Kongregacja Indeksu Kardynałowie inkwizytorzy generalni Rzymskiej Inkwizycji
Inkwizycja rzymska w państwach włoskich	Republika Wenecka Sabaudia-Piemont Księstwo Mediolanu Toskania Este Parma i Piacenza Państwo Kościelne
Trybunały lokalne	Alessandria Ankona Asti Awinion Belluno Bergamo Besançon Bolonia Brescia Capodistria Carcassonne Casale Monferrato Como Conegliano Crema Cremona Faenza Fermo Ferrara Florencja Genua Gubbio Kolonia Malta Mantua Mediolan Modena Mondovì Neapol Novara Padwa Parma Pawia Perugia Piacenza Piza Reggio Emilia Rimini Rovigo Saluzzo Siena Spoleto Tortona Treviso Tuluza Turyn Udine Vercelli Vicenza Wenecja Werona Zadar
Inne	Directorium Inquisitorum Indeks ksiąg zakazanych Lista egzekucji