Tukan górski

Tukan górski
	Ramphastos brevis
	Meyer de Schauensee, 1945
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	dzięciołowe
Podrząd	dzięciołowce
Rodzina	tukanowate
Podrodzina	tukany
Rodzaj	Ramphastos
Gatunek	tukan górski
Synonimy
	Ramphastos ambiguus brevis Meyer de Schauensee, 1945;
	Ramphastos ambiguus brevis Meyer de Schauensee, 1945;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tukan górski^[3] (Ramphastos brevis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny tukanowatych (Ramphastidae). Ptak o długim dziobie występujący w Ameryce Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Tukan górski występuje w północno-zachodniej Kolumbii (północne Chocó) i na południowy zachód od Andów, do południowo-zachodniego Ekwadoru (na południe do Manta Real)^[4]^[2]^[5]^[6]. Lokalizację ze wschodniej Panamy uważa się za niepewną^[7].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał amerykański ornitolog Rodolphe Meyer de Schauensee w 1945 roku na łamach Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia jako podgatunek tukana czarnodziobego (R. ambiguus) i nadając mu nazwę Ramphastos ambiguus brevis^[8]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Meyer de Schauensee wskazał rzekę Mechengue, w Cauca w Kolumbii^[8].

Charakterystyczny gatunek przypisywano do tak zwanej „kraczącej grupy” (wraz z tukanem wielkim (R. toco), tukanem tęczodziobym (R. sulfuratus), tukanem żółtogardłym (R. vitellinus) i tukanem zielonodziobym (R. dicolorus))^[4]. Chociaż aspekty upierzenia sugerują pokrewieństwo z R. sulfuratus, to jednak dane genetyczne wskazują, że gatunek jest taksonem siostrzanym w stosunku do R. vitellinus^[9]. Długo uważany za podgatunek R. ambiguus, ale różni się od niego znacząco głosem, mniejszym rozmiarem ciała, krótszym, bardziej żółtym dziobem; gatunek sympatryczny z podgatunkiem R. ambiguus, tukanem brązowodziobym (R. a. swainsonii)^[4]. Gatunek monotypowy^[4]^[5].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: Ulisses Aldrovandi w 1599 roku zapisał z błędem nazwę Ramphastos, bazując na Ramphestes Konrada Gesnera z 1560 roku (gr. ῥαμφηστης rhamphēstēs „nosaty”, od ῥαμφη rhampē „dziób”), która to nazwa została następnie przejęta przez Karola Linneusza w 1758 roku^[10]. Epitet gatunkowy: łac. brevis „krótki, niewielki”^[10].

Morfologia

Długość ciała 46–48,5 cm; masa ciała 365–482 g^[4]. Inne wymiary u jednej samicy z Mutaty w Kolumbii: długość skrzydła 210 mm, ogona 154 mm, dzioba 151,4 mm^[11]. U obu płci od czoła do górnej części grzbietu upierzenie koloru bordowego z czarnym odcieniem; górna część ciała czarna, pokrywy nadogonowe białe. Gardło, szyja i piersi żółte, wąskie czerwone pasmo tuż poniżej koloru żółtego, brzuch i podbrzusze czarne, pokrywy podogonowe czerwone. Dziób w jego górnej części żółty, culmen, grzbiet dzioba i jego centralne części zielonawe, na krańcu dzioba od 3 do 5 zielonych „ząbków”, żuchwa czarna, czasami z żółtą końcówką. Skóra na twarzy koloru żółto-zielonego lub oliwkowego, czasem z niebieskawym odcieniem; tęczówka żółto-zielona z szarym odcieniem. Samica ma krótszy, bardziej przysadzisty dziób niż samiec. Młode ptaki o miękkim, ciemniejszym upierzeniu, głównie czerwono-pomarańczowym, dziób bardziej kilowaty, podstawowa linia i „ząbki” nieobecne, nozdrza widoczne na górze^[4].

Ekologia

Głos

Odzywa się serią kraczących „tree-aak”, „tyook” lub „tyeerp”, 40–55 razy (czasami do 100) na minutę, na początku odgłos jest warczący i może trwać to do kilku minut; samce wydają głębsze, bardziej warczące odgłosy^[4]. Czasami odzywa się trąbiącym głosem, miękkie odgłosy można usłyszeć tylko z bliskiej odległości^[4].

Siedlisko i pokarm

Gatunek prawdopodobnie osiadły, zamieszkujący głównie las nizinny, a także lasy na niższych stokach Andów, jak i również przyległe pastwiska z owocującymi drzewami albo plantacjami, do wysokości 1550 m n.p.m.^[4] Przebywają w parach lub w grupach liczących do 6 ptaków, rzadziej do 14^[4].

Dieta tukana górskiego jest słabo poznana; w żołądkach znaleziono głównie niezidentyfikowane owoce; być może poluje też na jakieś owady i małe kręgowce^[4]. Pokarm zdobywa głównie w baldachimie lasu, często współpracując z arasari obrożnym (Pteroglossus torquatus), rzadziej z większym tukanem czarnodziobym^[4]. Podczas spożywania pokarmu może obrócić głowę o kąt półpełny^[4]. Obserwowano, jak towarzyszy armii wędrownych mrówek, zapewne polując na spłoszone przez nie owady^[4]. Wodę czerpie z bromelii^[4].

Lęgi

Biologia rozrodu bardzo słabo poznana. Najprawdopodobniej rozmnażają się od czerwca do sierpnia, być może wcześniej, do stycznia w zachodniej Kolumbii. Śpiewający ptak porusza głową do góry po jednej stronie, po łuku odwracając ją w drugą stronę, prawie nie ma ruchu głową w dół; podczas konfliktów trzyma głowę nisko. Upierzenie gładkie oprócz wzniesionego zadu i piór pokryw podogonowych^[4]. Brak informacji na temat wielkości lęgu, czasu inkubacji czy wychowu młodych^[4].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[2]. Globalna wielkość populacji nie została oszacowana, ale uważa się tego ptaka za rzadkiego lub lokalnie powszechnego w Ekwadorze (populację w Ekwadorze szacuje się na 15000–45000 osobników)^[2]^[12]^[13]. W Ekwadorze populacja tukana górskiego zmniejszyła się znacząco z powodu wylesiania (podobno duże populacje utrzymują się w prowincji Esmeraldas, gdzie znaczna część lasów pozostaje w dużej mierze nienaruszona)^[2]^[4]. Na tego ptaka poluje się również dla mięsa, a jego dziób stosowany jest jako składnik w tradycyjnej medycynie^[2]. Występuje w rezerwatach przyrody Reserva Natural Río Ñambí w Kolumbii i w Centro Científico Río Palenque w Ekwadorze^[4].

Przypisy

↑ Ramphastos brevis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f BirdLife International, Ramphastos brevis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-09-27] (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ramphastinae Vigors, 1825 - tukany (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-18].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s L.L. Short & C.J. Sharpe: Choco Toucan (Ramphastos brevis), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2016. DOI: 10.2173/bow.chotou1.01. [dostęp 2020-05-26]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Jacamars, puffbirds, toucans, barbets, honeyguides. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 6. Cambridge: Harvard University Press, 1948, s. 84. (ang.).
↑ American Ornithologists' Union: Check-list of North American birds, the species of birds of North America from the Arctic through Panama, including the West Indies and Hawaiian Islands. Wyd. 6. Lawrence, Kansas: American Ornithologists' Union, s. 784. (ang.).
↑ ^a ^b R. Meyer de Schauensee. Notes on Colombian Birds. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 97, s. 14, 1945. JSTOR: 4064377. (ang.).
↑ J.S.L. Patané, J.D. Weckstein, A. Aleixo, J.M. Bates. Evolutionary history of Ramphastos toucans: molecular phylogenetics, temporal diversification, and biogeography. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (3), s. 923–934, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.08.017. (ang.).
↑ ^a ^b The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ J. Haffer. Avifauna of northwestern Colombia, South America. „Bonner Zoologische Monographien”. 7, s. 112, 1975. (ang.).
↑ J. Ekstrom, S. Butchart: Choco Toucan Ramphastos brevis. BirdLife International. [dostęp 2016-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
↑ O. Jahn. Bird communities of the Ecuadorian Choco: a case study in conservation. „Bonner Zoologische Monographien”. 56, s. 187, 2011. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Ramphastos brevis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f BirdLife International, Ramphastos brevis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-09-27] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ramphastinae Vigors, 1825 - tukany (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-18].

[Short&Sharpe-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s L.L. Short & C.J. Sharpe: Choco Toucan (Ramphastos brevis), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2016. DOI: 10.2173/bow.chotou1.01. [dostęp 2020-05-26]. (ang.).

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Jacamars, puffbirds, toucans, barbets, honeyguides. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[Peters-6] J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cz. 6. Cambridge: Harvard University Press, 1948, s. 84. (ang.).

[AOU-7] American Ornithologists' Union: Check-list of North American birds, the species of birds of North America from the Arctic through Panama, including the West Indies and Hawaiian Islands. Wyd. 6. Lawrence, Kansas: American Ornithologists' Union, s. 784. (ang.).

[Schauensee-8] R. Meyer de Schauensee. Notes on Colombian Birds. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 97, s. 14, 1945. JSTOR: 4064377. (ang.).

[Patané&inni-9] J.S.L. Patané, J.D. Weckstein, A. Aleixo, J.M. Bates. Evolutionary history of Ramphastos toucans: molecular phylogenetics, temporal diversification, and biogeography. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (3), s. 923–934, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.08.017. (ang.).

[Jobling-10] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Haffer-11] J. Haffer. Avifauna of northwestern Colombia, South America. „Bonner Zoologische Monographien”. 7, s. 112, 1975. (ang.).

[birdlife-12] J. Ekstrom, S. Butchart: Choco Toucan Ramphastos brevis. BirdLife International. [dostęp 2016-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[Jahn-13] O. Jahn. Bird communities of the Ecuadorian Choco: a case study in conservation. „Bonner Zoologische Monographien”. 56, s. 187, 2011. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]