Tuł

Tuł

Tuł
Państwo	Polska
Pasmo	Pogórze Śląskie, Karpaty
Wysokość	621 m n.p.m.
Położenie na mapie Karpat Tuł
Położenie na mapie Beskidu Śląskiego Tuł
49°41′56,04″N 18°44′32,24″E

Tuł (621 m n.p.m.) – niewysoki szczyt na Pogórzu Cieszyńskim w wododziale Wisły i Odry, na wschód od Lesznej Górnej. Orograficznie znajduje się w grzbiecie, stanowiącym przedłużenie Pasma Stożka i Czantorii w Beskidzie Śląskim. Zbudowany z wapieni cieszyńskich i tylko w nieznacznym stopniu zalesiony, pokryty jest w większości zaroślami i łąkami o bogatej roślinności wapieniolubnej i kserotermicznej.

Przyroda

Na wysoką wartość przyrodniczą Tułu zwracali uwagę już na przełomie XIX i XX w. Josef Matzura i Józef Londzin, a w latach międzywojennych Karol Buzek, Andrzej Czudek, Marian Koczwara i Kazimierz Simm.

Krótko po II wojnie światowej na Tule i w najbliższej okolicy naukowcy zanotowali 923 gatunki roślin, wśród nich wiele gatunków rzadkich i chronionych. Wielu gatunków, rosnących tu jeszcze 20–50 lat wcześniej, nie udało się jednak odnaleźć. Na początku XX w. występowały tu m.in. 22 gatunki storczykowatych (na 72 gatunki znane z Europy), z których po II wojnie światowej nie udało się odnaleźć 7 gatunków. Wśród tych, które wyginęły, były obuwik pospolity, koślaczek stożkowaty, kukułka bzowa, storczyk samczy i storczyk trójzębny. Podobnie wyginął, spotykany tu 100 lat temu kosaciec trawolistny, mający w rejonie Tułu swe jedyne stanowiska w Polsce. W latach międzywojennych widziano tu jeszcze ostatnie okazy dyptamu jesionolistnego (jedno z pięciu znanych stanowisk w Polsce). W 2008 r. opisano najliczniejsze w Polsce, liczące około 165 osobników stanowisko ostrożnia głowacza.

W II połowie XX w., zwłaszcza w latach 70. i 80., znaczne straty w tutejszych zbiorowiskach roślinnych spowodowało przeorywanie łąk oraz nawożenie ich i obsiewanie mieszankami traw pastewnych.

Osobliwością dendrologiczną są pojedyncze okazy starych, drzewiastych klonów polnych (paklonów), o średnicy pnia sięgającej 50 cm i wysokości do 10 m, rosnące na wschodnich stokach Tułu.

Przywierzchołkowy fragment Tułu o powierzchni 15,69 ha objęto w 1948 r. rezerwatem przyrody, nazwanym „Góra Tuł” (obecnie już nieistniejącym). Z kolei w 2007 utworzono na górze Tuł użytek ekologiczny o powierzchni 6,94 ha, celem ochrony łąk storczykowych.

Archeologia

W trakcie zwiadu archeologicznego w 1997 r. na szczycie góry Tuł odkryto ślady osadnictwa z okresu prehistorycznego. W trakcie wykopalisk prowadzonych latem 2003 r. archeolodzy odkryli tu pozostałości osady kultury łużyckiej, a więc z okresu, kiedy rodziły się wielkie cywilizacje europejskie. Osada miała ok. 3 ha powierzchni, a zamieszkiwało ją co najmniej 100–150 osób. Jest to jedna z największych i najwyżej położonych osad tego typu w polskich Karpatach. Na podstawie znalezionych licznych fragmentów naczyń glinianych, rozcieraczy i żaren kamiennych, a także na podstawie badań radiowęglowych, ustalono okres funkcjonowania osady na schyłek epoki brązu (900–750 r. p.n.e.) i początek epoki żelaza (750–400 r. p.n.e.).

Szlaki turystyczne

– zielony z Goleszowa – 1.15 h, z powrotem 1 h,

– zielony z Czantorii Wielkiej – 1.45 h, w drugą stronę – 2.30 h,

– z Ustronia przez Małą Czantorię – znaki żółte, a potem zielone – 3 h.

Poniżej szczytu znajdowało się schronisko PTTK „Pod Tułem”, obecnie obiekt prywatny, funkcjonujący jako restauracja z pokojami gościnnymi.

Galeria

• 
  Restauracja pod Tułem (dawne schronisko)
• 
  Zimowity na łące pod Tułem
• 
  Owce odpoczywające na szczycie Tułu
• 
  Szczyt Tułu z tabliczką informacyjną

Bibliografia

• Barański, Mirosław J.: Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii. Przewodnik turystyczny. Wyd. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1996, ISBN 83-7005-370-X.
• Chorąży Bogusław, Chorąży Bożena: Archeolodzy na tropie. Kim byli prehistoryczni mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego sprzed 2,5 tysiąca lat?, w: “Kalendarz Cieszyński” 2005, s. 91–100.