Uistiti żółtogłowa
| Callithrix flaviceps | |||
| (O. Thomas, 1903)[1] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
uistiti żółtogłowa | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Uistiti żółtogłowa (Callithrix flaviceps) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny pazurkowcowatych (Callithridae). Endemit Brazylii; krytycznie zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek opisał po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Hapale flaviceps[1]. Miejsce typowe to Engenheiro Rive (około 20°S 41°W/-20,000000 -41,000000), gmina Alegre, południowo-zachodnie Espírito Santo, Brazylia[1][3][4]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłej samicy (sygnatura BMNH 1903.9.4.27) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 11 lutego 1903 roku przez Alphonse’a Roberta[5].
Ze względu na to że Callithrix flaviceps i C. aurita są ze sobą blisko spokrewnione (istnieją duże podobieństwa w morfologii zębów, zachowaniu, kolorze futra (niemowlęta mają praktycznie identyczny wygląd) i długich nawoływaniach) to niektórzy autorzy uważają, że lepiej będzie uwzględnić C. flaviceps jako podgatunek C. aurita[6][7]. Gatunek ten czasem krzyżuje się z C. aurita (na obszarze Minas Gerais) i z C. geoffroii (na terenie Espírito Santo).
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowyref name=":O" />.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Te drobne naczelne występują endemicznie w południowo-wschodniej Brazylii, na niewielkich obszarach leśnych w obrębie stanów: Espírito Santo, Minas Gerais i skrajnie północnego Rio de Janeiro[7][8][9]. Widywana od 400 m n.p.m.[8][9]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 22–25 cm, długość ogona 30–35 cm; masa ciała około 400 g[6][10]. Ma wygląd typowy dla innych małp Nowego Świata[8]. Mają ciemne ubarwienie, futro ciemniejsze jest na wierzchu ciała[8]. Od innych uistiti różnią się białawo-żółtymi strzępkami sierści, okalającymi jej uszy[8][11]. Głowa jest ogólnie złocisto-kremowa, poza okolicami nosa i oczu[11]. Ma także duży, puszysty ogon[8]. Ma ostre zęby i małe pazurki na palcach[8][11].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Tryb życia i środowisko[edytuj | edytuj kod]
Zwierzęta te występują w małych stadach, z przewagą samic i jedną (dominującą) samicą wydającą na świat potomstwo[11]. Małpy są aktywne w ciągu dnia[11]. Występują w lasach tropikalnych, nienaruszonych przez człowieka[8].
Małpy te w trakcie zaobserwowania zagrożenia wydają głośne piski i gwizdy[8][11]. Wysyłają także sygnały chemiczne[8][11]. Są małe i bardzo szybkie oraz zwinne[8]. Mimo to są często prześladowane przez ptaki szponiaste, oceloty, tukany i duże węże[8].
Odżywianie się[edytuj | edytuj kod]
Są wszystkożerne, odżywiają przede wszystkim owocami, owadami, sokiem roślin (pozyskiwanym z ich łodyg), nasionami, nektarem i kwiatami, jajami i pisklętami[8][11].
Gatunek ten jest także mykofagiem[12][13]. Jest to bardzo rzadkie zachowanie u naczelnych i zostało ono udokumentowane tylko u pięciu gatunków pazurkowcowatych[13]. W 2008 roku badania z obszaru rezerwatu Augusto Ruschi wykazały, że dieta uistiti żółtogłowej składa się w 64% z grzybów[13][12]. Małpki zbierały grzyby (rodzaj Mycocitrus) z pędów bambusa z rodzaju Merostachys. Grzyby zjadane przez C. flaviceps zastępują soki roślin i włókno roślinne.
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak w przypadku innych pazurkowców, uistiti żółtogłowe są monogamiczne[8]. Ciąża trwa 140–150 dni i samica rodzi zwykle 2 młode[8]. Samice potrafią dawać mioty trzy razy w ciągu roku[8]. Następnie młodymi opiekują się wszyscy członkowie stada, aż do samodzielności młodych[8].
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje Callithrix flaviceps za gatunek krytycznie zagrożony (CR – ang. critically endangered)[2]. Liczebność populacji szacowana jest na 2000–2500 dorosłych osobników, a jej trend uznawany jest za spadkowy[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d O. Thomas. Notes on Neotropical Mammals of the Genera Felis, Hapale, Oryzomys, Akodon, and Ctenomys, with Descriptions of new Species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 12, s. 240, 1903. (ang.).
- ↑ a b c F.R. de Melo i inni, Callithrix flaviceps, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-11-13] (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Callithrix (Callithrix) flaviceps. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-11].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Callithrix flaviceps (O. Thomas, 1903). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).
- ↑ 1903.9.4.27. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).
- ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 315–321. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Editions, 2020, s. 176–177. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Z. Throckmorton: Callithrix flaviceps. Animal Diversity Web. [dostęp 2021-11-08]. (ang.).
- ↑ a b Susan M. Ford, Leila M. Porter, Lesa C. Davis: The Smallest Anthropoids: The Marmoset/Callimico Radiation. Google Books. [dostęp 2021-11-08]. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 114. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h BUFFY-HEADED MARMOSET biology & facts. Animalia.bio. [dostęp 2021-11-08]. (ang.).
- ↑ a b Renato R. Hilário, Stephen Francis Ferrari, Why Feed on Fungi? The Nutritional Content of Sporocarps Consumed by Buffy-Headed Marmosets, Callithrix flaviceps (Primates: Callitrichidae), in Southeastern Brazil, „Journal of Chemical Ecology”, 3, Springer, 2011, s. 145–149, DOI: 10.1007/s10886-011-9911-x (ang.).
- ↑ a b c Renato R. Hilário, Stephen F. Ferrari. Feeding ecology of a group of buffy-headed marmosets (Callithrix flaviceps): fungi as a preferred resource. „American Journal of Primatology”. 72 (6), 2010. DOI: 10.1002/ajp.20804. (ang.).