Pazurkowcowate
| Callitrichidae[1] | |
| J.E. Gray, 1821[2] | |
 Przedstawiciel rodziny – pigmejka karłowata (Cebuella pygmaea) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Parvordo | |
| Rodzina |
pazurkowcowate |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Callithrix Erxleben, 1777 | |
| Synonimy | |
| |
| Rodzaje | |
|
zobacz opis w tekście | |
Pazurkowcowate[3], pazurkowce[4][5] (Callitrichidae) – rodzina ssaków naczelnych z infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes) obejmująca między innymi marmozety i tamaryny.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Do pazurkowców należą najmniejsi przedstawiciele naczelnych – wielkości wiewiórki. Długość ich ciała wynosi od 30 do 70 cm[6]. Masa nie przekracza zaś 750 g[7].
Głowy niektórych przedstawicieli noszą grzywy gęstych włosów czy ozdobne czuby. Obserwuje się w rodzajach marmozeta i tamaryna[7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pazurkowcowate należą do rzędu naczelnych. W obrębie tego rzędu wyróżnia się dwa podrzędy. Pierwszy, Strepsirrhini[8], czyli lemurowe[9], obejmuje lemurokształtne, palczakokształtne i lorisokształtne[8]. Drugi, Haplorrhini, czyli wyższe naczelne, obejmuje 3 infrarzędy. Pierwszym są wyrakokształtne[8] z pojedynczą rodziną wyraków o licznych cechach typowych dla lemurowych[10], kolejnymi małpy szerokonose i małpy wąskonose[8]. Podczas gdy te ostatnie obejmują małpy Starego Świata, a więc koczkodanowate[11], gibonowate i człowiekowate[12], małpy szerokonose obejmują 5 rodzin małp Nowego Świata[10], w tym właśnie pazurkowcowate, ale także płaksowate, ponocnicowate[7], sakowate i czepiakowate[13].
Miejsce pazurkowcowatych na drzewie rodowym małp Nowego Świata nie jest już jednak jednoznacznie określone. Niektórzy autorzy widzą w nich prymitywny klad, inni zaś przypisują mu zaawansowanie ewolucyjne, wskazują zaawansowane adaptacje do pobierania pokarmu[7].
Do pazurkowców należy ponad 40 gatunków małp zgrupowanych w kilku rodzajach[14][5]:
- Cebuella J.E. Gray, 1866 – pigmejka
- Calibella M.G.M. van Roosmalen & T. van Roosmalen, 2003 – jedynym przedstawicielem jest Calibella humilis (M.G.M. van Roosmalen, T. van Roosmalen, Mittermeier & de Fonseca, 1998) – pigmejka czarnoczapeczkowa
- Mico Lesson, 1840
- Callithrix Erxleben, 1777 – uistiti
- Callimico Miranda-Ribeiro, 1912 – miko – jedynym przedstawicielem jest Callimico goeldii (Thomas, 1904) – miko czarny
- Leontopithecus Lesson, 1840 – marmozeta
- Leontocebus Wagner, 1839
- Saguinus Hoffmannsegg, 1807 – tamaryna
Gliwicz (2020) doliczyła się w sumie 44 gatunków, aczkolwiek prawdopodobnie w lasach deszczowych kryje się ich więcej[7].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Rodzina obejmuje gatunki występujące w Amerykę Południową[6].
Behawior i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Pazurkowcowate spożywają głównie owady i żywicę drzew, wiele gatunków zjada także inne bezkręgowce i owoce, tak więc można tu mówić o wszystkożerności[7].
Pazurkowcowate spędzają życie w niewielkich, rodzinnych grupach społecznych. Niekiedy występuje monogamia. Grupę stanowi wtedy para dorosłych osobników oraz ich potomstwo sprzed kilku lat. Kiedy indziej w jednej grupie spotyka się dwóch bądź większą liczbę dojrzałych płciowo samców towarzyszących pojedynczej samicy, co z kolei wskazywałoby na poliandrię. Samica po ciązy wydaje na świat 2 młode. W opiece nad nimi uczestniczy płeć męska[7].
Zwierzętom tym zagrażania niszczenie lasów deszczowych przez człowieka. Wyginięcie zagraża w szczególności marmozetom i tamarynom[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Callitrichidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 298, 1821 (ang.).
- ↑ Rozporządzenie komisji (WE) nr 1332/2005 (pol.). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. [dostęp 2016-11-20].
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 257, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 262. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.)
- ↑ a b c d e f g h Gliwicz 2020 ↓, s. 122.
- ↑ a b c d Gliwicz 2020 ↓, s. 117.
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b Gliwicz 2020 ↓, s. 121.
- ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 125.
- ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 126.
- ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 123-124.
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 174–182. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Subfamily Callitrichinae. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-04].
- Joanna Gliwicz, Rząd: naczelne – Primates, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).